Βιβλίο: Η καμένη βάτος: Δάκρυ στον ωκεανό – Μάνες Σπέρμπερ

Πολιτικές δολοφονίες και εξόντωση ανθρώπων, ηθική εξαθλίωση και κοινωνικός αποκλεισμός, σάπια βάση ενός θλιβερού γίγαντα που είναι έτοιμος να κατατροπώσει και να συνθλίψει κάθε πιθανότητα για διαφορετική ιδεολογική άποψη, αυτές είναι μερικές από τις αλήθειες που ο Σπέρμπερ, άγνωστος στο ελληνικό κοινό, αποκαλύπτει σε αυτό το συγκλονιστικά λεπτομερές πρώτο μέρος της τριλογίας αφιερωμένο στην δεκαετία του ’30, στις μέρες και τα έργα του κομματικού σταλινικού μηχανισμού, θύματα του οποίου υπήρξαν χιλιάδες άνθρωποι, καταδικασμένα γρανάζια μίας ψυχρής σκουριασμένης κομματικής μηχανής.

Η επιβίωσή τους και η ύπαρξή τους μία κρεμάμενη κλωστή έτοιμη να κοπεί αν ένας λάθος χειρισμός υπέπιπτε στην αντίληψη των απανταχού κατασκόπων που ήταν έτοιμοι να εξαφανίσουν τα ίδια τους τα μέλη εις το όνομα του ιερού κομματικού σκοπού, σύνθημά τους το κόμμα πάνω από όλα.

Θλιβερά αρπακτικά ρημάζουν κάθε ίχνος ανθρώπινης αξιοπρέπειας και βυθίζουν την υπόληψη εκεί που το βάθος είναι απύθμενο και η λάσπη πνίγει κάθε ικμάδα ανθρώπινης υπόνοιας. Καμένη βάτος, δάκρυ στον ωκεανό ο τίτλος που δικαιολογεί απόλυτα την ματαιοδοξία και το ουτοπικό του εγχειρήματος της σταλινικής λαίλαπας που εξαπλώνεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα ανά την Ευρώπη, εκεί όπου οι άνθρωποι παλεύουν για να παραμείνουν στην επιφάνεια, να ζήσουν υποτυπωδώς και να μην γίνουν έρμαια και βορά των γνωστών άγνωστων που παίρνουν αποφάσεις εν ριπή οφθαλμού απλά και μόνο για να δικαιολογήσουν την κομματική τους ιδιότητα. Δεν διαφέρει σε κάτι από το ναζιστικό τέρας που παράλληλα εκείνη την εποχή αυξάνει την δύναμή του και δείχνει επίσης ανά την Ευρώπη τα δόντια του, όποιος ξεφύγει από τον ένα κλοιό είναι σχεδόν απίθανο να γλιτώσει από τον άλλο γιατί η εποχή αυτό επιθυμεί με πυξίδα τυφλής πίστης, η μόνη λύση για επιβίωση είναι η ταύτιση με ένα από τα δύο μέτωπα, όποια άλλη εναλλακτική έχει ήδη πάψει να υφίσταται. Εις το όνομα του πατερούλη, όπως χαϊδευτικά ονόμαζαν τον Στάλιν και ο Σπέρμπερ με την περιγραφική του δεινότητα σπεύδει να μας ξεδιαλύνει, κάθε σκέψη απόκρυψης της αλήθειας ισοδυναμεί με μαρτυρικό και βασανιστικό θάνατο, όλοι και όλα στην υπηρεσία μίας καλοστημένης και καλοφτιαγμένης κομματικής αλυσίδας που έχει φροντίσει από κατασκευής της κανένας κρίκος να μην σπάει.

Ο συγγραφέας εκδίδει αυτή την ιστορία το 1949, με την ανάμνηση των συμβάντων και με την ελπίδα να αποκαλύψει και να δημοσιοποιήσει τα πεπραγμένα αυτής της καλοκουρδισμένης μηχανής που δεν έδειχνε οίκτο και έπαιρνε στον διάβα της όποιον επιβάτη δεν είχε σκοπό να την υπηρετήσει με τις ενδεδειγμένες από την βάση οδηγίες, αποστολή του να καταδείξει το βιογραφικό ενός τεράστιου και αδυσώπητου οργάνου. Προάγγελος των δραματικών γεγονότων που επακολούθησαν τις επερχόμενες δεκαετίες, προφήτης του καιρού του με άλλα λόγια, ο Σπέρμπερ με σπαρακτική φωνή ξεψαχνίζει κάθε λεπτομέρεια και κάθε στοιχείο της βαμμένης με αίμα δεκαετίας τότε που το αντίπαλο δέος του ναζισμού επέβαλε τους δικούς του νόμους και κανόνες όχι με λιγότερη σκληρότητα και βαναυσότητα ως προς τις μεθόδους του.

Το βέβαιο είναι πως στο πρώτο αυτό μέρος γίνεται λόγος για το κυνήγι μαγισσών μεταξύ των δύο στρατοπέδων μιας και γινόμαστε κοινωνοί των υπόγειων διαβουλεύσεων ανθρώπων που δεν λογάριαζαν συναίσθημα, έλεος ή κάποια άλλη ανθρώπινη αξία, αξία για αυτούς ήταν η τήρηση, η φύλαξη και η σωτηρία των καθορισμένων κομματικών γραμμών με οποιοδήποτε κόστος. Οι ανθρώπινοι παράγοντες, οι σύντροφοι που βρίσκονταν στα χαμηλότερα κλιμάκια ήταν αθόρυβοι εργάτες και λειτουργοί ενός απρόσωπου συστήματος, λάμβαναν εντολές και η εκτέλεση αυτών δεν χωρούσε καμία απολύτως αμφισβήτηση. Σύντροφοι πιστοί και για χρόνια ταμένοι στο κόμμα που στην πορεία και χωρίς απόδειξη αποδεικνύονταν συνωμότες έπειτα από την κυκλοφορία ανυπόστατων και αβάσιμων πληροφοριών ή επειδή πλέον ήταν αχρείαστοι – αυτό δεν είχε καμία σημασία – μετατρέπονταν σε αποδιοπομπαίους τράγους και οδηγούνταν στην απομόνωση όπου τους περίμενε βαριά τιμωρία.

Η προδοσία είναι μια καραμέλα σε κάθε στόμα, καχύποπτες οι κινήσεις καθενός και τα νώτα ακάλυπτα. Ο φθόνος και το μίσος κυριαρχούν στην καθημερινότητα και στις συζητήσεις μεταξύ των ίδιων των συντρόφων και αν ο έρωτας, τα συναισθήματα αλληλεγγύης και οι φιλίες σήμερα έχουν κάποια ουσία σε αυτό το περιβάλλον ήταν λέξεις άγνωστες και μη αποδεκτές στο λεξιλόγιο του κομμουνιστή που σημαία του και λάβαρό του ήταν η επέκταση των ιδεών και τίποτε άλλο. Όταν ο Γιόσμαρ, ένας εκ των ηρώων γίνεται δέκτης του πόθου μίας γυναίκας, της Έρνα τότε εκείνος απλά την αποστρέφεται γιατί οι κίνδυνοι από μία τυχόν διαρροή σε σχέση με την αποστολή του μπορεί να σήμαινε ακόμα και τον θάνατό του. Το εγκαθιδρυμένο καθεστώς εδραιωμένο και εγκατεστημένο βαθιά ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’30 είχε σαρώσει και διαφθείρει τα πάντα, στοιχίζοντας την ζωή σε πολλούς αγωνιστές, οι οποίοι παρά τις θυσίες τους πληρώνουν με το ίδιο τους το αίμα την παραφροσύνη των ανώτερων κλιμακίων και την δίψα για όλο και μεγαλύτερη εξουσία των υπαρχηγών του Στάλιν που απολαμβάνουν την απόλυτη ασυλία.

Μοιάζει με ρεπορτάζ βγαλμένο από ειδήσεις ή εκπομπές του σήμερα αλλά είναι ο απόλυτος ξεπεσμός της έννοιας πολιτική ιδεολογία, μακριά από αξιοκρατικά και δημοκρατικά θέσφατα. Αναμένοντας τα δύο επόμενα μέρη της τριλογίας που σύντομα θα κυκλοφορήσουν, στεκόμαστε θεατές θέσεων και πράξεων που έσπειραν οδύνη, όνειδος και αποκάλυψαν πως αν η επανάσταση των Μπολσεβίκων ήταν το μήνυμα για αλλαγή και επαναπροσδιορισμό αξιών, η ιστορία που ο Σπέρμπερ καταγράφει καταδεικνύει πως η χειραγώγηση και η εκμετάλλευση είναι σημάδια μίας κοινωνίας που δεν έπαψε να παραπαίει. Όπως γράφει και ο συγγραφέας: “Οι καλοί άνθρωποι περιμένουν, οι κακοί ενεργούν”.

Η αδράνεια των πτωμάτων είναι ισχυρότερη από την ενέργεια των επιγόνων

Το βιβλίο Η καμένη βάτος του Μάνες Σπέρμπερ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Δείτε για το βιβλιο εδώ.