Μάκβεθ, του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ στο Από Μηχανής Θέατρο

H Εταιρεία Θεάτρου Συν-Επί (+, Χ) παρουσιάζει στο Από Μηχανής Θέατρο, τον Μάκβεθ, του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, από την 1η Δεκεμβρίου 2014.

Ο Μάκβεθ είναι η μικρότερη τραγωδία του Σαίξπηρ και πιστεύεται ότι γράφτηκε μεταξύ του 1603 και του 1606. Η ιστορία του Μάκβεθ και της Λαίδης Μάκβεθ είναι γνωστή. Η τρέλα της εξουσίας, ο φθόνος, ο φόνος, η ενοχή, η αλαζονεία είναι μερικά μόνο από τα συναισθήματα που  πραγματεύεται το έργο.

Ο στρατηγός Μάκβεθ γυρίζει νικητής απ’ τον πόλεμο και τρεις μάγισσες τον καλούν να του ανακοινώσουν την προφητεία τους ότι θα γίνει βασιλιάς. Παρακινούμενος από τη σύζυγό του και από τη φιλοδοξία του, ο Μάκβεθ σκοτώνει το βασιλιά Ντάνκαν, τον οποίο φιλοξενούσε και γίνεται βασιλιάς της Σκωτίας. Θέλοντας να εδραιώσει ακόμη περισσότερο τη θέση του, δολοφονεί και τον στρατηγό Μπάνκο, επειδή θυμήθηκε  ότι οι τρεις μάγισσες είχαν προβλέψει, ότι ο στρατηγός θα γεννήσει  βασιλιάδες. Από τη δολοφονία ξέφυγε ο γιος του Μπάνκο, ο Μάλκομ.

Στο ίδιο διάστημα, η λαίδη Μάκβεθ βασανίζεται από τύψεις και παθαίνει νευρικές κρίσεις. Ένα βράδυ που υπνοβατεί, βλέπει τα χέρια της βαμμένα με αίμα και πεθαίνει. Ο Μάκβεθ βλέπει ότι ο στρατός που πλησιάζει στον πύργο του, με αρχηγό το Μάλκομ, κρατάει κλαδιά απ’ το δάσος Μπέρναμ, όπως του είχαν πει οι μάγισσες. Μονομαχεί με το Μακντόφ του οποίου είχε δολοφονήσει τα παιδιά και τη γυναίκα και τελικά ο Μάκβεθ σκοτώνεται.

              
Απόσπασμα από το σημείωμα του Γιώργου Χειμωνά για τον «Μάκβεθ»,
Μάκβεθ, μετάφραση Γιώργος Χειμωνάς, εκδόσεις Κέδρος, 1996

Ο Μάκβεθ είναι ένα αριστούργημα. Όταν το διαβάζεις – και κυρίως  το ζεις στη θεατρική του πραγματικότητα – αισθάνεσαι δέος απέναντι στον δημιουργό Νου που το έκανε αριστούργημα. Όταν το μεταφράζεις, ανακαλύπτεις τον τρόπο που χρησιμοποιεί αυτός ο νους για να το κάνει αριστούργημα. Ο τρόπος του Σαίξπηρ είναι να γεννήσει τον “νου” του έργου και να τον αφήσει, στη συνέχεια, να δημιουργεί σχεδόν αυτόνομος – με μια δική του πλέον «σκέψη» – το νόημα ή την συγκίνηση ή την ποιητική του εαυτού του. Και ο νους του δράματος Μάκβεθ είναι, κυριολεκτικά, ένας λαβύρινθος – στον οποίον, ως μεταφραστής μπαίνεις γνωρίζοντας από την απλή του ήδη ανάγνωση ότι εκεί μέσα σε περιμένουν τρία θέματα – τέρατα. Ο Θάνατος, σε ολόκληρο τον οντογνωσιολογικό του όγκο και δίπλα του ο ανθρώπινος δήμιος: ο φόνος˙ το Μεγάλο, ως δεδομένο, φυσικό αίτημα της ψυχής και δίπλα του, η ανθρώπινη αναπηρία που το εξαθλιώνει: η πολιτική εξουσία˙ το Κακό, με όλη την κοσμολογική του ισχύ και δίπλα του, η γήινη θεολογία που το εξανθρωπίζει για να το παραδώσει στον ομόλογο αντίπαλό του˙ το Καλό. Και πάνω απ όλα, ο Φόβος που εκλύεται από την ανισορροπία αυτών των άνισων δίδυμων μεγεθών – αλλά και παραμερίζει το μεγάλο, για να διασταυρωθούν τα δύο άλλα: η ένωσή τους θα γίνει ένας εφιάλτης του Χάους˙ ή ένα «αριστούργημα του Χάους», όπως αναγγέλλεται το έγκλημα του Μάκβεθ. […]

– Οι άγγελοι που ξεπέφτουν στην γη γίνονται διάβολοι, είπε ο Θεός με ένα μικρό διαβολικό χαμόγελο.
– Και οι διάβολοι που ξεπέφτουν στην γη γίνονται δημιουργοί, απάντησε ο Διάβολος. – Ο φθόνος που τους έχεις αρκεί για απόδειξη, πως είσαι και εσύ δημιουργός έχεις άλλη; ρώτησε και τον κοίταξε με ένα βλέμμα αγγελικού οίκτου.
Με ένα τέτοιο σύντομο, αδιάφορο σχόλιο θα έκλειναν τον Μάκβεθ αυτοί οι δυο, πάντα Επίδοξοι αλλά ποτέ Άδοξοι Ποιητές.

Σημείωμα Άκι Βλουτή

Ο Μάκβεθ του Σαίξπηρ μοιάζει να είναι το μεγαλύτερο μνημείο του ηθικού κώδικα που κληρονομήθηκε από τον ορθόδοξο Χριστιανισμό και τον κλασσικό κόσμο δίνοντας μια νέα και ζωντανή εκφραστικότητα γι’ αυτό για μας πλησιάζει τον Οιδίποδα Τύραννο δηλαδή τον κανόνα του τέλειου.

Ο Μάκβεθ υποφέρει όχι επειδή είναι κακός, αλλά επειδή είναι ένας καλός άνθρωπος που κάνει το κακό. Αλλά γιατί αν όλα ανάγονται στην ηθική φύση του ανθρώπου κάνει το κακό, υποκύπτοντας  στην αλαζονεία ή την φιλοδοξία του;
Το κακό είναι μυστηριώδες κι ελκυστικό, υπεράνω κάθε πρόβλεψης ή εξήγησης· δεν υπόκειται σε ψυχολογικούς νόμους που το καθιστούν αναπόφευκτο· είναι αποτέλεσμα της ελεύθερης βούλησης. Ο  Σαίξπηρ αναγνωρίζει ότι το καλό μπορεί να προέρχεται από το κακό. Αυτή είναι η γνώση και  η  σοφία που αποκομίζουμε απ’ όλες τις τραγωδίες. Και ενώ παραδέχεται το παράδοξο αυτό, ενστερνίζεται και το ακόμα πιο παράδοξο, ότι το κακό μπορεί να είναι αναγκαίο  σ’ έναν κόσμο ελεύθερων ανθρώπων, αλλά όλοι πρέπει να αντιστεκόμαστε στην ύπαρξη του.

Ταυτότητα της παράστασης

Μετάφραση: Γιώργος Χειμωνάς
Διασκευή – Σκηνοθεσία: Θάνος Παπακωνσταντίνου
Σκηνικά – Εικαστική Επιμέλεια: Νίκος Αναγνωστόπουλος
Κοστούμια: Νίκη Ψυχογιού
Κίνηση: Χαρά Κότσαλη
Μουσική Σύνθεση-Ηχητικό Περιβάλλον: Αντώνης Μόρας
Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα
Βοηθός Σκηνοθέτη: Μάρω Πετλή

Ερμηνεύουν: Άκις Βλουτής – Μάκβεθ, Κωνσταντίνα Τάκαλου – Λαίδη, Μάκβεθ, Βασίλης Βηλαράς, Ελεάνα Γεωργιάδου, Κατερίνα Μηλιώτη, Ελένη Μολέσκη, Μάριος Παναγιώτου, Γιώργος Φλωράτος

Διάρκεια: 90 λεπτά