4η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης

Το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, διοργανώνει την 4η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης που θα διαρκέσει από τον Σεπτέμβριο 2013 έως και τον Ιανουάριο 2014, φιλοξενώντας περισσότερους από 220 καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο.

Η  διοργάνωση φιλοδοξεί να αποτελέσει μία δυναμική συνάντηση δημιουργών και κοινού, που θα βοηθήσει στην ανακάλυψη της σύγχρονης, σύνθετης καλλιτεχνικής πραγματικότητας της Μεσογείου αλλά και του υπόλοιπου κόσμου. Μουσεία, μνημεία, πινακοθήκες και άλλοι χώροι πολιτισμού της Θεσσαλονίκης ανοίγουν τις πόρτες τους -με ελεύθερη είσοδο για το κοινό- και υποδέχονται για τέσσερις μήνες, ως τις 31 Ιανουαρίου 2014, εκθέσεις, εγκαταστάσεις, περφόρμανς, εργαστήρια, συνέδρια, εκπαιδευτικά προγράμματα, προβολές και παρεμβάσεις στο δημόσιο χώρο.

Σε χώρο πολιτισμού μετατρέπεται και το Περίπτερο 6 της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης (Γ’ Σεπτεμβρίου και Λεωφ. Στρατού), στο οποίο, για πρώτη φορά, σε έκταση 2.500 τ.μ., φιλοξενείται μεγάλο μέρος της Κεντρικής Έκθεσης της Μπιενάλε.

Στο Περίπτερο 6 θα γίνουν την Τετάρτη 18 Σεπτεμβρίου (20:00) τα εγκαίνια της 4ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης από τον Δήμαρχο Θεσσαλονίκης κ. Γιάννη Μπουτάρη. Τα εγκαίνια θα πλαισιώσει η εικαστική εγκατάσταση – περφόρμανς, ‘The Circus Project’ του Marcello Maloberti, στον ανοιχτό χώρο μπροστά από τις σκάλες του Περιπτέρου 6.

Τέσσερα παλιά αυτοκίνητα θα φωτίζουν μία τεράστια τέντα/ομπρέλα μέσα στην οποία θα κρέμονται από χρυσές κορδέλες εκατοντάδες καθρεφτάκια. Οι επισκέπτες θα έχουν έτσι την ευκαιρία να «βιώσουν» μία ατμόσφαιρα τσίρκου – πανηγυριού, την οποία θα ενισχύσουν ένας DJ που θα παίζει ξένη και ελληνική παραδοσιακή μουσική και η μπάντα ‘Swing till you drop’.

Η διοργάνωση

Η 4η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης αποτελεί τη δεύτερη διοργάνωση του τριμερούς προγράμματος που ξεκίνησε το 2011 και υλοποιείται μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος Μακεδονία-Θράκη 2007-2013 του ΕΣΠΑ που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης) και την Ελλάδα. Διοργανώνεται από το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης με τη σύμπραξη της «Κίνησης των 5 Μουσείων Θεσσαλονίκης», τη στήριξη του Δήμου Θεσσαλονίκης και τη συμμετοχή πολλών φορέων της πόλης.

Τη γενική διεύθυνση και τον σχεδιασμό έχει η Κατερίνα Κοσκινά, πρόεδρος του ΚΜΣΤ, ιστορικός τέχνης-επιμελήτρια εκθέσεων. Επικεφαλής επιμελήτρια της κεντρικής έκθεσης «Παντού αλλά Τώρα» είναι η Αdelina von Fürstenberg, ανεξάρτητη επιμελήτρια, παραγωγός ταινιών και διευθύντρια της ΜΚΟ ART for Τhe World. Την Μπιενάλε στελεχώνει ολόκληρη η επιμελητική ομάδα του ΚΜΣΤ, οι εργαζόμενοι και πολλοί εθελοντές.

Η Μεσόγειος ως γεωγραφικός χώρος και ως πεδίο μελέτης της σύγχρονης πολιτιστικής και κοινωνικής πραγματικότητας, είναι και φέτος η θεματική γύρω από την οποία αναπτύσσεται το πρόγραμμα με γενικό τίτλο «Παλιές Διασταυρώσεις-Make it Νew» και διάρκεια από το 2011 έως το 2015.

Η Κεντρική Έκθεση
Παντού αλλά Τώρα (Everywhere but Now) είναι ο τίτλος που έδωσε η επικεφαλής επιμελήτρια Αdelina von Fürstenberg στην Κεντρική Έκθεση της διοργάνωσης, η οποία φιλοδοξεί να αποτελέσει τόπο ανταλλαγής και συνάντησης κατά το πρότυπο της Μεσογείου.

Η έκθεση ‘Παντού αλλά Τώρα’ εντάσσεται σε μια μακρά παράδοση της Μεσογείου, που πρεσβεύει το όραμα της άρσης, μέσω της τέχνης, κάθε διάκρισης και διαχωρισμού των ανθρώπων, με απώτερο σκοπό τη διεύρυνση των ατομικών και συλλογικών ελευθεριών. Θέλει να στρέψει την ανθρωπότητα προς την επιδίωξη υψηλοφρόνων στόχων, που θα κάνουν καλύτερο τον ταλαιπωρημένο κόσμο μας, σημειώνει η  Αdelina von Fürstenberg.

Πάνω από 50 καλλιτέχνες από 25 χώρες, από τη Βραζιλία μέχρι την Ινδία –ανάμεσά τους η Μαρίνα Αμπράμοβιτς, ο κινηματογραφιστής Τζαφάρ Παναχί, ο John Armleder και η Ghada Amer– θα παρουσιάσουν έργα ζωγραφικής, γλυπτά, φωτογραφίες,  βίντεο εγκαταστάσεις, φιλμ και περφόρμανς. Τα έργα των καλλιτεχνών λειτουργούν ως ένα είδος διαλόγου, ο οποίος μπορεί να αποτελέσει μέσο υπέρβασης των προκαταλήψεων και των πολιτισμικών φραγμών.

Εκτός από  το Περίπτερο 6 της ΔΕΘ, η  κεντρική έκθεση επεκτείνεται ακόμη στο Αλατζά Ιμαρέτ, το Γενί Τζαμί, αλλά και το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης  και το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Μονή Λαζαριστών). 

Τα «5Μ» στο  Κεντρικό Πρόγραμμα
Το Κεντρικό Πρόγραμμα της 4ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης περιλαμβάνει ακόμη έξι εκθέσεις των «5Μ».

Το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης συμμετέχει με δύο εκθέσεις:

Α1. «Η συλλογή Κωστάκη και η ρωσική πρωτοπορία. 100 χρόνια από τη γέννηση του συλλέκτη» στη Μονή Λαζαριστών (επιμέλεια: Μαρία Τσαντσάνογλου, Αγγελική Χαριστού/ διαρκεί ως τις 31 Ιανουαρίου 2014). Πρόκειται για μία έκθεση αφιερωμένη στον μεγάλο συλλέκτη (1913-1990) με την ευκαιρία του επετειακού έτους με μία μεγάλης κλίμακας παρουσίαση της συλλογής και του αρχείου Κωστάκη: έργα που ακολουθούν το βλέμμα και την μέθοδο του συλλέκτη και ξεδιπλώνουν την ιστορία της συλλογής του.

Α2. «Παράδοση-Ανατροπή» στην Αποθήκη Β1, στο λιμάνι (επιμέλεια: Κατερίνα Κοσκινά, Γιάννης Μπόλης/ 18 Σεπτεμβρίου 2013 – 15 Ιανουαρίου 2014).  Παρουσιάζονται έργα που συγκεντρώθηκαν τα τελευταία χρόνια από δωρεές, αγορές αλλά και δάνεια προς το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και βρίσκονται μόνιμα στις Συλλογές του. Επιχειρείται η ανίχνευση ομοιοτήτων και διαφορών στη σύγχρονης τέχνη της Μεσογείου, και εξετάζεται η παράδοση ως κοινός παρανομαστή της αλλά και οι ραγδαίες τάσεις ανατροπής της. Κεντρική θέση κατέχει το τελευταίο έργο του Νίκου Αλεξίου,  σύνθεση που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο κοινό.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης παρουσιάζει την έκθεση «Μεσογειακά παλίμψηστα: τρία αινίγματα φθοράς και αφθαρσίας»  (επιμέλεια: Ευαγγελία  Στεφανή, Αγγελική Κουκουβού, Θέμις  Βελένη/ 18 Σεπτεμβρίου 2013 – 31 Ιανουαρίου 2014).  Στην έκθεση, ένα αρχαίο κείμενο –το αρχαιότερο σωζόμενο ελληνικό «βιβλίο» της Ευρώπης, ο πάπυρος του Δερβενίου–, συνομιλεί με τρία σύγχρονα έργα του καλλιτέχνη Δημήτρη Ξόνογλου: «Ο Σταυρός», «Ο Λόγος» και το «Θαύμα της Μεσογείου».

Το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού παρουσιάζει την έκθεση «Η τιμή του αγίου Μάμαντος στη Μεσόγειο. Ένας ακρίτας άγιος ταξιδεύει» (επιμέλεια: Αγαθονίκη Τσιλιπάκου, Νικόλαος Μπονόβας/ 19 Οκτωβρίου 2013 – 19 Ιανουαρίου 2014).  Η έκθεση εστιάζει στην ευρεία διάδοση της λατρείας ενός αγίου που παραμένει ζωντανή σε διαφορετικούς λαούς της Μεσογείου. Αντικείμενα από την Ελλάδα και την Κύπρο και πλούσιο εποπτικό υλικό καλύπτουν την περίοδο από τον 6ο αιώνα έως τις μέρες μας. 

Το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης συμμετέχει με την έκθεση «Η μεσογειακή εμπειρία: Μεσόγειος ως χωροταξικό παράδειγμα διακίνησης ιδεών και λόγου» (επιμέλεια: Ντένης Ζαχαρόπουλος/ 18 Σεπτεμβρίου 2013 – 31 Δεκεμβρίου 2013). Παρουσιάζονται περισσότερα από 140 εμβληματικά έργα σύγχρονης τέχνης Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών που διερευνούν διαισθητικά τη μεσογειακή   εμπειρία  μέσα από σχέσεις και συσχετισμούς, εντυπώσεις και βιώματα της καθημερινής ζωής.

Το Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του ΑΠΘ παρουσιάζει την έκθεση «Βάσω Κατράκη: Σε Λευκό και Μαύρο» (γενική ευθύνη, Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά, επιμέλεια: Παναγιώτης Μπίκας, Ευαγγελία Τσαγκάλια/ 18 Σεπτεμβρίου 2013 – 31 Δεκεμβρίου 2013). Αναδεικνύονται οι σημαντικότεροι σταθμοί στο έργο της Βάσως Κατράκη, της σημαντικότερης Ελληνίδας χαράκτριας (βραβεύτηκε και στην Μπιενάλε της Βενετίας το 1966) που με  το έργο της εικονογράφησε την πορεία του ελληνικού λαού στη δύσκολη μεταπολεμική περίοδο.

Άλλες δράσεις
Το Κεντρικό Πρόγραμμα της 4ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης που θα αναπτυχθεί τους ερχόμενους μήνες περιλαμβάνει επίσης:

Το 3o Φεστιβάλ Περφόρμανς Θεσσαλονίκης (επιμέλεια και συντονισμός: Ειρήνη Παπακωνσταντίνου/ διάρκεια: 14-19 Οκτωβρίου 2013) με masterclasses, workshop που θα διερευνά τη σχέση της περφόρμανς με τη φωτογραφία, ημερίδα, συναυλίες πειραματικής ηλεκτρονικής μουσικής, προβολές βίντεο περφόρμανς και αφιερώματα. 

Εργαστήριο Νέων Καλλιτεχνών, σε συνεργασία με το Πεδίο Δράσης Κόδρα του Δήμου Καλαμαριάς (επιμέλεια-συντονισμός: Αρετή Λεοπούλου, Θοδωρής Μάρκογλου, συντονισμός ΠΔΚ: Δημήτρης Μιχάλαρος, 14-25 Οκτωβρίου 2013). Οι συμμετέχοντες καλούνται να εργαστούν αφότου η Μπιενάλε αρχίσει και να διαμορφώσουν τα έργα τους στην πορεία της διοργάνωσης. Μια σειρά από ομιλίες, παρουσιάσεις και άλλα δρώμενα θα πλαισιώνουν το εργαστήριο σε όλη του τη διάρκεια.

Διεθνές Συμπόσιο (Συντονισμός: Πάνος Κούρος, Ελπίδα Καραμπά). Το ΚΜΣΤ αποφάσισε να στηρίξει την υλοποίηση του προγράμματος Archive Public, Μέρος ΙΙ, που εξετάζει το ρόλο των αρχειακών πρακτικών στη συγκρότηση (πολιτικής) δημόσιας σφαίρας και στην παραγωγή «αγωνιστικών» παρεμβάσεων σε δημόσιους χώρους που αμφισβητούν την κυρίαρχη ηγεμονία και σχεδιάζουν δυνατότητες αλληλέγγυας δράσης.

Παρεμβάσεις στο δημόσιο χώρο. Το ΚΜΣΤ σε συνεργασία με την ομάδα UrbanAct σχεδίασε ένα πρόγραμμα εικαστικών παρεμβάσεων στον δημόσιο χώρο με τοιχογραφίες  σε επιφάνειες επιλεγμένων κτιρίων και σχολικών συγκροτημάτων.

Εκπαιδευτικά προγράμματα: Η έναρξη της 4ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης προγραμματίστηκε έτσι ώστε να συμπίπτει με την έναρξη της σχολικής χρονιάς. Μαθητές όλων των σχολικών βαθμίδων της πόλης  θα έχουν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με τα έργα σύγχρονων δημιουργών, να διερευνήσουν ζητήματα δημιουργίας στη Μεσόγειο και να εξοικειωθούν με τον θεσμό της Μπιενάλε. Θα υπάρξουν επίσης ξεναγήσεις για το ευρύ κοινό.

Παράλληλο πρόγραμμα
Επιπλέον, θα υπάρξει παράλληλο πρόγραμμα της 4ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης με δράσεις που πραγματοποιούν φορείς της πόλης, υπό την αιγίδα της διοργάνωσης. Περιλαμβάνει τις εκθέσεις  «Βάνγκαρντ» και  «Γιώργος Λάππας. Ντοκουμέντα και γλυπτικά τοπία» στο Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης, «Echi Οltremare / Μεσογειακές Αντηχήσεις. Bianco v/s Κountouras» στην Κάζα Μπιάνκα, «Ανα-δημιουργώ στην πόλη. Re-Act, Re-cycle Project» στο Goethe-Institut Θεσσαλονίκης, τις διαδικτυακές πλατφόρμες «White House Biennial» στον Λευκό  Πύργο και  «African Encounters in Thessaloniki» στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Αποθήκη Β1, λιμάνι) και αφιέρωμα στον πειραματικό και εικαστικό κινηματογράφο σε συνεργασία με το 54ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης στην Ταινιοθήκη – Μουσείο Κινηματογράφου.