Βιβλίο: Φυλαχτό – Roberto Bolano

Το “Φυλαχτό” ανήκει στην επονομαζόμενη Μπολανιάδα, αυτή την μυθιστορηματική καταιγίδα νοημάτων και καταγραφών που εξασφαλίζει ο συγγραφέας σε κάθε απόπειρά του. Λειτουργεί ως λαβύρινθος για τον αναγνώστη καθώς η κατάθεση του συγγραφέα είναι ολοκληρωτική και καθηλωτική.

Πολυδιάστατος, πολύπλευρος, πολυεπίπεδος και πολυμήχανος σαν ένας Οδυσσέας του καιρού του, ο Μπολάνιο έχει την σφραγίδα του μεγάλου λογοτέχνη και του εξαίρετου αφηγητή, όπως λίγοι την έχουν αποσπάσει. Έχει σαρωτικό λόγο, ανατρεπτικό, ομιχλώδη αλλά και ευφάνταστο, ποιητικό, χειμαρρώδη. Κάθε του βιβλίο είναι και μία ξεχωριστή παρουσία μέσα στην οποία μοιάζει ο ίδιος να έχει χαθεί και συμπαρασύρει και εμάς, χάνεται εκεί στις σκέψεις που ταλανίζουν το μυαλό του και το ανάγουν σε ένα πλυντήριο συναισθημάτων, ποιητικών διαταραχών και αναφορών που ανατρέχουν στο παρελθόν με βλέμμα στο παρόν.

Είναι δυσνόητος, δαιδαλώδης, πολύπλοκος γιατί δεν μπορεί να είναι αλλιώς. Έχει όμως και την αμεσότητα, την ρευστότητα, την ταχύτητα που χαρίζει στον αναγνώστη την χαρά της ανακάλυψης. Γιατί πάνω από όλα ο ίδιος επαναπροσδιορίζεται, επανακαθορίζεται και επανιδρύεται μέσα από τις ανησυχίες που παίρνουν την μορφή λέξεων και φράσεων. Αν τον αναλύσει κανείς και αυτό εφόσον είναι εφικτό, τότε θα καταλάβει και θα αντιληφθεί πως οι ψυχολογικές μεταλλάξεις των χαρακτήρων του στις οποίες επιδίδεται είναι το βούτυρο στο ψωμί του, σε αυτό ποντάρει. Όπως στο “Τρίτο Ράιχ” έτσι και εδώ δεν υπάρχει κάποια κοινοτοπία στην οποία να βαλτώνει, πυροβολεί λεκτικά και πνευματικά τον νου και αφήνει τα συμπεράσματα να εξαχθούν δίχως να παρεμβαίνει, στήνει παγίδες και παίζει μοναδικά παιχνίδια στρατηγικής φύσεως. Μέσω της φοιτήτριας Αουξίλιο Λακουτύρ η πυξίδα αποσυναρμολογημένη τείνει προς το απόλυτο κενό αλλά και προς όλες τις κατευθύνσεις. Κανείς δεν είναι βέβαιος ποια είναι εν τέλει αυτή η οπτασία που έχει ανθρώπινη μορφή αλλά θυμίζει και πνεύμα αρχέγονο, φωνή του παρελθόντος, θνητή με θεϊκή υπόσταση; Η σκιά της και η φωνή της ακούγεται τοις πάσι, αγκομαχεί, απογοητεύεται, θυμάται, αναπολεί, τίθεται εν κινδύνω έτσι ακριβώς όπως το ποτάμι των νεαρών ποιητών που υμνεί και εξυψώνει βρίσκεται παγιδευμένο μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας.

Η ουσία της γραφής του έχει μία ονειρική δράση, μία μεταφυσική δύναμη και μία φευγαλέα διάσταση προς το πουθενά που όμως κάπου θέλει να τερματίσει αλλά δεν γνωρίζει το τέρμα. Χτίζει χαρακτήρες που ακροβατούν ανάμεσα στο τώρα και το χθες, θυμίζουν φαντάσματα και οράματα που απλά ζουν ή τελικά δεν ζουν. Τρέφονται από την ίδια τους την ιστορία, αυτή που ο ίδιος μας επιφυλάσσει σε κάθε επεισόδιο. Η κάθε στιγμή μοιάζει προμελετημένη, από πριν γραμμένη παράλληλα όμως οι ήρωές του διακατέχονται από ένα ατελείωτο τρεχαλητό για να προλάβουν καταστάσεις και να διορθώσουν όσα μπορούν να σωθούν.

Εδώ στο “Φυλαχτό” εμπλέκει παράγοντες, συγκυρίες, πολιτικές και κοινωνικές περιπτώσεις, συμβάντα δραματικά και συγκλονιστικά που, σαν οξυγονοκολλητής εμπειρίας, συνθέτει σε ένα μωσαϊκό από το οποίο προκύπτουν πρόσωπα και πράγματα. Τι θέση έχει η πρωταγωνίστρια στο όλο σκηνικό που ανεβάζει και ποιος ο ρόλος της ως μητέρας της ποίησης? Συναναστρέφεται ποιητές φερέλπιδες και ανερχόμενους με εκστασιασμένη αίσθηση για αυτό που εισπράττει από εκείνους, σε μία εισβολή στο Πανεπιστήμιο της πόλης του Μεξικό, η ίδια εγκλωβίζεται και σε εκείνο το σημείο, το τόσο κρίσιμο ο Μπολάνιο αρχίζει με καταιγιστικές σφαίρες δράσης να μας πολιορκεί με γεγονότα που αναρωτιέται κανείς αν όντως έχουν λάβει χώρα ή αν η ίδια η αφηγήτρια απλά τα ονειρεύεται, τα φαντασιώνεται και τώρα στην ανάγκη της για εξωτερίκευση του κινδύνου που την προσβάλλει θέλει να τα μοιράσει. Από τα συρτάρια της συνείδησής της ξεπηδούν βιώματα, συναντήσεις, συνομιλίες και κάθε είδους συναπαντήματα με τυχαία σειρά που ούτε η ίδια μπορεί να τοποθετήσει με τάξη. Από την σκακιέρα των επαφών της τι θα αποκομίσει, ποια ιδέα θα επικρατήσει, τελικά η ίδια είναι η μούσα της ποίησης, μία απλή μεταφορέας ιδεών ή μήπως μία απλή υπάλληλος διεκπεραίωσης καθημερινών δραστηριοτήτων;

Όλα αυτά συνέβησαν το έτος 1968, τότε που ο κόσμος άλλαζε και η Λατινική Αμερική βρισκόταν σε πυρετώδη κατάσταση, σημεία και τέρατα συνέβαιναν στα μέτωπα της παιδείας, της κοινωνίας. Ο παλμός και η λογική των γεγονότων τίθενται από τον συγγραφέα σε πρώτο πλάνο και υμνεί αυτούς τους γνωστούς άγνωστους ήρωες που σήκωσαν στις πλάτες τους την επανάσταση τους γιατί αυτοί είχαν το λάβαρο της αλλαγής μπροστά τους, η σκιά τους ακόμα και αν χαθούν – αυτό το σενάριο είναι πολύ πιθανό – θα συνεχίσει να πλανάται. Η θυσία τους και το τραγούδι τους εκεί στην κοιλάδα της μνήμης θα ηχεί για πάντα. Το φυλαχτό δεν είναι τίποτε άλλο από την παρακαταθήκη και τον θησαυρό που θα εκτιμηθεί από την ίδια την ιστορία, τα ίχνη θα εκτιμηθούν σε ανασκαφή εν ευθέτω χρόνω.

Είναι εμφανές πως ο Μπολάνιο διατηρεί την αγωνία στο κατακόρυφο, δεν εφησυχάζει, παράγει κρίση αξιών και την θέτει επί τάπητος να εγγραφούμε σε αυτήν και να προβληματιστούμε. Οι διάλογοί και όλη του η αφήγηση εκπέμπουν μία μαγεία, έναν τόνο που ενέχει ματαιοδοξία και αισιοδοξία. Τα γραπτά του στο σύνολό τους μπορούν να κριθούν μέχρι και αγχωτικά χωρίς να έχει βρεθεί η θεραπεία και αυτή η υψηλή ένταση συνεχίζει από την αρχή μέχρι το τέλος σαν τα κύματα της θάλασσας που βρίσκονται μονίμως σε ταραχή. Ποιητική λαίλαπα τον κατακυριεύει και αγγίζει τα όρια του παραλόγου έτσι όπως ο Καμύ το έθεσε στα δικά του βιβλία. Ο απόηχός της παραίσθησής του θορυβώδης, σαν του πρωινού το ξυπνητήρι.
                                                                             

“Το νέφος της σκόνης κονιορτοποιεί τα πάντα. Πρώτα τους ποιητές, μετά τους έρωτες, και μετά, όταν πια φαίνεται πως έχει κορεστεί και ότι χάνεται, το νέφος επιστρέφει και εγκαθίσταται στο πιο ψηλό σημείο της πόλης σου ή του μυαλού σου και σου λέει με μυστηριώδεις εκφράσεις ότι δεν σκοπεύει να κοιμηθεί”   

Το βιβλίο του, Ρομπέρτο Μπολάνιο, Φυλαχτό κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα.Διαβάστε πληροφορίες για το βιβλίο, εδώ.