Στις 2 και 3 Φεβρουαρίου το Ζάππειο Μέγαρο φιλοξενεί το τέταρτο κατά σειρά Διεθνές Συνέδριο Βιοτεχνολογίας στην Ελλάδα. Από τη μία βρίσκονται οι ένθερμοι υποστηρικτές για τα θετικά αποτελέσματα της βιοτεχνολογίας σε αρκετούς τομείς και από την άλλη κόσμος ξεσηκώνεται έτοιμος για διαμαρτυρία για το ζήτημα της ηθικής.
Το 4ο Διεθνές Συνέδριο Βιοτεχνολογίας, το οποίο απέχει μόλις λίγα 24ωρα μακριά, έχει τεθεί υπό την αιγίδα των Υπουργείων Εσωτερικών, Εξωτερικών, Αγροτικής Ανάπτυξης, Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Υγείας, καθώς και από τον Ε.Ο.Φ και από το EuropaBio της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Βασικός ομιλητής του συνεδρίου θα είναι ο sir Martin Evans, βραβευμένος με το Νόμπελ «Φυσιολογία ή Ιατρική 2007», διευθυντής της σχολής των βιοεπιστημών και καθηγητής στον τομέα Mammalian Genetics του Cardiff University.
Το Συνέδριο αποτελεί κορυφαίο επιχειρησιακό γεγονός στο χώρο της βιοτεχνολογίας, και επεξεργάζεται ειδικά θέματα για να προωθήσει την έρευνα στις εξής κατηγορίες: Κόκκινη βιοτεχνολογία (ιατρική), Πράσινη βιοτεχνολογία (γεωργία), Μπλε βιοτεχνολογία (περιβάλλον), Ασπρη βιοτεχνολογία (βιομηχανική), Μεταφορά τεχνολογίας (μεταφορά τεχνολογίας), Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (προστασία διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, ρυθμιστικά πλαίσια) και BioBusiness.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Το Διεθνές Συνέδριο Βιοτεχνολογίας είναι μια πρωτοβουλία της μη κερδοσκοπικής Ελληνικής Εταιρείας Βιοτεχνολογίας και Βιοεπιστημών. Το ελληνικό περιοδικό για τις βιοεπιστήμες ΒΙΟ και το ιατρικό περιοδικό MED Reviews είναι οι επίσημοι χορηγοί επικοινωνίας του συνεδρίου, ενώ υπεύθυνοι για την οργάνωση είναι η BIONOVA, μέλος του συμβουλίου του EuropaBio και η Biotech.
Η Bionova μάλιστα είναι ο εκπρόσωπος στην Ελλάδα της EuropaBio, που αποτελεί το επίσημο λόμπι για πάνω από 1.500 εταιρείες βιοτεχνολογίας στην Ευρώπη. Στα μέλη της φυσικά συγκαταλέγονται όλες οι πολυεθνικές εταιρείες σπόρων, Monsanto και σία…
Στις διοργανώσεις που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι τώρα πολλοί Υπουργοί, ανώτεροι κυβερνητικοί και ανώτεροι υπάλληλοι της Ε.Ε., ακαδημαϊκοί και ανώτεροι υπάλληλοι από τις μεγαλύτερες φαρμακευτικές επιχειρήσεις, καθώς και από τη Biotech έχουν παραβρεθεί, προσφέροντας κατά συνέπεια μια μεγάλη ευκαιρία για τη δικτύωση τους.
Φτάνοντας, όμως, στην πραγματική ουσία του όλου θέματος… τι είναι η βιοτεχνολογία και μέχρι που φτάνουν τα όρια της για την τήρηση της ηθικής; Και γιατί έχουν αρχίσει και ξεσηκώνονται μερικοί οικολογικά ευαισθητοποιημένοι πολίτες εν όψει του συνεδρίου;
Η βιοτεχνολογία εμφανίστηκε κυρίως από τη δεκαετία του \’80 και μετά. Από τότε, τα άλματα της επιστήμης είναι εκπληκτικά μεγάλα, σε βαθμό που είναι δύσκολο για τον κοινό νου να γνωρίζει και να ενημερώνεται για το τι πραγματικά συμβαίνει σήμερα όσον αφορά στην έρευνα και τις σχετικές εφαρμογές.
Οι συζητήσεις δίνουν και παίρνουν, με δυο επίκεντρα: από τη μια τις πρωτοφανείς δυνατότητες που καθημερινά ανακοινώνονται από τα μαζικά μέσα για τις νέες «βελτιώσεις» και θεραπείες για τις οποίες κάνουν λόγο οι επιστήμονες και από την άλλη τα ηθικά -και όχι μόνο- προβλήματα που έχουν προκύψει με την πρωτοφανή δυνατότητα για σκόπιμες επεμβάσεις στο γενετικό κώδικα των ζωντανών οργανισμών.
Αν δούμε το θέμα από την οικολογική πλευρά, έχουμε μια κοινή διαπίστωση. Τα οικολογικά προβλήματα, όπως διαγράφονται για τη γη και το περιβάλλον είναι αρκετά και υπάρχουν άμεσοι κίνδυνοι τελικά για την ίδια τη διαβίωση των ανθρώπων.
Αν αυτή η εννοούμενη ανάπτυξη, μέσω της βιοτεχνολογίας, επιμείνει αντι-οικολογικά, θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε πολλά και κρίσιμα προβλήματα. Ένα από αυτά είναι τα «μεταλλαγμένα» που γεννήθηκαν από αυτή.
Οι ενέργειες πολλών ετών και πολλών επιστημόνων που κατέληξαν στη δημιουργία μεταλλαγμένων τροφίμων και στις εφαρμογές της βιοτεχνολογίας θα αποφέρουν κάποια θετικά αποτελέσματα στους ανθρώπους;
Στον αντίποδα, ίσως να προκύψουν παράλληλα και κάποιες θετικές εφαρμογές. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι ο σκοπός πρέπει να αγιάσει τα μέσα.
Δεν νομίζω ότι είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας ότι αυτές οι επενδύσεις δεν έγιναν από κοινωνικές και ανεξάρτητες οργανώσεις, ούτε προήλθαν από κάποιες πραγματικές ανάγκες που έχουμε ή από κάποιες πρωτοβουλίες, ώστε να κάνουμε τη ζωή μας καλύτερη, αλλά από μερικές μεγάλες πολυεθνικές.
Στην προσπάθεια να μην υφίσταται ένα τέτοιο ερώτημα γεννήθηκε η βιοηθική. Με λίγα λόγια ένα σύνολο ηθικών κανόνων που προσδιορίζουν τα όρια και τους στόχους των βιοτεχνολογικών εφαρμογών.
Τα τελευταία χρόνια οι εξελίξεις στους τομείς της Βιολογίας και της Βιοτεχνολογίας είναι ραγδαίες. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τις πιθανές κοινωνικές επιπτώσεις του, επιβάλλει τη θέσπιση δεοντολογικών κανόνων με στόχο τη διαμόρφωση του πλαισίου αξιοποίησης των επιστημονικών επιτευγμάτων.
Αυτό βέβαια μας κάνει και πάλι να αναρωτηθούμε. Τηρούνται αυτοί οι κανόνες;
Το επίσημο site της επιτροπής της Βιοηθικής στην Ελλάδα αναφέρει ότι η ανάπτυξη της Βιοτεχνολογίας συνοδεύεται από μια σειρά διλημμάτων που αφορούν στην ποιότητα ζωής του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του.
Είναι ασφαλείς για την ανθρώπινη υγεία οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί και πόσο απαραίτητη είναι η σήμανση των προϊόντων που προκύπτουν με τεχνικές γενετικής μηχανικής;
Πόσο επικίνδυνη για το περιβάλλον είναι η απελευθέρωση γενετικά τροποποιημένων οργανισμών; Ποια είναι τα όρια της εκμετάλλευσης ζωντανών οργανισμών ως επιστημονικά εργαλεία για ερευνητικούς σκοπούς;
Το 1997 (Oviedo) τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης συνέταξαν Σύμβαση για την «Προστασία των δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας του ανθρώπινου όντος σε σχέση με τις εφαρμογές της Βιολογίας και της Ιατρικής». Σύμφωνα με τη Σύμβαση και μεταξύ άλλων, καθώς και με προσθέσεις που έγιναν αργότερα στα άρθρα:
Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα να γνωρίζει οτιδήποτε αφορά στην υγεία του (Αρθρο 10). Απαγορεύεται κάθε είδους διάκριση εναντίον ατόμου με βάση τα κληρονομικά του χαρακτηριστικά (Αρθρο 11). Οι εξετάσεις που σχετίζονται με την πρόγνωση γενετικών ασθενειών, χρησιμοποιούνται για τον εντοπισμό ατόμων φορέων γονιδίων υπεύθυνων για γενετικές ασθένειες ή για την ανίχνευση της γενετικής προδιάθεσης για ασθένειες, πρέπει να πραγματοποιούνται μόνο για σκοπούς υγείας ή επιστημονικής έρευνας σχετιζόμενης με θέματα υγείας (Αρθρο 12). Απαγορεύεται οποιαδήποτε παρεμβολή με σκοπό τη δημιουργία ανθρώπινου όντος γενετικά όμοιου με άλλο ανθρώπινο ον, ζωντανό ή νεκρό (Αρθρο 1).
Καμία έρευνα ή έρευνα των εφαρμογών που αφορούν στο ανθρώπινο γονιδίωμα δεν μπορεί να υπερισχύσει των θεμελιωδών ελευθεριών και της αξιοπρέπειας του ατόμου (Αρθρο 10) (www.bioethics.gr).
Το Σάββατο 2 Φεβρουαρίου ομάδες ακτιβιστών και οικολόγων έχουν ραντεβού στο Σύνταγμα στις 11 το πρωί, για να διαμαρτυρηθούν και φέτος. Τελικά, μήπως πρέπει να σηκωθούμε και εμείς από τον καναπέ και να στηθούμε έξω από το Ζάππειο στις 2 Φεβρουαρίου;