Το 2021, το Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία Εν Αθήναις) αποφάσισε να θεσπίσει ένα ετήσιο βραβείο λογοτεχνικής μετάφρασης ύψους 1.000 ευρώ. Το βραβείο αυτό απονέμεται στον μεταφραστή, στη μεταφράστρια ή στη μεταφραστική ομάδα που θα έχει πραγματοποιήσει κατά το αμέσως προηγούμενο ημερολογιακό έτος, σύμφωνα με την ημερομηνία έκδοσης του έργου και καταχώρησης του στη βάση δεδομένων της ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ, την καλύτερη πρώτη μετάφραση ή αναμετάφραση ενός λογοτεχνικού έργου (μυθιστορήματος, συλλογής διηγημάτων, θεατρικού κειμένου, Δοκίμιο, ποιητικής συλλογής ή ανθολογίας ενός ή περισσοτέρων ποιητών) γραμμένου στα ισπανικά, στα πορτογαλικά, στα καταλανικά, στα βασκικά ή στα γαλικιανά.
Την Τρίτη 18 Ιουνίου στις 17:30 στο Μουσείο της Ακρόπολης, στο Αμφιθέατρο «Δημήτρης Παντερμαλής», η κριτική επιτροπή του IV Βραβείου Λογοτεχνικής Μετάφρασης, αποτελούμενη από τρία άτομα, θα ανακοινώσει το όνομα του νικητή. Το βραβείο θα απονεμηθεί από τη Χριστίνα Θεοδωροπούλου, τη νικήτρια του 3ου Βραβείου Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ για τη μετάφραση του έργου Εξαίσιο πτώμα, της Αργεντινής συγγραφέως Αγκουστίνα Μπαστερρίκα (εκδόσεις Πατάκη).
Η Κριτική Επιτροπή για το 4ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ αποφάσισε ομόφωνα και κοινοποιεί τη βραχεία λίστα των υποψήφιων προς βράβευση βιβλίων λογοτεχνίας που εκδόθηκαν μέσα στο 2023 με γλώσσα πρωτοτύπου είτε τα ισπανικά (καστιλλιάνικα) είτε τα πορτογαλικά είτε τα καταλανικά και υποβλήθηκαν στην κρίση της επιτροπής προς βράβευση. Επανεκδόσεις μεταφράσεων τίθενται εκτός συναγωνισμού.
Φέτος η Κριτική Επιτροπή παρέλαβε συνολικά 35 βιβλία. Έχοντας αντιπαραβάλει τις μεταφράσεις με τα πρωτότυπα, με ιδιαίτερη ικανοποίηση διαπίστωσε τον υψηλό βαθμό ανταπόκρισης των έργων της βραχείας λίστας στα κριτήρια αξιολόγησης που είναι τα εξής:
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
- Η εμβάθυνση στη μοναδικότητα κάθε πρωτοτύπου από τον μεταφραστή ή τη μεταφράστρια λαμβάνοντας υπόψη συντακτικές παραμέτρους, τη λεξιλογική ακρίβεια και αυστηρότητα, τον γλωσσικό εκφραστικό πλούτο και το ύφος.
- Η επινοητικότητα, η δημιουργικότητα και η απαιτούμενη ακρίβεια και ευστοχία σε ζητήματα που αφορούν τον παραγόμενο στα ελληνικά λόγο.
- Ο βαθμός των ειδικών δυσκολιών καθώς και το «ειδικό βάρος» του κάθε έργου στη γλώσσα στην οποία εκφράζεται και στο πολιτιστικό πλαίσιο το οποίο αντανακλά.
Η βραχεία λίστα περιλαμβάνει τα εξής έργα κατ’ αλφαβητική σειρά μεταφραστών/μεταφραστριών:
- Αγγελική Βασιλάκου για τη νουβέλα Ο άνεμος που σαρώνει της Αργεντινής Σέλβα Αλμάδα (εκδόσεις Κλειδάριθμος).
Ένα μικρό λογοτεχνικό κομψοτέχνημα που πραγματεύεται μια σειρά περίπλοκων ζητημάτων της ανθρώπινης ύπαρξης. Ένα υπαρξιακό, βραδυφλεγές, road trip, δοσμένο με καλοδουλεμένο λόγο, γεμάτο ποίηση, ένταση και μυστήριο, που τονίζει τη σύγκρουση ανάμεσα στο πνευματικό και το κοσμικό στοιχείο, το αρσενικό και το θηλυκό, τη ζωή σε διαρκή κίνηση και σε μόνιμη καθήλωση, δίχως να εγκλωβίζεται σε στερεότυπα μοτίβα. Η μεταφράστρια αποδίδει με τον δέοντα σεβασμό και με εύστοχη ευρηματικότητα το σφρίγος και την αμεσότητα του κειμένου το οποίο έχει ως φόντο τη σκληρή πραγματικότητα της αργεντίνικης υπαίθρου.
- Άννα Βερροιοπούλου για τη συλλογή διηγημάτων Μύχιες καταστροφές της Ουρουγουανής Κριστίνα Πέρι Ρόσι (εκδόσεις Καστανιώτη).
Μια διεισδυτική, απρόσμενα αφοπλιστική και καυστική βουτιά στα μύχια της ανθρώπινης ύπαρξης. Φετίχ, ανασφάλειες και αφοπλιστικές αλήθειες περιγράφονται σε εννιά ιστορίες, τις οποίες αποδίδει με ανάλογη ευρηματικότητα και ενσυναίσθηση η μεταφράστρια. Η συγκεκριμένη έκδοση αποκτά μια ιδιαίτερη σημασία καθώς συστήνει στη χώρα μας τη σημαντική συγγραφέα, που έχει τιμηθεί με το βραβείο Θερβάντες το 2021.
- Κώστας Βραχνός για τη συλλογή δοκιμίων Ποιητική και πολιτική της αφήγησης του Αργεντινού Χούλιο Κορτάσαρ (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).
Μια στέρεα θεωρητική βάση και ταυτόχρονα ένα απολαυστικότατο ανάγνωσμα για όσους αγαπούν τη λογοτεχνία. Ο μεταφραστής αποδίδει με ακρίβεια και ζωντάνια τον βαθύ και παιγνιώδη λόγο του Κορτάσαρ, που ανατέμνει όχι μόνο το δικό του συγγραφικό έργο αλλά και της σύγχρονής του λογοτεχνίας. Ακολουθεί με προσήλωση και ταλέντο αυτά τα κείμενα του Κορτάσαρ, όπου «ο χωρατατζής συμβιώνει με τον οραματιστή», και δίνει στον αναγνώστη διαβατήριο εισόδου στο κορτασαριανό σύμπαν, όπου τον «αναμένει απερίγραπτη αισθητική και διανοητική τέρψη». Η εισαγωγή και οι σημειώσεις του μεταφραστή κοσμούν μια πραγματικά πολύτιμη έκδοση.
- Κρίτων Ηλιόπουλος για τη νουβέλα Νυχτωδία της Χιλής του Χιλιανού Ρομπέρτο Μπολάνιο (εκδόσεις Άγρα).
Ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα του δημοφιλούς συγγραφέα παραδίδεται σε νέα μετάφραση στη γλώσσα μας. Μελανές σελίδες της ιστορίας της Χιλής απεικονίζονται σ’ έναν παραληρηματικό μονόλογο ενός ιερέα και κριτικού λογοτεχνίας σε μια δεξιοτεχνική μετάφραση από έναν βαθύ γνώστη του έργου του Μπολάνιο. Ο μεταφραστής αποτυπώνει εύστοχα και απρόσκοπτα το σκοτάδι, την υφέρπουσα ειρωνεία και τη συνεχή διακειμενικότητα του κειμένου.
- Νάννα Παπανικολάου για το μυθιστόρημα Μοντεβιδέο του Ισπανού Ενρίκε Βίλα-Μάτας (εκδόσεις Ίκαρος).
Ένα πολυδαίδαλο λογοτεχνικό παιχνίδι, εγκεφαλικό και ταυτόχρονα σαγηνευτικό. Ένας συνεχής λαβύρινθος για τη γραφή και τη ζωή μέσα από την πένα του διακεκριμένου συγγραφέα, την οποία η μεταφράστρια αποδίδει με σεβασμό στη διαρκή διακειμενικότητα και το παιγνιώδες ύφος του απαιτητικού αυτού κειμένου.
- Ευρυβιάδης Σοφός για το μυθιστόρημα Αβέβαιη δόξα του Καταλανού Ζοάν Σάλες (εκδόσεις Άγρα).
Ένα ορόσημο της καταλανικής λογοτεχνίας μεταφράζεται για πρώτη φορά στη γλώσσα μας. Στην παράδοση της μεγάλης λογοτεχνίας του Ντοστογιέσφκι και του Σταντάλ, στους οποίους ο Σάλες επιστρέφει συνέχεια, η «Αβέβαιη δόξα» είναι ένα ανάγνωσμα πολυφωνικό, πολυδαίδαλο και γοητευτικό που συνδυάζει αριστοτεχνικά τρεις μορφές σε μία ιστορία: ημερολόγιο, επιστολικό μυθιστόρημα και αυτοβιογραφική αφήγηση. Ο μεταφραστής αντιμετωπίζει πολύ επιτυχημένα τις φιλοσοφικές διαστάσεις του έργου, το συνεχές διαλεκτικό παιχνίδι και το άκρως απαιτητικό ύφος του συγγραφέα σε μια έκδοση αντάξια της θεμελιώδους σημασίας του έργου.
- Τιτίνα Σπερελάκη για το μυθιστόρημα Τα πετροχελίδονα του Βάσκου Φερνάντο Αραμπούρου (Εκδόσεις Πατάκη).
Ένα μυθιστόρημα-ποταμός, που ρέει και στην ελληνική γλώσσα εξίσου καλά με την ισπανική του πρωτοτύπου. Μια συναρπαστική πινακοθήκη χαρακτήρων, όπως παρουσιάζεται στο χρονικό ενός προγραμματισμένου τέλους. Και παρότι οδεύει προς το ραντεβού του με τον θάνατο, ο αντι-ήρωας του Αραμπούρου δίνει πολλά μαθήματα ζωής.
- Αθηνά Ψυλλιά για τη νουβέλα Ένα ποτήρι οργή του Βραζιλιάνου, λιβανέζικης καταγωγής Ραντουάν Νασσάρ (Εκδόσεις Πατάκη).
Με το κείμενο που παραδίδει η μεταφράστρια ο Έλληνας αναγνώστης ξεχνά ότι πρόκειται για μετάφρασμα. Ο ασθματικός ρυθμός –το κείμενο έχει μόνο επτά τελείες, μία στο τέλος κάθε κεφαλαίου– η έμπλεα πάθους πρωτοπρόσωπη αφήγηση και η κινούμενη άμμος της οργής, που αποτελεί το έδαφος επί του οποίου οικοδομείται και κατεδαφίζεται ανά πάσα στιγμή ένας μεγάλος έρωτας, μεταφέρονται στα ελληνικά κατά τρόπον ώστε ο αναγνώστης να αισθάνεται τη νουβέλα. Όχι απλώς να τη διαβάζει.
Photo by Brandi Redd on Unsplash