Πρόδρομος Τσινικόρης: Στόχος μου είναι η μετατόπιση του βλέμματος και της σκέψης

Το λευκό τροχόσπιτο του Φεστιβάλ κάνει στάση στην Πλατεία Κλαυθμώνος και ο νεαρός σκηνοθέτης, που δραστηριοποιείται δημιουργικά τα τελευταία χρόνια σε μορφές θεάτρου- ντοκιμαντέρ στην Ελλάδα και στη Γερμανία, μας προ (σ) καλεί να γνωρίσουμε τους πιο σιωπηλούς συμπολίτες μας που περνούν καθημερινά δίπλα μας και ποτέ δεν τους ακούμε. «Πως θα ήταν άραγε να τους ακούσω πρώτα πριν τους δω;», σκέφτηκε και ο ίδιος και πήρε την απόφαση να δημιουργήσει αυτό το δρώμενο.

Το εγχείρημά του, πέρα από το βαθύτερο, καλλιτεχνικό και κοινωνικό του αίτημα, έχει και φιλανθρωπικό χαρακτήρα, καθώς τα έσοδα θα δοθούν για την ενίσχυση των σκοπών του περιοδικού δρόμου «Σχεδία».

Σε μια εποχή αβεβαιότητας και ανασφάλειας, μπροστά στις ραγδαίες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις, κρίνεται αναγκαία, περισσότερο από ποτέ, η ανάγκη για επικοινωνία, συνεργασία και αλληλεγγύη. Όπως μου είχε πει και ο Λάμπρος, ένας άστεγος, πωλητής του περιοδικού Σχεδία: “Πάντα υπάρχει ελπίδα για το μέλλον, αρκεί να είμαστε όλοι μαζί ενωμένοι”.

Η τέχνη λοιπόν δεν πρέπει να σιωπά, οφείλει να  είναι παρούσα. Με στόχο και όραμα να μας κάνει να δούμε – και να ακούσουμε – τα πράγματα αλλιώς.

Συνέντευξη: Ερριέττα Μπελέκου

Culturenow.gr: Από τις 2- 8 Ιουλίου «μετακομίζετε» στο κέντρο της Αθήνας για να παρουσιάσετε ένα δρώμενο που φέρει τον τίτλο «Στη μέση του δρόμου». Θα θέλατε να μας μιλήσετε λίγο για την ιδέα που βρίσκεται πίσω από αυτό το εγχείρημα;

Πρόδρομος Τσινικόρης: Θα σας πω μία προσωπική ιστορία·  Ήμουν στη Σταδίου, περίμενα σε ένα φανάρι, είδα μία κοπέλα με ακουστικά στα αυτιά της, που περίμενε απέναντί μου να πρασινίσει το φανάρι και ακριβώς από πίσω της ήταν ένας άστεγος, ο οποίος κοιμόταν.. Τότε σκέφτηκα, αντί να ακούει μουσική –που μάλλον άκουγε- τι θα γινόταν αν μπορούσε να ακούσει την ιστορία του ανθρώπου που κοιμόταν πίσω της; Από εκείνη τη στιγμή ξεκίνησε η ιδέα.

Πέρυσι είχα δουλέψει στη Γερμανία, μαζί με τον συνεργάτη μου Ανέστη Αζά, με μακροχρόνια άνεργους, που είχαν προβλήματα εθισμού (αλκοόλ, ναρκωτικά, χάπια). Μέσα από την επαφή με αυτή την ευαίσθητη κοινωνική ομάδα συνειδητοποίησα ότι υπάρχουν πάρα πολλά κλισέ και στερεότυπα στο μυαλό του κόσμου, γι’ αυτούς τους ανθρώπους. Ανθρώπους που, για μένα, στάθηκαν άτυχοι στη ζωή γιατί είχαν να αντιμετωπίσουν ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα, είτε αυτό ήταν ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, είτε ένας χωρισμός ή οτιδήποτε άλλο και δεν μπόρεσαν να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες που ακολούθησαν.

Το περιστατικό στη Σταδίου σε συνδυασμό με την εμπειρία μου στη Γερμανία με ώθησε στο να προτείνω την ιδέα μου στον κύριο Λούκο και στη διεύθυνση του Φεστιβάλ.

Cul. N.: Δεν είναι η πρώτη φορά άλλωστε που ασχολείσθε με το είδος του θεάτρου- ντοκιμαντέρ και μάλιστα στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.

Πρ. Τ.: Τα τελευταία πέντε χρόνια ασχολούμαι αποκλειστικά με αυτό το θεατρικό είδος. Μαζί με τον Ανέστη (σσ. Αζά), έχουμε ανεβάσει γύρω στις πέντε παραστάσεις, με αντικείμενο της έρευνας ανθρώπους που δεν ήταν ηθοποιοί αλλά –όπως τους λέω εγώ- ήταν «κανονικοί άνθρωποι». Στη πρώτη μας κοινή παράσταση- ντοκιμαντέρ, Ταξίδι με τρένο, ήταν άνθρωποι που είχαν άμεση ή έμμεση σχέση με τον ΟΣΕ.  Το Επίδαυρος – ένα ντοκιμαντέρ, που παρουσιάστηκε στο θέατρο της Μικρής Επιδαύρου, είχε ως πρωταγωνιστές τους κατοίκους της περιοχής του Λυγουριού και της Παλιάς Επιδαύρου. Στη συνέχεια προέκυψε ο Τηλέμαχος, με Έλληνες μετανάστες από τη Γερμανία, σε συνεργασία με τη Στέγη. Μετά ακολούθησε μία παράσταση με δύο ομάδες εφήβων, νέων ανθρώπων από την Γερμανία και την Ελλάδα, που συζητούσαν επί σκηνής για το πως είναι σήμερα να μεγαλώνεις στην Ευρώπη και ποια ιδανική πολιτεία ονειρεύονται, έχοντας ως δραματουργικό πλαίσιο τους Όρνιθες του Αριστοφάνη.

Cul. N.: Η ενασχόλησή σας με αυτό το θεατρικό είδος θα μπορούσαμε να πούμε πως οφείλεται στην επιρροή που έχετε δεχτεί από τους Rimini Protokoll, με τους οποίους συνεργαστήκατε το 2010 ως βοηθοί σκηνοθέτη και ερευνητές στην παράσταση «Ο Προμηθέας στην Αθήνα»;

Φυσικά και ναι! Για μένα προσωπικά ηταν καθοριστική εκείνη η στιγμή για την μετέπειτα πορεία μου. Από τότε μάλιστα σταμάτησα και να παίζω ως ηθοποιός. Είπα –έστω κι αν ακούγεται κάπως χαζό- ότι αυτό μου αρέσει και αυτό θέλω να κάνω.

Cul. N.: Φτάνουμε λοιπόν «Στη μέση του δρόμου» και κάνουμε μία ακουστική «βόλτα» με ανθρώπους, που περνούν καθημερινά δίπλα μας αλλά ποτέ δεν θα τους γνωρίζαμε. Ποια ήταν τα στάδια δημιουργίας αυτού του δρωμένου;

Πρ. Τ.: Η προετοιμασία έχει τέσσερα στάδια∙ Το πρώτο στάδιο είναι η συνάντηση με τους ανθρώπους που τους λέω περί τίνος πρόκειται, πως θα εξελιχθεί η παράσταση και ότι έχουν το δικαίωμα κάτι, αν δεν θέλουν, να μην το μοιραστούν με τους θεατές ή να μην απαντήσουν σε κάποια ερώτηση. Από τη στιγμή που δέχονται να συμμετάσχουν κανονίζουμε μία συνέντευξη, στην οποία τους κάνουμε κάποιες ερωτήσεις, εγώ και η υπόλοιπη ομάδα. Στην συνέχεια, απομαγνητοφωνούμε όλο το υλικό, και το φτιάχνουμε κείμενο. Δηλαδή το τελικό κείμενο, που αποτελείται μόνο από δικά τους λόγια, δεν είναι κάτι που έχουν πει μονομιάς αλλά  μία επεξεργασία όσων έχουν πει.

Κάθε θεατής θα ακούει μία ξεχωριστή ιστορία, όχι την ίδια με κάποιον άλλο και στη συνέχεια θα έχει και την ευκαιρία να γνωρίσει τον άνθρωπο που άκουσε. Θέλω να σας πω ότι αυτό που μένει από εξαρτάται πάντα από τον πρωταγωνιστή μας. Δεν υπάρχει μία συγκεκριμένη φόρμα, αλλού ρίχνουμε το βάρος στην παιδική ηλικία, αλλού σε κάτι που συνέβη τα τελευταία χρόνια κ.ο.κ.

Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε λίγο πριν το τρίτο στάδιο, αυτό της ηχογράφησης, όπου πηγαίνουμε και ηχογραφούμε μαζί τους το τελικό κείμενο. Με αυτόν τον τρόπο έχουν και τον πλήρη έλεγχο των όσων λένε.

Cul. N.: Μέσα από όλη αυτή τη διαδικασία και την άμεση επαφή με αυτούς τους ανθρώπους, θα μπορούσατε να μας πείτε ποια είναι η εικόνα των αστέγων σήμερα; 

Πρ. Τ.: Σήμερα υπάρχουν 17.720 άστεγοι στην Αττική. Άστεγοι όμως δεν είναι μόνο οι άνθρωποι που ζουν στο δρόμο, υπάρχει μία παρεξήγηση σχετικά με αυτό. Άστεγοι θεωρούνται και όσοι φιλοξενούνται σε ξενώνες του Δήμου Αθηναίων, σε σπίτια συγγενών και φίλων για μήνες, όσοι δεν έχουν δηλαδή δική τους στέγη επειδή δεν μπόρεσαν να ανταποκριθούν σε ενοίκια και λογαριασμούς. Στην παράσταση μάλιστα συμμετέχουν και άνθρωποι που είναι ένα βήμα πριν την έξωση.

Cul. N.: Και η στάση του κράτους απέναντί σε αυτούς τους ανθρώπους, ποια είναι;

Πρ. Τ.: Έχουμε πέσει δυστυχώς στη περίπτωση που η χώρα μας περνάει μία δύσκολη οικονομική στιγμή, αλλιώς ίσως να μην υπήρχαν άστεγοι ή έστω θα μπορούσαν να βρεθούν πιο εύκολα λύσεις και ξενώνες γι’ αυτούς.

Cul. N.: Υπάρχει, όμως, η «Σχεδία».

Πρ. Τ.: Οι άνθρωποι στη «Σχεδία» με βοήθησαν πάρα πολύ και με έφεραν σε επαφή με τους περισσότερους ανθρώπους που συμμετέχουν στη παράσταση. Ό, τι και να πω είναι λίγο για τη δουλειά που κάνει ο Χρήστος Αλεφάντης και η Αιμιλία Δούκα! Όλες οι πρωτοβουλίες που παίρνουν είναι πολύ ωραίες και σημαντικές.. Από το περιοδικό δρόμου και κάποιες συναυλίες που κάνουν για να συγκεντρώσουν χρήματα, μέχρι τη συνεργασία με τη Στέγη και την έκθεση φωτογραφίας που έγινε.

Cul. N.: Και το θέατρο όμως βγαίνει  στον «δρόμο». Νομίζω, είναι η πρώτη φορά που θα δημιουργήσετε κάτι σε δημόσιο χώρο.

Πρ. Τ.: Πέρυσι είχα βοηθήσει στη δραματουργία του Dries Verhoeven (Fast Forward Festival), που ακολουθούσες έναν πρόσφυγα στους δρόμους του Μεταξουργείου, αλλά είναι όντως η πρώτη φορά που ετοιμάζω κάτι δικό μου σε δημόσιο χώρο. Το θέμα είναι τι ακριβώς θέλεις να κάνεις. Αυτό που ήθελα να αποφύγω, στη συγκεκριμένη περίπτωση, ήταν να κάνω μία παράσταση που υπάρχουν άστεγοι πάνω στη σκηνή και δημιουργείται αυτή η σχέση σκηνής και πλατείας. Περισσότερο όμως σκέφτηκα  πως τους αστέγους  τους βλέπουμε καθημερινά στο δρόμο να πουλάνε τα περιοδικά, χωρίς -σχεδόν ποτέ- να τους ακούμε. Μπορώ να σας ρωτήσω ας πούμε τώρα: «Έχετε ποτέ μιλήσει με άστεγο;», «Ξέρετε κανέναν άστεγο προσωπικά;». Εσείς μπορεί να ξέρετε αλλά οι περισσότεροι δεν ξέρουν! Πως θα ήταν άραγε να τους ακούσω πρώτα πριν τους δω; Τι φαντάζομαι όσο ακούω την ιστορία τους; Πως είναι άραγε αυτοί οι άνθρωποι ; Ποιους περιμένω να συναντήσω και πόσοι διαφορετικοί είναι τελικά από αυτό που φαντάστηκα κατά τη διάρκεια του audio walk; Γι’ αυτό αποφάσισα στην αρχή να δουλέψω με τα φωνή τους, ένα στοιχείο που δεν είναι  γνωστό.

Όσον αφορά τις παραστάσεις στο δημόσιο χώρο, αν ήταν στο χέρι μας ας ήταν και περισσότερες. Φέτος έγιναν στην Αθήνα περίπου 1300 παραστάσεις, πόσες από αυτές ήταν θέατρο- ντοκιμαντέρ και πόσες ήταν στο δημόσιο χώρο; Είκοσι; Εικοσιπέντε; Αυτό δεν είναι ούτε το 1%. Ακούγεται ότι είναι «μόδα» αυτό το είδος θεάτρου. Εγώ μπορώ να σας πω πολύ εύκολα ότι δεν ισχύει αυτό για κάτι που είναι μόνο 1%. Μπορούν να γίνουν κι άλλες παραστάσεις σαν το X Apartments; Μπορούν οι άνθρωποι να δουν με άλλο μάτι γειτονιές στις οποίες ζουν ή να γνωρίσουν γειτονιές στις οποίες δεν πηγαίνουν;

Το θέατρο είναι ένας ζωντανός οργανισμός, αλλάζει, εξελίσσεται, τώρα βγαίνει έξω στους δρόμους. Αυτό είναι ένα ισχυρό ρεύμα που ξεκίνησε στη δεκαετία του ’90 με τους Rimini Protokoll. Μπορεί σε είκοσι χρόνια να γίνει κάτι άλλο, ποιος ξέρει;

Ζούμε σε έναν κόσμο στον οποίο δεχόμαστε από παντού πληροφορίες και οι περισσότερες μένουν σε ένα πρώτο επίπεδο. Νομίζω πως μέσα από τέτοιες παραστάσεις μπορούμε να εμβαθύνουμε σε σημαντικά ζητήματα. Αυτό που επιδιώκω μέσα από αυτή τη δουλειά, αλλά και σε όλες όσες έχω κάνει με τον Ανέστη, είναι να τελεστεί μία μετατόπιση του βλέμματος και της σκέψης του θεατή αλλά και όσων συμμετέχουν..

Cul. N.: Μια εμπειρία, δηλαδή, και για τις δύο πλευρές.

Ακριβώς! Όταν εξηγώ στους «πρωταγωνιστές» πως θα εξελιχθεί η παράσταση,  πολλοί από αυτούς χαίρονται που θα γνωρίσουν από κοντά τον άνθρωπο που άκουσε την ιστορία τους σε ένα άμεσο και προστατευμένο περιβάλλον, σε μία συνάντηση επί «ίσοις όροις». Εγώ δεν θα είμαι παρών εκεί –δεν θέλω και δεν χρειάζεται να είμαι-, είναι μία στιγμή, μία εμπειρία, κάτι σαν «δώρο», που θα δημιουργήσουν αυτοί οι δύο άνθρωποι μεταξύ τους. Όλα είναι στο χέρι τους, μπορεί να γίνει οτιδήποτε και σίγουρα κάθε φορά θα είναι διαφορετικό.

Cul. N.: Το 2012 φύγατε από την Ελλάδα για την Γερμανία, όμως επιστρέψατε πάλι. Για ποιο λόγο; Τι ήταν αυτό που σας έκανε να μείνετε;

Πρ. Τ.: Όντως, έφυγα, άφησα το σπίτι μου, και ξαναγύρισα πέρυσι το Νοέμβριο για να κάνω το X Apartments και την παράσταση στο Φεστιβάλ. Τελικά, αποφάσισα να μείνω.

Από την μία πλευρά ήταν ότι ήθελα να έχω μία βάση, γιατί για δυόμιση χρόνια δεν είχα δικό μου σπίτι, κρεβάτι, γραφείο, κάποιο χώρο να βάζω τα βιβλία μου. Από την άλλη, είχα προτάσεις για δουλειά που θα κρατούσαν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Επιπλέον, τα θέματα που υπάρχουν εδώ στην Ελλάδα με ενδιαφέρουν περισσότερο και είναι ίσως πιο εύκολο να γίνουν παραστάσεις απ’ ότι στη Γερμανία. Συνεχίζουμε βέβαια να δουλεύουμε με τον Ανέστη και εκεί.

Cul. N.: Σε τι διαφέρουν τα πράγματα στην Ελλάδα, σε σχέση με τα δεδομένα εκεί;

Πρ. Τ.: Η μεγάλη διαφορά είναι ότι οι άνθρωποι εκεί πληρώνονται! Το κράτος δηλαδή δεν έχει σταματήσει να επιχορηγεί την τέχνη και το θέατρο, όπως έχει σταματήσει να κάνει εδώ. Ακούγεται αστείο στα αυτιά των ξένων το ποσό των επιχορηγήσεων των 2 εκατομμυρίων ευρώ που περιέκοψε το ελληνικό κράτος, το οποίο όμως κάποτε συντηρούσε θεατρικές σκηνές, πλήρωνε ανθρώπους, ένσημα, υπηρεσίες και όχι μόνο ηθοποιούς  -γιατί το έχω ακούσει και αυτό-, αλλά έναν ολόκληρο μηχανισμό.

Στη Γερμανία υπάρχουν πάνω από 150 θέατρα τα οποία ακόμη επιχορηγούνται από το κράτος. Τα θέατρα κάνουν προτάσεις και παίρνουν χρήματα για να δημιουργήσουν παραστάσεις. Για παράδειγμα στον Τηλέμαχο, που ήταν σε συμπαραγωγή με τη Στέγη, έπρεπε πρώτα να γράψουμε μία αίτηση- πρόταση 15 σελίδων για το σκεπτικό, το καλλιτεχνικό στοίχημα της παράστασης, τους συντελεστές κ.τ.λ.π. Μόλις εγκριθεί η πρόταση σου δίνουν τα χρήματα και κάνεις θέατρο, κάνεις τη δουλειά σου, δεν χρειάζεται να ανησυχείς για τίποτα άλλο.

Cul. N.: Ποια είναι τα όνειρα και οι προσδοκίες σας για το μέλλον; Κάποια επόμενα καλλιτεχνικά σχέδια υπάρχουν;

Πρ. Τ.: Να σου πω την αλήθεια θέλω να κάνω διακοπές γιατί έχω κουραστεί πάρα πολύ (γέλια)! Πραγματικά δεν ξέρω. Νομίζω πως δεν έχω καθόλου χρόνο να σκεφτώ το μέλλον.  Περιμένω να δω πως θα εξελιχθεί και κάτι καινούριο που ξεκινάει τη νέα θεατρική σαιζόν, το οποίο όμως δεν μπορώ ακόμα να αποκαλύψω.

Μπορώ να σας πω ότι θα κάνουμε στο Βερολίνο, τέλος Οκτωβρίου, μαζί με τον Ανέστη Αζά και τον Κωστή Καλλιβρετάκη, μία lecture performance στο Maxim Gorki Theater, του οποίου η διευθύντρια μας είχε βοηθήσει τότε να ανεβάσουμε τον Τηλέμαχο. Σ’ αυτή την περφορμανς εγώ και ο Ανέστης θα είμαστε επί σκηνής και θα σχολιάζουμε τον Τηλέμαχο, την παράσταση που κάναμε πριν τρία χρόνια και το τι απέγιναν αυτοί οι άνθρωποι. Πρόκειται λοιπόν για ένα σίκουελ του Τηλέμαχου. Ίσως κάνουμε και ένα Τηλέμαχος 3, Τηλέμαχος 4… Υπάρχει μία τάση ως προς αυτό. Από εκεί και πέρα τα υπόλοιπα δεν μπορώ να σας τα πω (γέλια)!

Cul. N.: Σας ευχαριστώ πολύ!

Πρ. Τ.: Κι εγώ σας ευχαριστώ! Πάω να συνεχίσω τις απομαγνητοφωνήσεις μου τώρα…

photo credits: Ελευθερία Καλπενίδου

Εξασφαλίστε έγκαιρα τα εισιτήριά σας για την πολυήμερη δράση του Πρόδρομου Τσινικόρη, «Στη μέση του δρόμου». 

Πλατεία Κλαυθμώνος, 2 έως 9 Ιουλίου 2015

(εκτός από Κυριακή 5 Ιουλίου, που ακυρώνεται λόγω του δημοψηφίσματος)

Ώρες παραστάσεων: 17:00, 18:00, 19:00, 20:00

Αριθμός θεατών για κάθε ώρα: 7

Περισσότερες πληροφορίες: greekfestival.gr