13ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας: Η αντίστροφη μέτρηση ξεκίνησε!

Με 84 ταινίες σε 9 θεματικές ενότητες η 13η έκδοση του Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας περιλαμβάνει ένα συναρπαστικό και πολυσυλλεκτικό πρόγραμμα για όλα τα γούστα.

Θα σας παρουσιάσουμε το ολοκαίνουριο διαγωνιστικό τμήμα Reframing Images, σε συνεργασία με την ARTWORKS, αφιερώματα σε αγαπημένους αβαν γκαρντ καλλιτέχνες όπως ο Ράντου Ζούντε και η Αντουανέττα Αγγελίδη, ενώ επιστρέφουν το καθιερωμένο Διεθνές Διαγωνιστικό, με φιλμ που υπερβαίνουν τα στεγανά μεταξύ μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ, και η αγαπημένη μας ενότητα Αποκατεστημένες & Υπέροχες, με πρόσφατα αποκατεστημένες ταινίες απ’όλο τον κόσμο.

Ελληνικές πρεμιέρες, Masterclass, συζητήσεις, Q&As με προσκεκλημένους δημιουργούς και online προβολές, έρχονται στην Ταινιοθήκη από 5 έως 18 Δεκεμβρίου!

Όλες οι ταινίες θα προβάλλονται με ελληνικούς και αγγλικούς υπότιτλους, ενώ οι αγγλόφωνες ταινίες μόνο με ελληνικούς.

Διεθνές Διαγωνιστικό

Το Διεθνές Διαγωνιστικό παρουσιάζει σε ελληνική πρεμιέρα δέκα ταινίες μεγάλου μήκους, λίγο μετά τη συμμετοχή και τη διάκρισή τους στα μεγαλύτερα διεθνή κινηματογραφικά φεστιβάλ. Αμφισβητώντας τις κινηματογραφικές συμβάσεις, οι ταινίες αυτές αναδεικνύουν θέματα πολιτικών αγώνων, συλλογικής μνήμης, ταυτότητας και υπαρξιακής αναζήτησης.

Εκφράζοντας ανησυχία για την κλιματική κρίση και τον σύγχρονο καπιταλισμό, οι ταινίες Άμεση παρέμβαση του Μπεν Ράσελ και του Γκιγιόμ Καγιό, και Ο ουρανός που πέφτει του Έρικ Ρόσα και της Γκαμπριέλα Καρνέιρο ντα Κούνια, αποτυπώνουν πορτρέτα δύο κοινοτήτων, εστιαζόμενες, αντίστοιχα, στην καθημερινότητα πολιτικών ακτιβιστών στη Γαλλία και στο ονειρικό τελετουργικό των αυτοχθόνων Γιανομάμι της Βραζιλίας, με στόχο την προστασία τους από ξένους εισβολείς.

Η ανάγκη διαφύλαξης της ταυτότητας βρίσκεται στο επίκεντρο του φιλμ Μια ταινία Φιντάι του Καμάλ Αλτζαφάρι, στο οποίο επιχειρείται η αποκατάσταση της ιστορικής μνήμης του παλαιστινιακού λαού μέσω της διάσωσης σημαντικού αρχειακού υλικού. Με υπνωτιστικό ερωτισμό, ο Βιετναμέζος σκηνοθέτης Τρουνγκ Μιν Κουί στο Βιέτ και Ναμ ανασκάπτει μυθοπλαστικά τις μνήμες και την κληρονομιά ενός έθνους. Στο Φωτιά του ανέμου της Μάρτα Ματέους, μέσα από μύθους και προφορικές παραδόσεις, αποκαλύπτονται τα ίχνη της Ιστορίας στο συλλογικό ασυνείδητο μιας κοινότητας εργατών αμπελώνων στην Πορτογαλία.

Με την ευρηματική ταινία όπταις άμμε – με καις, ο Ματίας Πινιέιρο διερευνά με τη σειρά του τους μύθους και τη θραυσματική αναπαράστασή τους, ζωντανεύοντας την ποιήτρια Σαπφώ και τη Νύμφη Βριτόμαρτη, καθώς προσπαθούν να κατανοήσουν τη γλυκόπικρη φύση του πόθου. Η αναζήτηση της επιθυμίας και της ταυτότητας διαποτίζει τη νοσταλγική περιπλάνηση των ηρωίδων της ταινίας κυανό, της Λίλιθ Κράξνερ και της Μιλένα Τσερνόφσκι, ενώ, με κωμικό τόνο, ο Χάιντς Έμιγκχολτς στο Κουστούμι στοχάζεται πάνω στο παράδοξο της ανθρώπινης ύπαρξης.

Μετατοπίζοντας το βλέμμα μας από μια αμιγώς ανθρωποκεντρική οπτική, η ταινία Πέπε του Νέλσον Κάρλος Ντε Λος Σάντος Αρίας δίνει φωνή σε έναν ιπποπόταμο που αφηγείται τη σουρεαλιστική ιστορία της μεταφοράς και της θανάτωσής του στην αμερικανική ήπειρο. Από την άλλη, το φιλμ Συλλογικός μονόλογος της Τζέσικα Σάρα Ρίνλαντ διερευνά με ευαισθησία τους δεσμούς που αναπτύσσονται μεταξύ ανθρώπων και ζώων, αμφισβητώντας τις φαντασιακές διαχωριστικές γραμμές που χωρίζουν τα δύο είδη.

Επιλογή ταινιών: Μαρία Κομνηνού, Νεφέλη Γκαμπάντ, Ιάκωβος Σκενδερίδης
Κείμενα: Μαρία Κομνηνού, Νεφέλη Γκαμπάντ

Διαγωνιστικό Reframing Images

H Ταινιοθήκη της Ελλάδος σε συνεργασία με την ARTWORKS, παρουσιάζει το νέο διαγωνιστικό τμήμα «Reframing Images» στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας. Η ARTWORKS μέσα από τη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) προσφέρει το Bραβείο ARTWORKS Καλύτερης Ταινίας, ύψους 5.000 ευρώ, ενισχύοντας κινηματογραφιστές που καινοτομούν και πειραματίζονται με την κινούμενη εικόνα, συμβάλλοντας καθοριστικά στην εξέλιξη της σύγχρονης κινηματογραφικής τέχνης. Η κριτική επιτροπή του διαγωνιστικού τμήματος απαρτίζεται από τους SNF ARTWORKS Fellows του πεδίου της Κινούμενης Εικόνας, Νεριτάν Ζιντζιρία, Χριστίνα Κουτσοσπύρου και Κωστή Χαραμουντάνη.

Η ARTWORKS δημιουργήθηκε το 2017 με την ιδρυτική δωρεά του ΙΣΝ και έχει ως αποστολή να ενδυναμώσει την ελληνική καλλιτεχνική σκηνή. Μέχρι σήμερα, έχει στηρίξει 390 νέους δημιουργούς που δραστηριοποιούνται στις εικαστικές τέχνες, στην κινούμενη εικόνα, στον χορό και στην επιμέλεια εικαστικών εκθέσεων. Μέσα από δημόσιες δράσεις, συνεργασίες με πολιτιστικούς φορείς και διεθνή προγράμματα φιλοξενίας, έχει δημιουργήσει ένα δυναμικό δίκτυο υποστήριξης που παραμένει ενεργό. Οι νέες προγραμματικές δράσεις της ARTWORKS εστιάζονται στην ενίσχυση της εξωστρέφειας και στη διασύνδεση της ελληνικής καλλιτεχνικής σκηνής με το διεθνές πολιτιστικό τοπίο.

Το νεοσύστατο Διαγωνιστικό Τμήμα «Reframing Images» του ΦΠΚΑ στοχεύει να αναδείξει δημιουργούς που εξερευνούν νέες μορφές αφήγησης και κινηματογραφικής φόρμας. Ανεξαρτήτως διάρκειας ή είδους, το τμήμα παρουσιάζει, σε ελληνική πρεμιέρα, πρώτες ή δεύτερες μεγάλου μήκους ταινίες, καθώς και μεσαίου και μικρού μήκους ταινίες. Με διάρκεια από 2 έως 85 λεπτά και προερχόμενες από 27 διαφορετικές χώρες, όπως η Αργεντινή, η Νιγηρία, η Καμπότζη, η Ελλάδα, η Κύπρος και ο Λίβανος, οι 26 ταινίες του φετινού προγράμματος συνθέτουν ένα σύνολο από έργα μυθοπλασίας, κινηματογραφικά δοκίμια, δημιουργικά ντοκιμαντέρ, καθώς και πειραματικές και εικαστικές ταινίες.

Εξερευνώντας καινοτόμες αισθητικές τάσεις, το πρόγραμμα αποσκοπεί στο να παρουσιάσει το πώς κινηματογραφιστές χρησιμοποιούν και πειραματίζονται με υφολογικά εργαλεία για να αποδώσουν τη σχέση τους με τον σύγχρονο κόσμο. Συνδυάζοντας τη δοκιμιακή γραφή με τη χρήση αρχειακού υλικού, ορισμένοι από αυτούς διερευνούν τους τρόπους με τους οποίους το οικείο και πολιτικό περιεχόμενο των εικόνων μπορεί να λειτουργήσει ως χώρος αναστοχασμού. Άλλοι εξετάζουν την κληρονομιά της αποικιοκρατίας καθώς και τις σύγχρονες μετααποικιακές της προεκτάσεις, ενώ κάποιοι προσπαθούν να δώσουν μορφή σε βιώματα εξορίας, μετανάστευσης και κοινωνικής περιθωριοποίησης. Με έντονα αισθητηριακή προσέγγιση, ορισμένες ταινίες επιχειρούν να αποτυπώσουν προσωπικές και συλλογικές εμπειρίες καταπίεσης και βίας, όπως την πατριαρχική κουλτούρα στο Ιράν, τη λαϊκή εξέγερση του 2019 στη Χιλή, τον πόλεμο στην Παλαιστίνη και τη στρατιωτικοποίηση στον Λίβανο. Συνθέτοντας οπτικά μωσαϊκά με ονειρική διάθεση, άλλες ταινίες διερευνούν το φαντασιακό δυναμικό των τοπίων, είτε φυσικών είτε ανθρωπογενών, καθώς και τη συνύπαρξή τους. Ακολουθώντας την κινηματογραφική πρακτική ημερολογιακής γραφής, κάποιοι δημιουργοί συλλέγουν θραύσματα της καθημερινότητας για να τα ανασυνθέσουν ποιητικά και στοχαστικά.

Επιλογή ταινιών: Νεφέλη Γκαμπάντ, Ιάκωβος Σκενδερίδης
Εισαγωγικό κείμενο: Νεφέλη Γκαμπάντ
Συνόψεις: Ιάκωβος Σκενδερίδης

Ράντου Ζούντε: Ανατρεπτικά στοχαστικός ή παλαβά σατιρικός

Το 13ο ΦΠΚΑ παρουσιάζει, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, αναδρομικό αφιέρωμα στον Ράντου Ζούντε, έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του σύγχρονου ρουμανικού κινηματογράφου, ο οποίος θα παρευρεθεί στο φεστιβάλ και θα παραδώσει σεμινάριο εξειδίκευσης (masterclass). Με εννιά ταινίες μεγάλου μήκους και τέσσερις μικρού μήκους, το αφιέρωμα συγκεντρώνει ένα εκτενές δείγμα της φιλμογραφίας του πολυβραβευμένου σκηνοθέτη.

Το έργο του Ζούντε χαρακτηρίζεται από έναν μοναδικό συνδυασμό μαύρου χιούμορ, αιχμηρού κοινωνικοπολιτικού σχολιασμού, ιδίως απέναντι στον σύγχρονο καπιταλισμό, και κριτικού στοχασμού πάνω στη ρουμανική ταυτότητα και Ιστορία. Αρχικά βοηθός σκηνοθέτη στις ταινίες του Κώστα Γαβρά και του Κρίστι Πούιου, ο Ζούντε είναι αδιαμφισβήτητα συνδεδεμένος με το «Ρουμανικό Νέο Κύμα», του οποίου υπογράφει έργα-ορόσημα που απέσπασαν διεθνή αναγνώριση (Σωλήνας με καπέλο: Βραβείο Καλύτερης Ταινίας στο Sundance, 2006, Το πιο ευτυχισμένο κορίτσι στον κόσμο: Βραβείο CICAE Φεστιβάλ Βερολίνου, 2009, Όλοι στην οικογένειά μας: Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Φεστιβάλ Σεράγεβο, 2012). Στη συνέχεια, όμως, απομακρύνεται από τη ρεαλιστική αναπαράσταση της μετασοσιαλιστικής ρουμανικής κοινωνίας για να αναμετρηθεί με την ιστορία της. Στις αντισυμβατικές ταινίες εποχής Άφεριμ! (Αργυρή Άρκτος Καλύτερης Σκηνοθεσίας Φεστιβάλ Βερολίνου, 2015) και Σημαδεμένες καρδιές (Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής Λοκάρνο, 2016), με έντονα σατιρικό και λυρικό ύφος αντίστοιχα, διερευνά τη συλλογική και ιστορική μνήμη μέσα από θέματα ρατσισμού, κοινωνικών ανισοτήτων και ανόδου του φασισμού.

Το 2018, με τη σπουδαία αναστοχαστική ταινία Αδιαφορώ αν καταγραφούμε στην Ιστορία ως βάρβαροι (Κρυστάλλινη Σφαίρα στο Φεστιβάλ του Κάρλοβι Βάρι), o Ζούντε εγκαινιάζει μια νέα φάση της καριέρας του, διερευνώντας καινοτόμες αφηγηματικές δομές που συνδυάζουν μυθοπλασία, ντοκιμαντέρ και δοκιμιακή γραφή. Βραβευμένος με τη Χρυσή Άρκτο στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου το 2021 για την ανατρεπτική σάτιρα του σύγχρονου καπιταλισμού Ατυχές πήδημα ή παλαβό πορνό και με το Ειδικό Βραβείο της επιτροπής στο Φεστιβάλ του Λοκάρνο το 2023 για την αριστουργηματική μαύρη κωμωδία Μην περιμένετε και πολλά από το τέλος του κόσμου, ο Ζούντε επιστρέφει φέτος με δύο κινηματογραφικά δοκίμια που θα παρουσιαστούν στο αφιέρωμα σε ελληνική πρεμιέρα: Οκτώ καρτ ποστάλ από την Ουτοπία και Ύπνος #2.

Επιμέλεια προγράμματος, κείμενα, συντονισμός: Νεφέλη Γκαμπάντ

Αντουανέττα Αγγελίδη: H αρχιτεκτονική του ονείρου

Η Αντουανέττα Αγγελίδη είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του μοντερνισμού στον ελληνικό κινηματογράφο, και συγκεκριμένα, του φεμινιστικού πειραματικού κινηματογράφου. Βαθιά πολιτικοποιημένη και μυημένη σε ριζοσπαστικά διανοητικά ρεύματα, όπως η ψυχανάλυση, από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 κατασκευάζει αρχιτεκτονικά μια οπτική γλώσσα που αποδομεί την πατριαρχική αναπαράσταση των γυναικών, αλλά και προσφέρει ποιητικές εικόνες μιας παράδοξης αφύπνισης, μέσω του ονείρου και του ανοίκειου, στους βυθούς του ασυνειδήτου και της επιθυμίας. Στην πρώτη ασπρόμαυρη ταινία της Idées Fixes / Dies Irae (Παραλλαγές στο ίδιο θέμα) (1977), με την οποία καταγγέλλει την εμπορευματοποίηση του γυναικείου σώματος, διαφαίνεται ήδη η δεξιοτεχνία της Αγγελίδη στην εικαστική σύνθεση του κινηματογραφικού κάδρου αλλά και στην ενορχήστρωση της γλώσσας, του θορύβου και της σιωπής. Στην ταινία Τόπος (1985), η δημιουργός κατασκευάζει ονειρικά τοπία με ζωγραφικές αναφορές στο έργο του Μαζάτσο και του Μπαλτίς, και παίζει με την πολυφωνία και τη σιωπή. Οι ώρες: Μια τετράγωνη ταινία (1995) αντλούν έμπνευση από παιδικές μνήμες και τραύματα καθώς και από ιστορικές εμπειρίες του αντιδικτατορικού αγώνα, και δείχνουν τη λυτρωτική αξία της καλλιτεχνικής αυτοέκφρασης. Στο Κλέφτης ή H πραγματικότητα (2001), οι διεργασίες του ονείρου τέμνονται με τις διεργασίες του πένθους, και η ταινία είναι μια κινηματογραφική σύνθεση υψηλής εικαστικής αξίας. Προβάλλονται επίσης οι ταινίες Ώρα μεσημεριού (2006), μια σπουδή στο Γκραντίβα με στοιχεία από την τέχνη της περφόρμανς, καθώς και το 121280 Ritual (1980/2008), στο οποίο οι εικόνες της εγκυμονούσας Αγγελίδη επενδύονται με ένα ποιητικό ηχοτοπίο. Τέλος, προβάλλεται το ντοκιμαντέρ της κόρης και συνεργάτιδας της Αγγελίδη, Ρέας Βαλντέν, Έμμονες ώρες στον τόπο της πραγματικότητας (2022), στο οποίο η δημιουργός αφηγείται τις πρωτοποριακές πρακτικές της, τα προσωπικά και πολιτικά τραύματά της, τη σχέση της με τον φεμινισμό καθώς και την υφέρπουσα τύφλωση και τις μεταμοσχεύσεις οφθαλμών που της προσέφεραν ένα «νέο βλέμμα». Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2024 βραβεύτηκε στα αμερικανικά Anthology Film Archives με το Ground Glass Award για την εξαιρετική συνεισφορά της στον χώρο της πειραματικής τέχνης.

Συντονισμός: Ιάκωβος Σκενδερίδης
Εισαγωγικό κείμενο: Ιουλία Μέρμηγκα

Ζουμ στο έργο του Μιγκέλ Γκόμες

Η έναρξη του 13oυ ΦΠΚΑ πραγματοποιείται με την πρώτη πανελλήνια προβολή της τελευταίας ταινίας του Μιγκέλ Γκόμες, Grand Tour, η οποία απέσπασε φέτος το Βραβείο Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ των Καννών. Με αφορμή την νέα δημιουργία του τολμηρού Πορτογάλου σκηνοθέτη, το φεστιβάλ παρουσιάζει επίσης δύο από τα σημαντικότερα έργα του: Χαμένος Παράδεισος – Tabu (2012) και Ο αγαπημένος μας μήνας Aύγουστος (2008).

Σχετικά με το Grand Tour, η Ελοντί Ταμαγιό γράφει στα Cahiers du cinéma: «Η αναπαράσταση σε στούντιο εναλλάσσεται με λήψεις της πραγματικότητας. Τα πλάνα σε φιλμ 16, πότε σε ασπρόμαυρο και πότε σε χρώμα, φέρνουν στη μνήμη τον Μουρνάου, τον Στέρνμπεργκ, τον Μιζογκούτσι, τον Φελίνι, τον Ρουίζ και τον Βεερασεθάκουλ. Άσματα ακαπέλα, καραόκε στο μικρόφωνο και παλιά γραμμόφωνα αντηχούν. Είμαστε ξύπνιοι. Κοιμόμαστε. Τα φέιντ άουτ στο μαύρο λειτουργούν σαν βαριά βλέφαρα, σαν τούνελ όπου η συνείδηση χάνεται».

Οι προβολές θα γίνουν παρουσία του Ρούι Πόσας, διευθυντή φωτογραφίας και σταθερό συνεργάτη του Γκόμες.

Επιμέλεια προγράμματος: Νεφέλη Γκαμπάντ

Ζουμ στο έργο του Μιγκέλ Γκόμες

Η έναρξη του 13oυ ΦΠΚΑ πραγματοποιείται με την πρώτη πανελλήνια προβολή της τελευταίας ταινίας του Μιγκέλ Γκόμες, Grand Tour, η οποία απέσπασε φέτος το Βραβείο Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ των Καννών. Με αφορμή την νέα δημιουργία του τολμηρού Πορτογάλου σκηνοθέτη, το φεστιβάλ παρουσιάζει επίσης δύο από τα σημαντικότερα έργα του: Χαμένος Παράδεισος – Tabu (2012) και Ο αγαπημένος μας μήνας Aύγουστος (2008).

Σχετικά με το Grand Tour, η Ελοντί Ταμαγιό γράφει στα Cahiers du cinéma: «Η αναπαράσταση σε στούντιο εναλλάσσεται με λήψεις της πραγματικότητας. Τα πλάνα σε φιλμ 16, πότε σε ασπρόμαυρο και πότε σε χρώμα, φέρνουν στη μνήμη τον Μουρνάου, τον Στέρνμπεργκ, τον Μιζογκούτσι, τον Φελίνι, τον Ρουίζ και τον Βεερασεθάκουλ. Άσματα ακαπέλα, καραόκε στο μικρόφωνο και παλιά γραμμόφωνα αντηχούν. Είμαστε ξύπνιοι. Κοιμόμαστε. Τα φέιντ άουτ στο μαύρο λειτουργούν σαν βαριά βλέφαρα, σαν τούνελ όπου η συνείδηση χάνεται».

Οι προβολές θα γίνουν παρουσία του Ρούι Πόσας, διευθυντή φωτογραφίας και σταθερό συνεργάτη του Γκόμες.

Επιμέλεια προγράμματος: Νεφέλη Γκαμπάντ

Κώστα Γαβράς: Πήγαινε εκεί όπου είναι αδύνατον να πας

Το 13ο ΦΠΚΑ τιμά τον διεθνώς αναγνωρισμένο Eλληνο-Γάλλο σκηνοθέτη και πρόεδρο της Γαλλικής Ταινιοθήκης Κώστα Γαβρά. Προβάλλει, σε ελληνική πρεμιέρα, την
τελευταία ταινία του Τελευταία πνοή (2024), καθώς και τα τρία πρώτα επεισόδια από τη σειρά ντοκιμαντέρ Ο αιώνας του Κώστα Γαβρά (2024). Αφετηριακό σημείο για την Τελευταία πνοή, όπως άλλωστε και για το υπόλοιπο έργο του Γαβρά, είναι τα προσωπικά και ως εκ τούτου πολιτικά βιώματα: «Στα 91 μου χρόνια και με τον θάνατο να διαφαίνεται στον ορίζοντα, είναι φυσιολογικό να αναρωτιέμαι συχνά: πώς θα τελειώσουν όλα αυτά; Όταν έρθει η ώρα, θα μπορέσω να τελειώσω τις μέρες μου με αξιοπρέπεια;». Η σειρά ντοκιμαντέρ δέκα επεισοδίων Ο αιώνας του Κώστα Γαβρά, δεν είναι απλώς ένας απολογισμός του έργου του δημιουργού. Πρόκειται για μια «ιστορία του παρόντος» μέσα από τον φακό των πολιτικών ταινιών του και με αναφορά σε ιστορικές συνθήκες και γεγονότα. Ο κινηματογράφος του Γαβρά αφηγείται τον περασμένο αιώνα, τον αιώνα που μας χωρίζει από τον την άνοδο του ναζισμού στην Ευρώπη, και ο οποίος οδηγεί στην αβεβαιότητα του σημερινού κόσμου: εύθραυστες δημοκρατίες, περιβαλλοντικές καταστροφές, κοινωνική αδικία και λαϊκή ανυπομονησία.

Επιλογή ταινιών: Μαρία Κομνηνού
Συντονισμός: Ιάκωβος Σκενδερίδης
Εισαγωγικό κείμενο: Ιουλία Μέρμηγκα

Ζαν-Λικ Γκοντάρ: Αριστουργήματα της ποιητικής τέχνης

Η Ποιητική τέχνη είναι μια πραγματεία του Νικολά Μπουαλό που δημοσιεύτηκε το 1674. Κατ’ επέκταση, οι όροι αυτοί προσδιορίζουν μια λογοτεχνική και εν γένει καλλιτεχνική μορφή: ένα έργο που πραγματεύεται τις αρχές της ίδιας της δημιουργίας του. Όλο το έργο του Ζαν-Λικ Γκοντάρ έχει αυτή την αναστοχαστική μορφή. Αλλά, σε αντίθεση με τον Μπουαλό, ο στόχος του είναι, αφενός, το έργο να ανατρέξει στις συνθήκες δυνατότητάς του (στην παραγωγή, στην ιδεολογία, στην υλικότητα των εργαλείων, στις ανθρώπινες σχέσεις, στα ιστορικά συμφραζόμενα), και αφετέρου, να δείξει πώς και γιατί το έργο δεν είναι δυνατό (τις ανεπάρκειες των υλικών και επιχειρηματικών μέσων που το συγκροτούν, τη βίαιη αποτυχία της σχέσης του με τη συλλογική ιστορία, τις απορίες που το γεννούν). Αρκεί να σκεφτούμε την Περιφρόνηση (1963), στην οποία τα πάντα εμποδίζουν την πραγματοποίηση μιας ταινίας, αφήνοντας χώρο στο άπειρο της μεγαλειώδους φύσης. Ανάμεσα στις πολλές μορφές ποιητικής τέχνης που επινόησε ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ, το προσχέδιο είναι εκείνο που οδηγεί τις υπόλοιπες προς την τελική τους αναγκαιότητα. Με το Σενάριο του «Ο σώζων εαυτόν σωθήτω» (1979) και το Σύντομες σημειώσεις για το «Χαίρε Μαρία» (1983), ο Γκοντάρ επικαλείται την ύπαρξη ενός οπτικού σεναρίου. Το Γράμμα στον Φρεντί Μπουάς (1982) εξηγεί γιατί η ταινία δεν μπορούσε να γυριστεί. Η Αναφορά «Darty» επεξεργάζεται τη λειτουργία του κινηματογράφου: Συνδυάζει, επικαλύπτει και συγχέει το σχέδιο, την απόρριψη, την υλοποίηση, την εξήγηση, τα στοιχεία κατασκευής και τη διάλυση του τελικού προϊόντος. Το Ερασιτεχνικό ρεπορτάζ (μοντέλο έκθεσης) (2005) ανταποκρίνεται πλήρως στην πολυσημία του όρου προσχέδιο: Αποτελεί μέρος της προπαρασκευαστικής έρευνας, προσφέρει ένα κινηματογραφικό σχεδίασμα που χρησιμεύει ως αφετηρία και παρέχει μια γενική επισκόπηση του τελικού έργου. H Παρουσίαση του τρέιλερ της ταινίας «Σενάριο» και το Σενάρια, τα δύο μεταθανάτια έργα που ολοκληρώθηκαν το 2024 από τον Φαμπρίς Αρανιό και τον Ζαν-Πολ Μπατατζιά, αποτελούν το αποκορύφωμα εφτά δεκαετιών υλιστικών στοχασμών για τη δημιουργία Τέχνης. Όσο για τα κινηματογραφικά δοκίμια του Πολ Γρίβα, τα οποία επανεξετάζουν υλικό από τα γυρίσματα των ταινιών Η δική μας μουσική και Film Socialisme, παρατείνουν με αγάπη την κονστρουκτιβιστική ενέργαια των ανεξάντλητων πηγών τους.

Νικόλ Μπρενέζ και Πολ Γρίβας

Αποκατεστημένες και Υπέροχες

Το Εργαστήριο Ψηφιακής Αποκατάστασης Ταινιών της Ταινιοθήκης της Ελλάδος παρουσιάζει την πρόσφατα αποκατεστημένη και ψηφιοποιημένη σε 4Κ ταινία Χάππυ νταίη (1976) του Παντελή Βούλγαρη. Σύμφωνα με τη Μαρία Κομνηνού, «Η ταινία αντιμετωπίζει το πρόβλημα της Μακρονήσου σαν μικρόκοσμο του διχασμού και της διάσπασης της δημόσιας σφαίρας στην Ελλάδα. […] ο Βούλγαρης προσεγγίζει το θέμα του με έντονη νεορεαλιστική και ουμανιστική ματιά…». Στο πρόγραμμα περιλαμβάνεται επίσης η βουβή ταινία της γεωργιανής πρωτοπορίας Η γιαγιά μου (1929) του Κοτέ Μικαμπερίτζε, που διακωμωδεί τη σοβιετική γραφειοκρατία με ντανταϊστικό ύφος. Η ταινία θα προβληθεί με ζωντανή μουσική απο τον Λόλεκ. Η πειραματική ταινία Επιστροφή στη λογική (1923), η οποία αποκαταστάθηκε πρόσφατα μαζί με άλλες ταινίες του Μαν Ρέι, είναι ένα σουρεαλιστικό οπτικό ποίημα, με μουσική επένδυση από τον σκηνοθέτη Τζιμ Τζάρμους. Τέλος, παρουσιάζεται και η ταινία Μαύρος Θεός, Λευκός Διάβολος (1964), του Γκλάουμπερ Ρόσα, ταινία-ορόσημο του βραζιλιάνικου κινήματος «Cinema Novo», οποίο ισορροπεί ανάμεσα στην οπτικοακουστική ποίηση και στην πολιτική καταγγελία της ταξικής εκμετάλλευσης και των προεκτάσεών της στους καταπιεσμένους.

Επιλογή ταινιών: Μαρία Κομνηνού, Νεφέλη Γκαμπάντ, Ιάκωβος Σκενδερίδης
Συντονισμός: Ιάκωβος Σκενδερίδης
Εισαγωγικό κείμενο: Ιουλία Μέρμηγκα

Ειδικές Προβολές

Με χαρά προβάλλουμε μια σειρά ταινιών, τις περισσότερες σε πρώτη ελληνική προβολή. Η ταινία του τρομερού Λεός Καράξ Δεν είμαι εγώ είναι ένα γκονταρικού ύφους κινηματογραφικό δοκίμιο για το έργο του, το παρελθόν και το μέλλον του κινηματογράφου και τον σύγχρονο πολιτισμό μας. Το ντοκιμαντέρ Cinégraphies… της Σελίν Ρουιβό, εξέχουσας εμπειρογνώμονος στην αποκατάσταση αρχειακών συλλογών η οποία πέρασε από την άλλη πλευρά της κάμερας, είναι ένα δοκίμιο για τον γυναικείο πειραματικό κινηματογράφο της δεκαετίας του ’70, συνοδευόμενο από τις δύο πειραματικές ταινίες της Μάγιας Ντέρεν, Τελετουργία σε μεταμορφωμένο χρόνο και Το μάτι της νύχτας. Η τελευταία ταινία του πολυβραβευμένου Φιλιππινέζου σκηνοθέτη Λαβ Ντίαζ Φαντοσμία πραγματεύεται τη βία μεταξύ των ανθρώπων σε μια απόκοσμη σωφρονιστική αποικία, ενώ το Σελιλόιντ αντεργκράουντ του Εχσάν Κοσμπάχτ αφηγείται ιστορίες κινηματογραφοφιλίας από το Ιράν. Το Αντίο, Λακάν του Αμερικανού σκηνοθέτη και παραγωγού Ρίτσαρντ Λεντς επεξεργάζεται μυθοπλαστικά το τραύμα ανεκπλήρωτης μητρότητας και την ψυχαναλυτική θεραπεία του. Τέλος, η πειραματική ταινία Μέτρα λιτότητας του Μπεν Ράσελ και του Γκιγιόμ Καγιό (επίσης διαγωνιζόμενων και καλεσμένων του φεστιβάλ) απεικονίζει τα πολιτικοποιημένα Εξάρχεια της Αθήνας, με χειροποίητη χρωματική επεξεργασία του φιλμ.

Επιλογή ταινιών: Μαρία Κομνηνού, Νεφέλη Γκαμπάντ, Ιάκωβος Σκενδερίδης
Συντονισμός: Ιάκωβος Σκενδερίδης
Εισαγωγικό κείμενο: Ιουλία Μέρμηγκα

Κεντρική εικόνα θέματος: An Oscillating Shadow