Οι θεές – Ελένη Λαδιά: Κριτική βιβλίου

Η Ελένη Λαδιά είναι μια από τις πλέον ιδιότυπες πεζογράφους μας. Με μια συνεχή παρουσία από το 1973 όπου κυκλοφορεί η πρώτη της συλλογή διηγημάτων και μέχρι την έκδοση αυτού του μυθιστορήματος της, έχουν δει το φως της δημοσιότητας 28 –αν μετρώ σωστά- έργα της. Μυθιστορήματα, διηγήματα, ποιήματα, δοκίμια.

Από τον Μάνο Κοντολέων

Εκείνο που διακρίνει το έργο της Λαδιά και που μ’  έκανε να την χαρακτηρίσω ως μια  από τις πλέον ιδιότυπες πεζογράφους μας είναι η χρήση μιας ματιάς όπου η βαθιά γνώση της ελληνικής φιλοσοφίας, ενώνεται με μια δυναμική ανάγνωση του αρχαίου ελληνικού Ήθους, για να ακολουθήσει στη  συνέχει η προσωπική σύνθεση και προβολή μιας άποψης για το σημερινό κόσμο μας.

Το χτες –απώτερο έως κοντινό- επεμβαίνει στις υπόγειες δομές του σήμερα. Αυτό θεωρώ πως είναι το αποτύπωμα της Ελένης Λαδιά στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία μας.

Με το μυθιστόρημα της αυτό –«Οι θεές»– τούτο το αποτύπωμα επιβεβαιώνεται. Η δομή του είναι ενδιαφέρουσα – κι εδώ, όπως και σε προηγούμενα έργα της Λαδιά, έχουμε μια πολυπρόσωπη δόμηση. Στην ουσία το μυθιστόρημα είναι χωρισμένο σε τρία  μέρη που όμως το καθένα μπλέκεται μέσα στα άλλα.

Στο ένα γίνονται εκτενείς αναφορές πολιτικών γεγονότων του 20ου αιώνα, μαζί με λεπτομερείς παρουσιάσεις των συνθηκών ζωής μελών μιας ελληνικής οικογένειας που ξεκίνησε από κάποια επαρχία και έφτασε στην πρωτεύουσα, ακολουθώντας την πορεία πολλών πάρα πολλών άλλων ελληνικών οικογενειών.

Στο δεύτερο, με μια πρωτοπρόσωπη αφήγηση η κόρη περιγράφει τα συναισθήματα που της γεννήθηκαν μετά από τον θάνατο τη μάνας της.

Και στο τρίτο, αναφέρονται ήθη και δοξασίες, θρύλοι και μύθοι της αρχαιότητας που εξακολουθούν –παραλλαγμένα λίγο ή πολύ- να ισχύουν.

Στην ουσία οι εναλλαγές των τριών αυτών ειδών καταγραφής οδηγούν στον επαναπροσδιορισμό της σχέσης Δήμητρας – Περσεφόνης και στο τι αυτή η σχέση μπορεί σήμερα να σημαίνει.  Για μια πεζογράφο με υπαρξιακές ανησυχίες όπως η Λαδιά, αυτή η σχέση μάνας  και κόρης δεν είναι τίποτε άλλο από τη συνέχεια της ζωής, κάτι που συνθέτει την πληρέστερη δωρεά. Είναι η Φύση που γεννά τη Συνείδηση.

Ένα γυναικείο μυστικό που ξεκινά από τις χαμένες μητριαρχικές εποχές και φτάνει στη δική μας που μέσα από τον τρόπο ζωής κάποιων γυναικών επιζητά να κρατήσει ζωντανές τις πανάρχαιες μνήμες. Μητέρα και κόρη –οι δυο βασικές μορφές της Γυναίκας, από τη μια. Και από την άλλη ο Ίακχος –ποιανής σύζυγος και ποιανής αδελφός;

«Στις θεές», ευχήθηκε η Μαρώ, και σηκώσαμε τα ποτήρια. Τότε η Πόπη η αρχαιολόγος είπε ξαφνικά : «Ξέρετε τι μέρα είναι σήμερα; Τι σύμπτωση! Είναι 17 Δεκεμβρίου, του Ιάκχου…».

Του Ιάκχου ή του μυστικού Ιάκχου, σκέφτηκα αποφασισμένη να σταματήσω αμέσως το γραπτό, διότι δεν επιτρεπόταν να κοινολογηθεί η συζήτησή μας κατά τη διάρκεια του γεύματος. Ως σύγχρονες ελευσίνιες, έπρεπε, σύμφωνα με το ελευσινιακό έθος να έχουμε το στόμα μας κλειστό… (σελ 169).    

Οι τελευταίες φράσεις του μυθιστορήματος ανατρέπουν την πιθανή  άποψη ενός, κάποιου αναγνώστη πως αυτό που διάβασε –και μάλιστα με γλώσσα στρωτή και απλή- το είχε απόλυτα και κατανοήσει.

Όχι –οι θεές κρατούν τα μυστικά τους. Και οι μεμυημένοι μόνο θα είναι εκείνοι που θα ‘χουν την τύχη να τα βιώσουν και να συνεχίσουν να τα λειτουργούν.

Το βιβλίο της Ελένης Λαδιά, Οι θεές, κυκλοφορεί από το Βιβλιοπωλείον της Εστίας.