Από την Παρασκευή Τεκτονίδου
«Πιστεύω στο χορό ως βασική ανθρώπινη ανάγκη. Πιστεύω στο χορό που μπορεί να αποκαλύπτει τι είναι ο άνθρωπος και τι μπορεί να είναι ο άνθρωπος. Ως χορεύτρια, χορογράφος και θεατής, αναζητώ το χορό, που υπηρετεί την ανάγκη για δημιουργία και μας μυεί στην άρρητη γνώση του κόσμου». Αυτά είναι τα λόγια της Λίντας Καπετανέα, καλλιτεχνικής διευθύντριας του 24ου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, όπως είναι γραμμένα στο πρόγραμμα.
Εξαιρετικά ενεργή, εργατική και ταλαντούχα η ίδια ως χορεύτρια, χορογράφος αλλά και δασκάλα σύγχρονου χορού, είναι παρούσα σε όλες τις εκδηλώσεις. Επιπλέον είναι προσιτή, ευγενική και φιλική. Αυτό το «εμείς» με το οποίο κλείνει το κείμενο της στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ —προσκαλέσαμε, θέλουμε, φτιάξαμε, ονειρευόμαστε— μοιάζει να το πιστεύει βαθιά και να το υπερασπίζεται.
Επιπλέον, οι κάτοικοι της Καλαμάτας, που ανήκουν δικαιωματικά σε αυτό το «εμείς», μοιάζουν να οικειοποιούνται το Φεστιβάλ και να το αγκαλιάζουν. Δεν παραξενεύονται όταν περνούν από τις παραστάσεις που λαμβάνουν χώρα στη στημένη σκηνή στην πλατεία αλλά αντίθετα αφήνουν τα παιδιά τους να κάνουν κατακόρυφα και ρόδες. Ούτε διαμαρτύρονται για το sound check που γίνεται καταμεσήμερο νωρίτερα εκεί.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ήδη εικοσιτεσσάρων χρονών το Φεστιβάλ, μοιάζει να είναι μία συνήθεια της πόλης.
—
Οι πολλαπλές μεταμορφώσεις του Olivier de Sagazan
Πρώτη παράσταση του Φεστιβάλ το Transfiguration του Olivier de Sagazan στο Στούντιο —τη μικρή αίθουσα του Μεγάρου Χορού— όπου αντί για θέσεις έχει κερκίδες με μαξιλάρια. Η σκηνή είναι οριοθετημένη με ταινία. Μία ιδιαίτερα εικαστική, σωματική περφόρμανς που ξεκινά από το υλικό για να φωτίσει το ίδιο το σώμα. Όση ώρα χρειαζόμαστε για να καθίσουμε, ένας άντρας ντυμένος με κουστούμι περπατά γύρω από μία μεταλλική κατασκευή. Μπροστά της βρίσκεται ένα μεγάλο, λείο, κυκλικό κομμάτι πηλού και λεκάνες με χρώματα, άχυρα και νερό. Τα φώτα σβήνουν, ο πηλός φωτίζεται και ο άντρας κάθεται ακριβώς πίσω του. Η παράσταση έχει ήδη ξεκινήσει.
Υπάρχει έντονα η αίσθηση της τελετουργίας. Στον τρόπο που ο Olivier de Sagazan τραγουδά σιγανά, κινείται ρυθμικά μπρος και πίσω ή δημιουργεί απαλούς ρυθμούς με τα δάχτυλά του στα αντικείμενα γύρω του. Σταδιακά, αρχίζουν οι πολλαπλές μεταμορφώσεις. Ο όμορφα φτιαγμένος όγκος του πηλού θα αρχίσει να αλλοιώνεται μέχρι να καταστραφεί τελείως. Είναι το ένα από τα τρία βασικά υλικά της τέχνης του. Τα άλλα δύο είναι: το έντονα παρόν ανθρώπινο σώμα του και η συνάντησή του με τα δικά μας.
Ο Sagazan βάφει αρχικά το πρόσωπό του με τον πηλό. Έπειτα, δημιουργεί κατασκευές περισσότερο ανάγλυφες. Χτίζει πάνω στο πρόσωπό του έντονες μύτες, πολλά πρόσωπα, λείες επιφάνειες, μισές μάσκες, χαρακτηριστικά που αποσυντίθενται αλλά και αναγνωρίσιμα κεφάλια ζώων με ράμφη, κέρατα και προβοσκίδες. Πάνω τους, σχηματίζει επίμονα έντονα μαύρα μάτια και κατακόκκινα στόματα. Παράξενοι εφήμεροι χαρακτήρες με ανθρώπινο σώμα.
Γίνεται εμφανές ότι είναι κάτι περισσότερο από μία εσωστρεφή τελετουργία. Αυτά τα περίεργα πρόσωπα, τα κάποιες φορές ανοίκεια, τρομακτικά ή ακόμη και αστεία, ξεπερνούν τον εαυτό Sagazar και αγγίζουν τις δικές μας μνήμες.
Τα κεφάλια ζώων, οι μάσκες που θυμίζουν ταινίες φαντασίας, σκοτεινές ιστορίες, ή ανεκδοτολογικές αφηγήσεις, φέρνουν στη μνήμη κάτι που υπάρχει ήδη εκεί. Αν αναγνωρίζουμε στιγμές από τα εικαστικά, τον κινηματογράφο, τη λογοτεχνία αλλά και τη θρησκεία, την πολιτική, την ιστορία και την καθημερινότητα, είναι γιατί τις φέρνουμε μαζί μας μέσα στην αίθουσα. Όχι μονάχα σαν ενικά εγώ αλλά και σαν κομμάτια ενός συνόλου.
Παράδειγμα των κοινών μας αναφορών είναι τα σημεία όπου οι εικόνες γίνονται πιο «συγκεκριμένες». Όπως η σκηνή της σταύρωσης, της γέννας, του πολιτικού λόγου αλλά και η σύνδεση με τη ζωγραφική του Pollock στον τρόπο που πετούσε τα χρώματα και τον πηλό δημιουργώντας πίσω του ένα ακόμη έργο.
Μέσα σε αυτές τις μεταμορφώσεις προστέθηκε και εκείνη που έφερε η μουσική. Η χρωματική εισαγωγή των εγχόρδων και η φωνή του κόντρα τενόρου από το Cum Deberit του Antonio Vivaldi μπήκε ήπια και μαλακά και δημιούργησε μίαν ατμόσφαιρα λυρική, επιβλητική και, με κάποιον παράδοξο τρόπο, ακόμη και καθησυχαστική. Ο Sagazar συνόδεψε, αυτοσχεδιάζοντας το σόλο τραγούδι με τη φωνή του, ενώ συνέχισε το ταξίδι των μεταμορφώσεων.
Αν μου επιτραπεί να μοιραστώ μερικές δικές μου εικόνες, θα πω πως είδα ίχνη από Rembrand, Braque, Soutine, Bacon, Chagal, αλλά και του ινδικού θεού Γκανέσα με το κεφάλι ελέφαντα και το ανθρώπινο σώμα. Ακόμη, σκέφτηκα εκείνο το ιαπωνικό κινούμενο σχεδίο με τον τίτλο Ταξίδι στην χώρα των θαυμάτων. Κρατούσα συνεχώς όμως την αίσθηση, ότι μου διαφεύγουν άλλες τόσες γνωστές εικόνες που δεν μπορούσα με ακρίβεια να ανακαλέσω, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα ότι δεν υπήρχε η ανάγκη για μία ακριβή ταυτοποίηση.
Γιατί σε όλες αυτές τις μεταμορφώσεις του, ο Sagazar ήτανε συνεχώς παρόν. Πιο ισχυρός από τις αναφορές του, ρέων μέσα στις μεταμορφώσεις/μετακινήσεις του. Όπως ήμασταν και εμείς καθισμένοι εκεί. Σωματικά παρόντες, περισσότερο ζωντανοί από τις μνήμες μας. Κατασκευάζοντας τη στιγμή της παράστασης, καινούριες.
Μία χορογραφία για τη λυρικότητα της αιώρησης
Στη μεγάλη Σκηνή ακολούθησε μία πολύ διαφορετική παράσταση. Αν υπήρξε κάποιος που αισθάνθηκε ότι το Transfiguration δεν ήταν χορός αλλά κάτι άλλο στην παράσταση Free Fall της ομάδας του Sharon Fridman θα αισθάνθηκε περισσότερο οικεία. Πέντε επαγγελματίες χορευτές και είκοσι τρεις ερασιτέχνες μας θύμισαν την λυρικότητα της αιώρησης, τις δυνατότητες που δίνει το να αφήνεσαι στο ανθρώπινό σου βάρος, να στροβιλίζεσαι, να πέφτεις, να εμπιστεύεσαι τις αντίθετες δυνάμεις και να ακολουθείς τη ροή. Ακόμη, μας επέτρεψαν, χρησιμοποιώντας όλη την τέχνη του θεάτρου: το φωτισμό, τη μουσική και τα κουστούμια, να ακολουθήσουμε τους συνειρμούς κάποιας αφήγησης. Ακόμα και αν δεν σκεφτήκαμε όλοι την ίδια ιστορία, είδαμε μία παράσταση όπου διακρίναμε ξεκάθαρα τους πρωταγωνιστές από τους κομπάρσους, παρόλο που στο τέλος, στην υπόκλιση, δεν κρατήθηκε τόσο επίμονα αυτός ο διαχωρισμός.
Μία χορογραφία «κλασικού» —θα λέγαμε— σύγχρονου χορού, περισσότερο φιλική σε ένα μεγάλο κοινό που θέλει να συναρπάζεται από το συναίσθημα και να παρασύρεται από την κίνηση. «Θυμίζει τους πρόσφυγες», ακούω τη διπλανή μου να ψιθυρίζει κατά τη διάρκεια της παράστασης και σαν να ακούω ξανά τα λόγια της Καπετανέα να λέει: «Έχουμε οραματιστεί και εργαζόμαστε για ένα Φεστιβάλ ανοιχτό […] σε όλες τις ηλικίες και σε όλες τις ομάδες, στην πόλη, στον κόσμο, που στηρίζει τους καλλιτέχνες και το κοινό».
Ένα τρυφερό σόλο εκτός των τειχών
Μία αρκετά μεγάλη μαύρη σκηνή με τέσσερα ηχεία έχει στηθεί στην κεντρική πλατεία της Καλαμάτας που, εκτός από τους χορευτές, οικειοποιούνται και αρκετά παιδιά. Πιτσιρίκια τρέχουν πάνω της, πηδάνε, κάνουν κατακόρυφα την πρώτη μέρα μέχρι να την περιφράξουν αργότερα με κάγκελα, φαντάζομαι για λόγους ασφάλειας.
Τις παραστάσεις της πλατείας, άνοιξε το Σάββατο 14 Ιουλίου ο Ισπανός Akira Yoshida με το σόλο του Home. Ένα σόλο τρυφερό, εσωστρεφές που έδωσε στίγμα της χορευτικής του παιδείας —ήταν αρχικά χορευτής του break dance— χωρίς ωστόσο να την επιδεικνύει. Ντυμένος απλά, στο φως της ημέρας, δημιούργησε μία λιτή δραματουργία με ένα σακάκι αφημένο στο πάτωμα, που φόρεσε λίγο πριν το τέλος για να τo βγάλει ξανά, και ένα κέρμα.
Η μουσική των Sakamoto & Noto, των Monsoon και των Einsturzende Neubauten και οι παύσεις ενδιάμεσα, οριοθέτησαν το θεατρικό χώρο μέσα στον ανοιχτό χώρο της πλατείας. Μία εξαιρετική πρόταση αποτελούν αυτές οι εξωστρεφείς παραστάσεις, οι οποίες δίνουν την ευκαιρία σε όλους να έρθουν σε επαφή ακόμη και τη στιγμή της βόλτας τους με τον σύγχρονο χορό και να συναντηθούν με πολύ δυνατούς καλλιτέχνες.
Κεντρική φωτογραφία: Transfiguration, Olivier De Sagazan ©Mike Rafail
Διαβάστε επίσης:
Πολύπλευροι δημιουργοί και μεγάλοι ερμηνευτές στο 24ο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας
11 διεθνείς ομάδες χορού δίνουν ραντεβού στην Καλαμάτα
Οι ελληνικές ομάδες που θα δούμε στο 24ο Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας
Κωνσταντίνα Ευθυμιάδου: Το πιο βασικό εφόδιο του καλλιτέχνη είναι η φαντασία