Η δικτατορία 1967–1974 επέφερε βαθύτατες αλλαγές στον ιστό της χώρας, ανατρέποντας και τελικά αναδιαμορφώνοντας και ανανεώνοντας τα έως τότε πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα. Υπήρξε όμως και μια περίοδος με βαθύτατο αντίκτυπο στο ιδεολογικό υπόβαθρο και το πολιτιστικό παράδειγμα της ελληνικής κοινωνίας.
Στα χρόνια εκείνα το πλειοψηφικό δημοκρατικό κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας βίωνε την καθημερινότητα με τρόπο διττό. Από τη μια, η ζωή προχωρούσε με τους θεσμούς και τις κρατικές δομές υπό τον έλεγχο της χούντας, με το κράτος ως κυρίαρχη απειλή και με την αστυνομία, τη χωροφυλακή και τον στρατό να καιροφυλακτούν διαρκώς. Από την άλλη, απέναντι σε αυτή την αίσθηση διαρκούς ελέγχου θριάμβευε η σιωπηλή και συνθετική σκέψη, η σταθερή εναντίωση στη βαρβαρότητα, τη χυδαιότητα, την αυθαιρεσία.
Έτσι αναπτύχθηκαν, σχεδόν αμέσως, δύο αντίθετες κουλτούρες. Η μια ήταν η κουλτούρα της αδέσμευτης σκέψης, της τέχνης, της άμεσης και έμμεσης αντίστασης, η οποία μέσω της λογοτεχνίας, του θεάτρου, του κινηματογράφου και της εικαστικής δημιουργίας αγωνιζόταν να διασώσει το δημιουργικό και κριτικό πνεύμα. Η άλλη ήταν η μάσκα της χουντικής βαρβαρότητας, η οποία μέσω της κρατικής προπαγάνδας, φιλολαϊκών οικονομικών μέτρων και ενός χυδαίου δήθεν πατριωτισμού επί στείρων αντικομμουνιστικών βάσεων πρόβαλλε την ελαφρότητα ως τέχνη και ως εφόδιο για την προοπτική της χώρας.
Η εντεινόμενη αντιπαράθεση των δύο αυτών ιδεολογικών τάσεων θα οδηγήσει σταδιακά σε ζυμώσεις που βοηθήσουν την ελληνική κοινωνία να ξεπεράσει το ασφυκτικό μετεμφυλιακό πλαίσιο και να συγκροτήσει μια νέα νοοτροπία, που με την πτώση της χούντας θα σφραγίσει την περίοδο της Μεταπολίτευσης.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η δικτατορία μετά την πτώση της θα κληροδοτήσει στη δημοκρατία αναπόφευκτα την άκριτη εμμονή στην κουλτούρα της αντίστασης, αλλά και την ανοχή στην πεζότητα της δημόσιας χουντικής κουλτούρας. Η ροή της δημοκρατικής πλέον ζωής θα πάψει να ανανεώνεται από την έμμεση, συγκαλυμμένη έκφραση ιδεών, και η πραγματικότητα θα αποκτήσει σταδιακά ένα πρόσωπο αντιληπτό απ’ όλους. Η χούντα θα αποτελέσει παρελθόν, έχοντας αφήσει πίσω της την καταστροφή της Κύπρου, ίχνη βαρβαρότητας αποτυπωμένα στα σώματα και στις ψυχές όσων βασανίστηκαν, αλλά και ίχνη ανοχής στη βαρβαρότητα εμπεδωμένα στη νοοτροπία της χώρας.
Στην έκθεση που διοργανώνει το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, σε συνεργασία με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και το Αρχείο της ΕΡΤ, παρουσιάζονται τεκμήρια και έργα τέχνης που απόκεινται στις πλούσιες συλλογές τους και τα οποία αποτυπώνουν γλαφυρά όχι τόσο την ιστορία της περιόδου όσο την ιδεολογική περιπέτεια της νεοελληνικής κοινωνίας τα ταραγμένα εκείνα χρόνια, με απώτερο στόχο τη βαθύτερη κατανόηση, την αυτογνωσία της δικής μας, μεταπολιτευτικής κοινωνίας.
