3η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης: Βυζάντιο και Άραβες και Παράλληλες εκδηλώσεις

Το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, στο πλαίσιο συνεργασίας των πέντε μουσείων της Θεσσαλονίκης, «Κίνηση 5Μ», συμμετέχει …

στο παράλληλο πρόγραμμα της 3ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης με τη διοργάνωση περιοδικής έκθεσης με τίτλο «Βυζάντιο & Άραβες», η οποία θα διαρκέσει έως τις 31 Ιανουαρίου 2012. Αποτελεί την πρώτη παρουσίαση του θέματος σε δημόσιο μουσείο στην Ελλάδα, αγγίζοντας τόσο τους δύο όμορους  κόσμους, το βυζαντινό και τον αραβικό, όσο και τις ενδιαφέρουσες και ιδιόμορφες σχέσεις και αλληλεπιδράσεις που προέκυψαν από την επαφή τους.

Η έκθεση πραγματεύεται την περίοδο από τον 7ο μ.Χ. αιώνα με την εμφάνιση του Ισλάμ  έως την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 και χωρίζεται σε 3 ενότητες. Στην πρώτη ενότητα δίνεται συνοπτικά  το  ιστορικό και πολιτισμικό στίγμα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, δηλαδή του Βυζαντίου, καθώς και η ορμητική είσοδος των Αράβων στο ιστορικό προσκήνιο με την παρουσία του Μωάμεθ και την ίδρυση της νέας θρησκείας, του Ισλάμ.

Η δεύτερη ενότητα έχει τον τίτλο «Δύο κόσμοι σε σύγκρουση». Παρουσιάζεται η φυσική σύγκρουση των δύο κόσμων, χριστιανικού-βυζαντινού και ισλαμικού-αραβικού που ακολούθησε την επιτυχή, κατακτητική επέλαση των Αράβων προς την ανατολή και  τη δύση και την έξοδο τους στη Μεσόγειο Θάλασσα, την οποία μοιράστηκαν με τη βυζαντινή αυτοκρατορία στην περίοδο της ακμής τους. Γίνεται μνεία στα χαλιφάτα, στις πολιορκίες της Κωνσταντινούπολης και της Θεσσαλονίκης και στην προσωρινή κατάληψη της Κρήτης. Ειδική αναφορά γίνεται, επίσης, στο περίφημο «υγρόν πύρ» και στη δημιουργία της ακριτικής παράδοσης με το Διγενή Ακρίτα, ως αποτέλεσμα των συνοριακών πολεμικών συγκρούσεων.

Στην τρίτη ενότητα «Δύο κόσμοι σε ειρηνική συνύπαρξη» παρουσιάζονται οι εμπορικές συναλλαγές αλλά και οι de facto σημαντικές πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις, όπως  συμβαίνει, εξάλλου, στους λαούς και στους πολιτισμούς που μοιράζονται κοινά σύνορα. Το αραβικό προϊσλαμικό υπόβαθρο, η νέα θρησκεία το Ισλάμ, οι ελληνιστικές επιβιώσεις στις τεράστιες βυζαντινές επαρχίες που γίνονται στη συνέχεια αραβικές, αλλά και ο ρόλος του περσικού πολιτισμού θίγονται στην έκθεση σε  μία διαλεκτική σχέση, η οποία διαμόρφωσε τελικά τη φυσιογνωμία του αραβοϊσλαμικού πολιτισμού.

Μέσα από τους τομείς των τεχνών, των επιστημών και των γραμμάτων, παρουσιάζονται οι κοινοί τόποι Βυζαντινών και Αράβων, στις περιόδους ειρήνης που εναλλάσσονταν με πολεμικές αναμετρήσεις και όχι μόνον. Με τα αντικείμενα-εκθέματα καθημερινής ζωής, λατρείας και εμπορίου, καταδεικνύεται η ανταλλαγή ιδεών, εμπειριών, πνευματικών κατακτήσεων και αισθητικών επιλογών των δύο κόσμων. Η περίπτωση του Μ. Αλεξάνδρου – Ισκαντάρ κλείνει την έκθεση, γεγονός που επισφραγίζει τα πολιτισμικά κοινά στοιχεία των δύο κόσμων.

Στη θεματική διάρθρωση της έκθεσης, μαζί με πλούσιο εποπτικό υλικό, εντάσσονται 104 έργα, όπως εικόνες, χειρόγραφα, κοσμήματα, νομίσματα, κεραμικά και γλυπτά, τα οποία χρονολογούνται από τον 7ο έως και τον 18ο αι. μ.Χ. Τα επιλεγμένα εκθέματα, προέρχονται  από τις συλλογές του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού, από δημόσια και ιδιωτικά μουσεία, όπως το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, το Μουσείο Μπενάκη, το Ιστορικό Μουσείο Ηρακλείου καθώς και από Εφορείες Αρχαιοτήτων της Ελλάδας.

Παράλληλα με την έκθεση προγραμματίζεται ένας αριθμός διαφορετικών δράσεων και εκδηλώσεων. Συγκεκριμένα, θα πραγματοποιηθούν διαλέξεις σχετικές με το θέμα της έκθεσης, προβολές ταινιών, εκπαιδευτικά προγράμματα για ενήλικες & μαθητές δημοτικού σχολείού, βραδιές παραμυθιών, παιχνίδια ρόλων [RPG], συναυλίες βυζαντινής και αραβικής μουσικής, βραδιές γευσιγνωσίας καθώς και παράλληλη φωτογραφική έκθεση με εικόνες από το σύγχρονο αραβικό κόσμο.

Η περιοδική έκθεση «Βυζάντιο & Άραβες» εντάσσεται στο πρόγραμμα του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού «Θεσσαλονίκη: Σταυροδρόμι Πολιτισμών» με θέμα για το 2011 τη Μέση Ανατολή και πραγματοποιείται με την οικονομική ενίσχυση του ΟΠΑΠ. Αποτελεί τη συμμετοχή του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού στο παράλληλο πρόγραμμα της 3ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης (γενικός τίτλος: “Παλιές Διασταυρώσεις-Make it new”, 18.09-18.12.2011), η οποία διοργανώνεται από τα μουσεία–μέλη της “Κίνησης των 5 Μουσείων Θεσσαλονίκης” (Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ). Η 3η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης είναι έργο που χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Μακεδονία-Θράκη 2007-2013 του ΕΣΠΑ, με τελικό δικαιούχο το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και εντάσσεται στο πρόγραμμα του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού “Θεσσαλονίκη: Σταυροδρόμι πολιτισμών”, με θέμα, για το 2011, τη Μέση Ανατολή. Συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης).

ΣΚΕΠΤΙΚΟ

H περιοδική έκθεση «Βυζάντιο & Άραβες» αποτελεί τη συμμετοχή του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού στo παράλληλο πρόγραμμα της 3ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, που πραγματοποιείται με τη συνεργασία των πέντε μουσείων της πόλης «Κίνηση 5Μ», χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Μακεδονία-Θράκη 2007-2013 του ΕΣΠΑ και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης).

Για πρώτη φορά σε δημόσιο μουσείο στην Ελλάδα επιχειρείται η παρουσίαση ενός ιδιαίτερα σημαντικού θέματος που αγγίζει τόσο τους δύο όμορους  κόσμους, το βυζαντινό και τον αραβικό, όσο και τις ενδιαφέρουσες και ιδιόμορφες σχέσεις και αλληλεπιδράσεις που προέκυψαν από την επαφή τους. Η έκθεση πραγματεύεται την περίοδο από τον 7ο  μ.Χ. αιώνα με την εμφάνιση του Ισλάμ  έως την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 και χωρίζεται σε 3 ενότητες.

Στην πρώτη ενότητα δίνεται συνοπτικά το  ιστορικό και πολιτισμικό στίγμα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, δηλαδή του Βυζαντίου, καθώς και η ορμητική είσοδος των Αράβων στο ιστορικό προσκήνιο με την παρουσία του Μωάμεθ και την ίδρυση της νέας θρησκείας, του Ισλάμ.

Η δεύτερη ενότητα έχει τον τίτλο «Δύο κόσμοι σε σύγκρουση». Παρουσιάζεται η φυσική σύγκρουση των δύο κόσμων, χριστιανικού-βυζαντινού και ισλαμικού-αραβικού που ακολούθησε την επιτυχή, κατακτητική επέλαση των Αράβων προς τη ανατολή και τη δύση και την έξοδο τους στη Μεσόγειο Θάλασσα, την οποία μοιράστηκαν με τη βυζαντινή αυτοκρατορία στην περίοδο της ακμής τους. Γίνεται μνεία στα χαλιφάτα, στις πολιορκίες της Κωνσταντινούπολης και την άλωση της Θεσσαλονίκης και στην προσωρινή κατάληψη της Κρήτης. Ειδική αναφορά γίνεται επίσης στο περίφημο «υγρόν πύρ» και στη δημιουργία της ακριτικής παράδοσης  με το Διγενή Ακρίτα, ως αποτέλεσμα των συνοριακών πολεμικών συγκρούσεων.

Στην τρίτη ενότητα «Δύο κόσμοι σε ειρηνική συνύπαρξη» παρουσιάζονται οι εμπορικές συναλλαγές αλλά και οι de facto σημαντικές πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις, όπως συμβαίνει, εξάλλου, στους λαούς και τους πολιτισμούς που μοιράζονται κοινά σύνορα. Το αραβικό προϊσλαμικό υπόβαθρο, η νέα θρησκεία το Ισλάμ, οι ελληνιστικές επιβιώσεις στις τεράστιες βυζαντινές επαρχίες που γίνονται στη συνέχεια αραβικές, αλλά και ο ρόλος του περσικού πολιτισμού θίγονται στην έκθεση σε  μία διαλεκτική σχέση, η οποία διαμόρφωσε τελικά τη φυσιογνωμία του αραβοϊσλαμικού πολιτισμού.

Μέσα από τους τομείς των τεχνών, των επιστημών και των γραμμάτων, παρουσιάζονται οι κοινοί τόποι Βυζαντινών και Αράβων, στις περιόδους ειρήνης που εναλλάσσονταν με πολεμικές αναμετρήσεις και όχι μόνον. Με τα αντικείμενα-εκθέματα καθημερινής ζωής, λατρείας και εμπορίου, καταδεικνύεται η ανταλλαγή ιδεών, εμπειριών, πνευματικών κατακτήσεων και αισθητικών επιλογών των δύο κόσμων. Η περίπτωση του Μ. Αλεξάνδρου – Ισκαντάρ κλείνει την έκθεση, γεγονός που επισφραγίζει τα πολιτισμικά κοινά στοιχεία των δύο κόσμων.

Στη θεματική  διάρθρωση της έκθεσης, μαζί με πλούσιο εποπτικό υλικό,  εντάσσονται 104 έργα, όπως εικόνες, χειρόγραφα, κοσμήματα, νομίσματα, κεραμικά και γλυπτά, που χρονολογούνται από τον  7ο έως και τον 18ο αι. μ.Χ. Τα επιλεγμένα εκθέματα προέρχονται  από τις συλλογές του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού, από δημόσια και ιδιωτικά μουσεία, όπως το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, το Μουσείο Μπενάκη, το Ιστορικό Μουσείο Ηρακλείου, το Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας ΝΟΗΣΙΣ, καθώς και από  Εφορείες Αρχαιοτήτων της Ελλάδας.Η έκθεση «Βυζάντιο & Άραβες» εντάσσεται στο πρόγραμμα του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού «Θεσσαλονίκη: Σταυροδρόμι Πολιτισμών» με θέμα για το 2011 τη Μέση Ανατολή
 

ΣΤΑΜΑΤΙΟΣ ΧΟΝΔΡΟΓΙΑΝΝΗΣ
Αρχαιολόγος, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού
Επιμελητής της έκθεσης

ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

Νοέμβριος

Πέμπτη 24 Νοεμβρίου 2011 ώρα: 20.00
Διάλεξη με θέμα: Ελληνιστική μνήμη στην Αραβία: η ανασκαφή της Φαϊλάκα
Dr. Αγγελική Κοταρίδη, αρχαιολόγος, Προϊσταμένη ΙΖ’ ΕΠΚΑ.

Κυριακή 27 Νοεμβρίου 2011 ώρα 12,00
Φωτογραφική έκθεση Ντόρας Μηναΐδη και Μαρίας Φακίδη με θέμα: Οι Άραβες στη Μεσόγειο

Δεκέμβριος

Πέμπτη 8 Δεκεμβρίου 2011-09-22 ώρα: 20.00
Διάλεξη με θέμα: Βυζάντιο & Άραβες : Η μαγεία στην Ανατολή
Παναγιώτης Καμπάνης, Αρχαιολόγος ΜΒΠ

Παρασκευή 16 Δεκεμβρίου 2011 ώρα 21:00
Βραδιά μουσικής και γεύσης

-Βυζάντιο & Άραβες: βυζαντινές και αραβικές  υμνωδίες  από τα  μουσικά σύνολά «Φιλαθωνίται» και «Al mahappa» 

– Βυζαντινή και αραβική γευσιγνωσία

Ιανουάριος 2012

Πέμπτη 12 Ιανουαρίου 2012 ώρα: 20.00
Διάλεξη με θέμα: Βυζάντιο & Άραβες: Η Αίγυπτος του Κωνσταντίνου Καβάφη
Σαμουήλ Μπισιάρα, Διερμηνέας – Μεταφραστής

Πέμπτη 19 Ιανουαρίου 2012  ώρα 20:00
Διάλεξη με θέμα: Το χαλί της Ανατολής
Ντόρα Πέγκα, έμπορος χαλιών, συγγραφέας

Πέμπτη 26  Ιανουαρίου 2012 ώρα: 20.00
Διάλεξη με θέμα : Βυζάντιο & Άραβες: Η συγκατοίκηση της Ελληνικής με την Αραβική γλώσσα. Συνέπειες και διαστάσεις.
Χάσαν Μπαντάουη, επίκ. καθηγητής Μεσαιωνικής Ιστορίας Αραβοϊσλαμικού κόσμου, ΑΠΘ