142 χρόνια: Ντοκιμαντέρ – κραυγή για δικαιοσύνη και για αλλαγή της συνοριακής πολιτικής της Ελλάδας

Το ντοκιμαντέρ «142 χρόνια» έρχεται να αναδείξει μια σχετικά άγνωστη πλευρά του προσφυγικού, με τον Στέλιο Κούλογλου να καταγράφει τον δικαστικό αγώνα τριών προσφύγων στη χώρα μας για αθώωση και απελευθέρωση. Οι περιπτώσεις τους ενδεικτικές, μιας και οι τυχαίες συλλήψεις, οι διάτρητες διαδικασίες, οι fast track δίκες και καταδίκες φαίνεται πως αποτελούν κανόνα στη χώρα μας για πρόσφυγες και μετανάστες. Η ταινία αποτελεί πολύτιμο ντοκουμέντο τόσο για τη μεροληπτική ελληνική δικαιοσύνη, όσο και για τη συνοριακή βία που ασκείται από το ελληνικό κράτος. Αντιπαραθετικά, παρουσιάζεται ο κόσμος της αλληλεγγύης, που έρχεται να σταθεί στο πλευρό τον προσφύγων. Κάτι που επιτυγχάνεται κυρίως μέσα από την εστίαση του κινηματογραφικού φακού στη δράση του διασώστη Ιάσονα Αποστολόπουλου, και τα όσα αυτός εξιστορεί.

Ιδιαίτερης αξίας το οπτικοακουστικό υλικό που παρουσιάζεται στο ντοκιμαντέρ. Έξυπνο το μοντάζ, που δημιουργεί αφηγηματικές συνέχειες (ή εκθέτει ασυνέπειες στην κυβερνητική ρητορική). Απόλυτα ταιριαστή η μουσική του Μίμη Νικολόπουλου που ‘ντύνει’ την ταινία.

Μοχαμάντ, Ακίφ & Αμίρ

Ο Μοχαμάντ, Σομαλός πρόσφυγας, στην αρχή του ντοκιμαντέρ βρίσκεται στη φυλακή της Χίου, καταδικασμένος σε «142 χρόνια» κάθειρξης ως καπετάνιος. Το έγκλημά του; Πως έπιασε το τιμόνι της βάρκας, αφού τους εγκατέλειψε μεσοπέλαγα ο πραγματικός διακινητής, προκειμένου να σωθεί αυτός και οι 31 συνεπιβάτες του. Στην εξαιρετικά σύντομη δίκη του, ο δικηγόρος του δεν είχε καν την ευκαιρία να μιλήσει μετά την ανακοίνωση της ποινής.

Στη φυλακή βρίσκονται και ο Ακίφ και ο Αμίρ, δύο Αφγανοί πρόσφυγες, καταδικασμένοι σε 50 χρόνια κάθειρξης έκαστος. Όπως οι ίδιοι δήλωσαν, παρέμεναν σε σύγχυση σχετικά με το γιατί είχαν καταδικαστεί, το μέγεθος της ποινής τους, και το διάστημα που τους απέμενε να εκτίσουν στη φυλακή.

Οι εικόνες που φέρνει ο Κούλογλου μέσα από τις φυλακές και τις δικαστικές αίθουσες είναι συγκλονιστικές – και αν και φορτίζουν συναισθηματικά τον θεατή, περισσότερο έρχονται για να καταδείξουν την πολυεπίπεδη εξόντωση που βιώνουν οι πρόσφυγες στη χώρα μας αντιμετωπίζοντας έολες κατηγορίες και τραγελαφικές νομικές διαδικασίες.

Ανεξίτηλο μένει στο μυαλό το στιγμιότυπο που ο Ακίφ «σπάει» και κλαίει, μετά από μια αναίτια αναβολής δίκης και επιστροφής του στη φυλακή. Λίγο πριν αστυνομικοί τον σπρώξουν να μπει στο περιπολικό θα φωνάξει αγανακτισμένος «Δεν έχω κάνει τίποτα. Θέλω απλώς δικαιοσύνη».

Βιομηχανία κατασκευής «διακινητών»

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ντοκιμαντέρ στις φυλακές της χώρας η δεύτερη πολυπληθέστερη ομάδα είναι αυτή των προσφύγων που έχουν καταδικαστεί για διακίνηση. Η ερευνήτρια Valeria Henze θα κάνει λόγο για δίκες που κρατάνε κάτα μέσο όρο 27 λεπτά, με μέση ποινή φυλάκισης τα 48 έτη (!) και πρόστιμα άνω των 390.000€. Από τη μαρτυρία των προσφύγων προκύπτει επίσης η απουσία μεταφραστή από σημαντικές διαδικασίες.

Στο ντοκιμαντέρ εμφανίζονται και οι δύο συνήγοροι υπεράσπισης των Ακίφ & Αμίρ, Δημήτρης Χούλης και Αλέξης Γεωργούλης, που καταγγέλλουν ατεκμηρίωτες κατηγορίες, προχειρότητες και παραλείψεις κατά την προανακριτική διαδικασία, καθώς και τους ρυθμούς  που εκδικάζονται τέτοιες υποθέσεις. Στη συνέχεια όσων έχει ήδη αναφέρει η Valeria Henze, ο Χούλης επισημαίνει πως πραγματοποιούνται μέχρι και 25 τέτοιες δίκες μέσα σε μια ημέρα στο δικαστήρια της Μυτιλήνης.

Γιατί;

Το «142 χρόνια» δεν είναι απλώς δικαστικό θρίλερ, όπως το χαρακτηρίζει ο δημιουργός του. Δίνοντας εικόνες από προσφυγικό camp, push back κ.α., καθώς και μέσα από διάφορες τοποθετήσεις, αποτελεί μια βαθιά πολιτική ταινία, η οποία απαντά στο ερώτημα που ενδεχομένως ταλανίζει τον θεατή της: «γιατί γίνονται όλα αυτά;».

Στο ντοκιμαντέρ καταδεικνύεται πως διάφορες “τακτικές” εντάσσονται στην προσπάθεια της χώρας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη βίαιη αποτροπή των μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη. Ο νόμος 4251/2014 που “βαφτίζει” τυχαίους πρόσφυγες ως διακινητές, έρχεται να συγκαλύψει τις κρατικές ευθύνες για τα ναυάγια, και τους νεκρούς στο Αιγαίο.

Ακόμα, στην ταινία διαφαίνεται και το πως επιχειρείται να στοχοποιηθεί όποιος σπάει την ομερτά για τα εγκλήματα στις θάλασσες της χώρας.

Η άλλη όψη του νομίσματος

Ο Ιάσονας Αποστολόπουλος φέρνει συγκινητικές ιστορίες από διασώσεις, αλλά και θίγει τον τρόμο, τη βία και την ανελευθερία από όπου προσπαθούν να δραπετεύσουν αυτοί οι άνθρωποι. Στο ντοκιμαντέρ σχολιάζει επίσης την ακύρωση της παρασημοφόρησής του από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλο, καθώς και τις απειλές που δέχτηκε στη συνέχεια τόσο ο ίδιος, όσο και η οικογένειά του.

Αξίζει όμως να μείνουμε σε αυτή του τη σκέψη: «Το μεγαλύτερο παράσημο για εμάς δεν είναι οι δεξιώσεις στο προεδρικό μέγαρο, είναι οι αγκαλιές και τα χαμόγελα όταν οι άνθρωποι φτάνουν ζωντανοί στο πλοίο».