Λίγα λόγια για την ιστορία της Ημέρας
Η 8η Μαρτίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, σε τιμητική ανάμνηση της διαμαρτυρίας που έγινε 1857 από εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας στη Νέα Υόρκη Η πρώτη Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας γιορτάστηκε το 1909 με πρωτοβουλία του Σοσιαλιστικού Κόμματος των ΗΠΑ και υιοθετήθηκε δύο χρόνια αργότερα από τη Σοσιαλιστική Διεθνή. Η 8η Μαρτίου ορίστηκε το 1977 από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών ως Παγκόσμια Ημέρα για τα δικαιώματα της Γυναίκας και τη Διεθνή Ειρήνη.
Βιβλία για την 8η Μαρτίου
Το CultureNow έχει προχωρήσει και στο παρελθόν σε αναγνωστικές προτάσεις, με αφορμή την εμβληματική αυτή ημερομηνία, με τα άρθρα «Παγκόσμια ημέρα της γυναίκας: Λογοτεχνία, μια γυναικεία υπόθεση», και «7 βιβλία που υμνούν τη γυναίκα». Ενώ, πιο πρόσφατα το CultureNow έκανε μερικές ακόμα προτάσεις για λογοτεχνικούς τίτλους από σύγχρονες γυναίκες συγγραφείς, με το κάθε ανάγνωσμα να φωτίζει διάφορες πτυχές του γυναικείου βιώματος. Μπορείτε να δείτε αυτές τις προτάσεις εδώ.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Τώρα το CultureNow επανέρχεται με 8 προτάσεις βιβλίων μη μυθοπλασίας (nonfiction)
Δοκίμια, πολιτικές αναλύσεις και πορίσματα ερευνών που θέτουν το γυναικείο ζήτημα στο επίκεντρο.
Το δεύτερο φύλο, της Simone de Beauvoir | Εκδόσεις Μεταίχμιο
Το βιβλίο-ορόσημο του γυναικείου κινήματος από τη Simone de Beauvoir (Σιμόν ντε Μποβουάρ).
Και στα δύο φύλα παίζεται το ίδιο δράμα της σάρκας και του πνεύματος, της τελικότητας και της υπερβατικότητας· τους ροκανίζει και τους δυο ο χρόνος, τους παραμονεύει ο θάνατος, έχουν και οι δυο την ίδια ανάγκη ο ένας του άλλου· και μπορούν να αντλήσουν από την ελευθερία τους την ίδια δόξα· αν ήξεραν πώς να την απολαύσουν, δεν θα έμπαιναν στον πειρασμό να διεκδικούν απατηλά προνόμια· και τότε θα μπορούσε να γεννηθεί μεταξύ τους η αδελφοσύνη.
Χειραφέτηση της γυναίκας δεν σημαίνει απαγόρευση των σχέσεών της με τον άντρα, αλλά άρνηση του εγκλωβισμού της στις σχέσεις αυτές.
Η κυκλοφορία του Δεύτερου φύλου στη Γαλλία το 1949 προκάλεσε σκάνδαλο δίχως προηγούμενο· τα 50.000 αντίτυπα της πρώτης έκδοσης εξαντλήθηκαν μέσα σε μία εβδομάδα, ενώ το Βατικανό το περιέλαβε στη «μαύρη» λίστα του. Το βιβλίο που σημείωσε θρίαμβο στην Αμερική και έκανε διάσημη την Μποβουάρ σε όλο τον κόσμο αποτελεί μέχρι σήμερα έναν από τους βασικούς θεωρητικούς πυλώνες του φεμινιστικού κινήματος.
Με τo Δεύτερο φύλο, το opus magnum της, η Μποβουάρ ήθελε να απελευθερώσει τη γυναίκα από τη θέση κατωτερότητας που την υποχρέωνε να είναι το Άλλο του άνδρα, χωρίς να της δίνει το δικαίωμα ή την ευκαιρία να δομηθεί σαν Άλλος με τη σειρά της. […] Εβδομήντα και πλέον χρόνια μετά την πρώτη έκδοση του Δεύτερου φύλου, η μποβουαρική κριτική στη σεξουαλική, οικονομική και πολιτική αλλοτρίωση της γυναίκας, στον αστικό γάμο, στους καταπιεστικούς νόμους περί αντισύλληψης και άμβλωσης έχει εγγραφεί σε όλες τις κατακτήσεις του γυναικείου κινήματος. […] Η σκέψη της κατάφερε να προκαλέσει τεράστιες αλλαγές, οι οποίες δεν έπαψαν να μεταμορφώνουν το πρόταγμα της γυναικείας χειραφέτησης που πάντοτε «μέλλει να γεννηθεί». (Από τον πρόλογο της Κατερίνας Σχινά)
Μεγαλώνοντας Κορίτσια που Αγαπούν τον Εαυτό τους, των Kasey Edwards, Dr. Christopher Scanlon | Εκδόσεις Διόπτρα
Βασισμένοι σε επιστημονική έρευνα, αλλά και στην προσωπική εμπειρία που έχουν ως γονείς, οι συγγραφείς του βιβλίου αυτού, Kasey Edwards και Dr. Christopher Scanlon, παρουσιάζουν με απλότητα και σαφήνεια εφτά βασικά σημεία που θα μας βοηθήσουν να μεγαλώσουμε ευτυχισμένα κορίτσια σ’ έναν κόσμο όπου δεν είναι πάντα εύκολο, και μερικές φορές είναι πολύ δύσκολο, να είσαι κορίτσι.
Ένα κορίτσι που αγαπάει τον εαυτό του: Έχει φιλοδοξίες και στόχους, γιατί πιστεύει στις δυνάμεις του.
Φροντίζει την ψυχική και τη σωματική του υγεία, γιατί είναι φυσικό να προσέχεις αυτόν που αγαπάς.
Αποζητά υγιείς σχέσεις, γιατί πιστεύει ότι αυτό ακριβώς αξίζει.
Είναι χαρούμενο και νιώθει ασφάλεια, γιατί ξέρει πως ο πιο σταθερός φίλος και ικανός σύμμαχος είναι ο εαυτός του.
Όπως κάθε γενιά πριν από εμάς, θέλουμε τα παιδιά μας να ζήσουν ζωές καλύτερες από τις δικές μας – πιο ασφαλείς και με καλύτερες προοπτικές. Θέλουμε οι κόρες μας να είναι φιλομαθείς και ανεξάρτητες και φιλόδοξες. Περισσότερο από όλα, θέλουμε να έχουν το κουράγιο να είναι αυθεντικές. Θέλουμε να κατανοήσουν ποιες είναι και να αγαπούν πραγματικά τον εαυτό τους. Αν θα έπρεπε να συνοψίσουμε τον ρόλο που έχουμε ως γονείς, θα ήταν ο εξής: θέλουμε να μεγαλώσουμε κορίτσια που να αγαπούν τον εαυτό τους τόσο πολύ όσο τα αγαπάμε κι εμείς. Άνευ όρων.
Το γυναικείο πράγμα – Φθόνος, σεξ, βρομιά, τρωτότητα, της Laura Kipnis | Εκδόσεις Αλεξάνδρεια
Η πρώτη ριζοσπαστική και πνευματώδης αποτίμηση της γυναικείας κατάστασης στον μετα-φεμινιστικό κόσμο του 21ου αιώνα από την Laura Kipnis (Λόρα Κίπνις).
Τι «πραγματικά» θέλουν οι γυναίκες; Ποιος κερδίζει τον πόλεμο των φύλων; Είναι νίκη των γυναικών (ή μήπως των εταιρειών) η άνοδος των εισοδημάτων τους; Ποια είναι τα μεγαλύτερα θύματα της βίας, οι γυναίκες ή οι άντρες; Και είναι τελικά η ανατομία πεπρωμένο;
Για κάθε βήμα που κάνουν οι γυναίκες προς την ισότητα των φύλων, ένα νέο εμπόδιο φαίνεται να προκύπτει. Η ειρωνεία είναι ότι ο φεμινισμός προσκρούει σ’ έναν απρόβλεπτο αντίπαλο: την ενδότερη γυναίκα. Παρά τις θριαμβολογίες, οι γυναίκες βρίσκονται παγιδευμένες ανάμεσα στο φεμινισμό και τη θηλυκότητα, στην αυτεπιβεβαίωση και το καθήκον μιας ατέρμονης αυτοβελτίωσης, στη διεκδίκηση της ανεξαρτησίας και την παρότρυνση να παίζουν το θύμα. Αντί να ρίχνει το φταίξιμο στους συνήθεις υπόπτους –τους άντρες, τα ΜΜΕ– η Λώρα Κίπνις στρέφεται σε πιο κοντινούς υπαίτιους: τις ίδιες τις γυναίκες και τη συνενοχή τους στην εδραίωση των αντρικών προνομίων. Εξ ου και η τολμηρή ανατομία του γυναικείου πράγματος που επιχειρεί εδώ: μια πρωτοποριακή χαρτογράφηση της γυναικείας ψυχής, με αφετηρία τέσσερις πρωταρχικές περιοχές που εντοπίζει σ’ αυτήν –το Φθόνο, το Σεξ, τη Βρομιά και την Τρωτότητα–, στηριγμένη σε τεκμηριωμένες ιστορικές και κοινωνικές αναφορές αλλά και ανατριχιαστικές ψυχολογικές αποχρώσεις ή οδυνηρά ξεκαρδιστικές λεπτομέρειες.
Βρίσκομαι σε μια περίεργη θέση ως προς το φεμινισμό. Προφανώς είμαι φεμινίστρια. Γνωρίζοντας αρκετά καλά αυτές τις διαμάχες, αισθάνθηκα ότι υπάρχουν ορισμένα πράγματα που δεν λέγονται επειδή είναι τόσο έντονη η τάση να ειπωθεί το θετικό, το προοδευτικό. Θέλω να πιστεύω πως είμαι προοδευτική. Αλλά αισθάνθηκα επίσης ότι υπάρχει ένα στοιχείο ανειλικρίνειας όταν αρθρώνεται μόνο αυτό που έχει προχωρήσει δίχως να συζητιέται εκείνο που εμποδίζεται . . . Ένιωθα σαν να ξανανοίγω ερωτήματα γύρω από τη σχέση του σώματος με την ψυχή, και ήταν μια πρόκληση να μιλήσω για τα πράγματα που θεωρούσα αληθινά, όπως η σύγκρουση μεταξύ φεμινισμού και θηλυκότητας.
Ο Κάλιμπαν και η μάγισσα – Γυναίκες, σώμα και πρωταρχική συσσώρευση, της Silvia Federici | Εκδόσεις των ξένων
Το βιβλίο της Silvia Federici (Σίλβια Φεντερίτσι) πραγματεύεται το ιδιαίτερα σημαντικό ερώτημα γιατί η τελευταία φάση (από τον 16ο μέχρι τον 17ο αιώνα) της μακρόχρονης μετάβασης από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό συνοδεύτηκε στη Δυτική Ευρώπη από την επιδείνωση της κατάστασης των γυναικών.
Στην Ευρώπη του 16ου και του 17ου αιώνα και στις αποικίες του Νέου Κόσμου εξαπολύθηκε ένας πόλεμος εναντίον των γυναικών. Το κυνήγι των μαγισσών διέσχισε τα σύνορα και επεκτάθηκε από τη Γαλλία και την Ιταλία στη Γερμανία, την Ελβετία, την Αγγλία, τη Σκωτία, τη Σουηδία, μέχρι το Μεξικό και το Περού. Αποτελούσε μια σχεδιασμένη απόπειρα εξευτελισμού των γυναικών, δαιμονοποίησής τους και καταστροφής της κοινωνικής τους δύναμης. Ποιοι φόβοι υποκίνησαν αυτήν την ενορχηστρωμένη πολιτική γενοκτονίας; Γιατί χρησιμοποιήθηκε τόσο πολλή βία; Και γιατί ο κύριος στόχος της ήταν οι γυναίκες; Ο Κάλιμπαν και η μάγισσα επιχειρεί να ανασυνθέσει τις κοινωνικές συνθήκες του κυνηγιού των μαγισσών, εξετάζοντάς το ως έναν από τους πυλώνες της πρωταρχικής συσσώρευσης του κεφαλαίου, ως μία διαδικασία “περιφράξεων” που κατέστρεψε έναν ολόκληρο κόσμο υποκειμένων, πρακτικών και γνώσεων που δεν συμβάδιζαν με την πρόοδο των καπιταλιστικών σχέσεων. Τα αστικά ιδανικά για τη γυναικεία φύση και την οικιακή ζωή σφυρηλατήθηκαν ακριβώς στους θαλάμους βασανιστηρίων και στους πασσάλους της πυράς όπου έχασαν τη ζωή τους οι μάγισσες.
Αόρατες Γυναίκες – Προκαταλήψεις και διακρίσεις σε έναν κόσμο για άντρες, της Caroline Criado Perez | Εκδόσεις Μεταίχμιο
Το βιβλίο της Caroline Criado Perez (Κάρολαϊν Κριάντο-Πέρεζ) εκθέτει τα μεροληπτικά επιστημονικά δεδομένα που διαμορφώνουν έναν κόσμο που περιστρέφεται γύρω από το αντρικό σώμα και έχει άμεσες επιπτώσεις στην υγεία και την ευζωία των γυναικών.
Η βρετανίδα ακτιβίστρια και δημοσιογράφος Caroline Criado Perez συγκεντρώνει για πρώτη φορά μελέτες περίπτωσης, ιστορίες και νέες έρευνες από όλο τον κόσμο που φωτίζουν τους υπόγειους τρόπους με τους οποίους οι γυναίκες αποκλείονται από την κυβερνητική πολιτική και την ιατρική έρευνα, την τεχνολογία, τους εργασιακούς χώρους, τον αστικό σχεδιασμό και τα μέσα ενημέρωσης.
-Η θερμοκρασία στους χώρους εργασίας είναι κατά μέσο όρο πέντε βαθμούς πιο χαμηλή από την ανεκτή για τις γυναίκες.
-Σε τροχαίο, μια γυναίκα έχει 47% περισσότερες πιθανότητες από έναν άντρα να τραυματιστεί σοβαρά λόγω σχεδιασμού των αυτοκινήτων.
-Οι σύζυγοι δημιουργούν επιπλέον επτά ώρες οικιακών εργασιών ανά εβδομάδα για τις συζύγους τους.
-Κατά μέσο όρο είναι διπλάσιες οι πιθανότητες σε μια συζήτηση ένας άντρας να διακόψει μια γυναίκα παρά το αντίθετο.
Φεμινισμός για το 99%: Μανιφέστο, των Cincia Arruzza, Tithi Bhattacharya, Nancy Fraser | Eκδόσεις Εκτός Γραμμής
Το βιβλίο από τις Cincia Arruzza, Tithi Bhattacharya, Nancy Fraser ανατέμνει τον φεμινισμό του 21ου αιώνα με όρους μαρξιστικούς.
Μόλις κατανοήσουμε την κεντρικότητα της κοινωνικής αναπαραγωγής στην καπιταλιστική κοινωνία, δεν μπορούμε πλέον να δούμε την τάξη με τον συνήθη τρόπο. Σε αντίθεση με τις πατροπαράδοτες αντιλήψεις, αυτό που κάνει την τάξη στην καπιταλιστική κοινωνία δεν είναι μόνο οι σχέσεις που εκμεταλλεύονται άμεσα την «εργασία», αλλά επίσης οι σχέσεις που την παράγουν και την ανανεώνουν. Ούτε η παγκόσμια εργατική τάξη αποτελείται αποκλειστικά από όσους και όσες δουλεύουν για μισθούς σε εργοστάσια ή ορυχεία. Εξίσου σημαντικές είναι εκείνες και εκείνοι που δουλεύουν στα χωράφια και στα σπίτια ιδιωτών· σε γραφεία, ξενοδοχεία και εστιατόρια· σε νοσοκομεία, βρεφονηπιακούς σταθμούς και σχολεία· οι επισφαλώς εργαζόμενες στον δημόσιο τομέα και στην κοινωνία των πολιτών, οι άνεργες και όσες δεν λαμβάνουν καμιά αμοιβή ως αντάλλαγμα για τη δουλειά τους. Η παγκόσμια εργατική τάξη κάθε άλλο παρά περιορίζεται στους λευκούς στρέιτ άντρες, όπως πάρα πολλοί εξακολουθούν να τη φαντάζονται· το μεγαλύτερο μέρος της απαρτίζεται από μετανάστες, φυλετικοποιημένους ανθρώπους, γυναίκες –τόσο σις όσο και τρανς– και ανθρώπους με διαφορετικές ικανότητες, που οι ανάγκες κι οι επιθυμίες όλων τους ακυρώνονται ή διαστρεβλώνονται από τον καπιταλισμό. Αυτό το πρίσμα επίσης επεκτείνει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε την ταξική πάλη. Το κρίσιμο σημείο για εμάς, και το κλειδί για την κατανόηση του παρόντος, είναι ότι η ταξική πάλη περιλαμβάνει τους αγώνες για την κοινωνική αναπαραγωγή.
Πώς θα είναι ο φεμινισμός του 21ου αιώνα; Το νέο κύμα μαχητικού φεμινισμού που ξεσπά σε κάθε γωνιά του πλανήτη απαντά στο ερώτημα διεκδικώντας την ανατροπή της έμφυλης καταπίεσης μέσα από τον αγώνα για την ανατροπή του καπιταλισμού· του συστήματος που συναρθρώνει την ταξική εκμετάλλευση με την έμφυλη βία, τον ρατσισμό και την αποικιακή βία, τον πόλεμο και τον ιμπεριαλισμό, την περιβαλλοντική καταστροφή.
Είναι ένας φεμινισμός ευθέως ανταγωνιστικός προς τον φιλελεύθερο φεμινισμό, ο οποίος οραματίζεται ίσες ευκαιρίες στην κυριαρχία και στη διαχείριση της εκμετάλλευσης, επιχειρώντας να αποπολιτικοποιήσει τους αγώνες για την έμφυλη δικαιοσύνη και να θέσει τον φεμινισμό στις υπηρεσίες του κεφαλαίου.
Φεμινισμός – παρελθόν και παρόν ενός κινήματος, της Ντέμπορα Κάμερον | Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Η Deborah Cameron (Ντέμπορα Κάμερον) ξεδιαλύνει το κουβάρι των φεμινιστικών συζητήσεων κατανέμοντάς τις σε έξι θεματικές —ανδρική κυριαρχία, δικαιώματα, εργασία, κοινωνική κατασκευή της θηλυκότητας, σεξ και κουλτούρα— και εκθέτοντας τους βασικούς προβληματισμούς και τα κυριότερα επιχειρήματα με ενάργεια και αμεσότητα.
Η παρουσίαση καλύπτει όλους τους ιστορικούς «φεμινισμούς», ξεκινώντας από τους αγώνες για τη γυναικεία ψήφο τον 19ο αιώνα και φτάνοντας μέχρι το λεγόμενο «τέταρτο κύμα». Στην εποχή του #metoo, του μισθολογικού χάσματος ανδρών και γυναικών, της διαδικτυακής παρενόχλησης και του ανησυχητικά μεγάλου αριθμού γυναικοκτονιών, ο φεμινισμός, ένα από τα σημαντικότερα διανοητικά, πολιτισμικά και πολιτικά κινήματα του σύγχρονου κόσμου, παραμένει επίκαιρος όσο ποτέ.
«Ο φεμινισμός», έγραφε η Μαρί Σίαρ το 1986, «είναι η ριζοσπαστική ιδέα ότι οι γυναίκες είναι άνθρωποι». Με άλλα λόγια, οι γυναίκες πρέπει να έχουν δύναμη, αυτενέργεια, ελευθερία, να ελέγχουν οι ίδιες το σώμα τους, να είναι ισότιμες με τους άνδρες. Όμως ακόμα και σήμερα, ύστερα από πολλές δεκαετίες αγώνων, οι γυναίκες εξακολουθούν να διαδηλώνουν, να διαμαρτύρονται, να γράφουν και να μιλούν διεκδικώντας τα αυτονόητα δικαιώματά τους. Για να κατανοήσουμε γιατί συμβαίνει αυτό, πρέπει να κατανοήσουμε πρώτα πώς εμφανίστηκε το φεμινιστικό κίνημα και σε τι αποσκοπεί. Το βιβλίο της Ντέμπορα Κάμερον λειτουργεί ως ασφαλής οδηγός σε τούτη την αναζήτηση, κάνοντας μια συνοπτική αναδρομή στην ιστορία του φεμινιστικού κινήματος και εξετάζοντας με σαφήνεια τις ποικίλες πτυχές και βλέψεις του.
Η Πτώση της Πατριαρχίας των Marta Breen και Jenny Jordahl | Εκδόσεις Παπαδόπουλος
Μπείτε στο όχημα της Marta Breen (Μάρτα Μπρέεν) και της Jenny Jordahl (Γένι Γιούρνταλ) για να περιηγηθείτε στους αγώνες του φεμινιστικού κινήματος και να βραβεύσετε κι εσείς τον χειρότερο σεξιστή στην ιστορία της ανθρωπότητας!
Ο χλευασμός και η παρενόχληση των φεμινιστριών δεν είναι πρόσφατο φαινόμενο. Τον 18ο αιώνα, οι φεμινίστριες αποκεφαλίζονταν στη γκιλοτίνα οι σουφραζέτες του 19ου αιώνα κατέληγαν στη φυλακή. Σήμερα, ακτιβίστριες βρίσκονται φυλακισμένες σε χώρες όπως το Ιράν και η Σαουδική Αραβία. Αλλού, γυναίκες που τολμούν να μιλήσουν για κατάφορες ανισότητες (δομικές και μη) χαρακτηρίζονται «κυκλοθυμικές», «θυμωμένες» ή ακόμα και «μη ελκυστικές». Κι όμως, νέες γενιές φεμινιστριών αναδύονται συνεχώς, γυναίκες που τολμούν να αυτοαποκαλούνται φεμινίστριες με περηφάνια. Στην Πτώση της Πατριαρχίας, τo βραβευμένο δίδυμο Marta Breen και Jenny Jordahl μεταφέρουν τους αναγνώστες σε μια ανασκόπηση της πολιτισμικής ιστορίας της πατριαρχίας και, με πολύ χιούμορ, παρουσιάζουν το πώς οι άνδρες, από τον Αριστοτέλη μέχρι τον Γούντι Αλεν, έχουν περιγράψει τον κόσμο μέσα από το ανδρικό βλέμμα. Οι γυναίκες, στο πέρασμα των χρόνων, έχουν πολεμήσει ενάντια στην καταπίεση ας αναδείξουμε τη μάχη αυτή!
Photo Credit: Vincenzo Malagoli via Pexels