Θάνατος στο Σαράγεβο, του Ντάνις Τάνοβιτς

Η νέα ταινία του Ντάνις Τάνοβιτς, Θάνατος στο Σαράγεβο, προβάλλεται στις ελληνικές αίθουσες από την ΑΜΑ Films στους κινηματογράφους ΑΣΤΥ και ΠΤΙ-ΠΑΛΑΙ. 

Σύνοψη

Το ξενοδοχείο Ευρώπη στο Σαράγεβο προετοιμάζεται για το αποψινό γκαλά της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τα 100 χρόνια από τη δολοφονία του Αρχιδούκα Franz Ferdinand. Αλλά το δυσαρεστημένο προσωπικό του σχεδιάζει να απεργήσει, επειδή δεν έχει πληρωθεί δύο μήνες τώρα. Εάν αυτό το αριστοκρατικό πολιτικό δείπνο αποτύχει, το ήδη υποθηκευμένο στις τράπεζες ξενοδοχείο θα κλείσει. Με ελάχιστο χρόνο στη διάθεσή του για να σταματήσει την απεργία, ο διευθυντής του ξενοδοχείου Ομέρ θα στραφεί στον σκληρό Έντσο, ο οποίος διευθύνει ένα στριπτιτζάδικο. Σύντομα, το σωματείο του προσωπικού θα εξαφανιστεί.

Η αφοσιωμένη επικεφαλής της ρεσεψιόν Λαμίγια κάνει το καλύτερο δυνατό για να λειτουργήσουν όλα ομαλά στο μεγάλο γεγονός. Αλλά τα πράγματα γίνονται πιο δύσκολα όταν η μητέρα της Χατίτζα, που δουλεύει στα πλυντήρια, εκλέγεται αρχηγός της απεργίας.

Ο Γάλλος VIP ομιλητής-καλεσμένος δεν έχει πολύ χρόνο να προετοιμαστεί για το γεγονός, και αυτός όμως μπλέκεται μέσα από πολύπλοκες λεπτομέρειες και ονόματα. Οι πρόβες που κάνει στο δωμάτιό του καταγράφονται μυστικά από το ξενοδοχείο. Η επιτήρηση είναι κυριολεκτικά υψηλή για την ασφάλεια του γεγονότος από την ομάδα security του ξενοδοχείου.

Στην οροφή του ξενοδοχείου, η τηλεοπτική δημοσιογράφος Βεντράνα διεξάγει συνεντεύξεις με ειδικούς για την εκατονταετηρίδα. Ανάμεσα τους είναι και ο Γκαβρίλο Πρίντσιπ, απόγονος του δολοφόνου του Αρχιδούκα. Σταθερός στις πολιτικές του θέσεις, γρήγορα η συνέντευξη θα οδηγηθεί σε επιχειρήματα από το παρελθόν.

Από την ταράτσα του ξενοδοχείου στο στριπτιτζάδικο, μέσω της ρεσεψιόν, του δωματίου των πλυντηρίων και την κουζίνα, οι αυξανόμενες εντάσεις θα μετατρέψουν το ξενοδοχείο Ευρώπη σε μια ιδεολογική χύτρα ταχύτητας.

Μερικά σχόλια του σκηνοθέτη

Hotel Europe

Η προέλευση αυτής της ταινίας είναι το θεατρικό έργο του Μπερνάρ Ανρί Λεβί του “Hotel Europe”, το έκανε πρεμιέρα στο Εθνικό Θέατρο του Σαράγεβο, τον Ιούνιο του 2014. Το έργο είναι ο μονόλογος ενός άνδρα στο δωμάτιο του ξενοδοχείου του στο Σαράγεβο, όπου κάνει πρόβες για την ομιλία του με θέμα την 100η επέτειο από τη δολοφονία του Αρχιδούκα Franz Ferdinand. Εγώ προσέγγισα το έργο κινηματογραφώντας καταρχήν τον μονόλογο, και στη συνέχεια κάναμε μερικές πρόβες. Εμπνεύστηκα να γυρίσω μια ολόκληρη ταινία γύρω από αυτή την ιστορία, που να περιλαμβάνει το πνεύμα και το ξεδίπλωμα των ιδεών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο γαλλικός διάλογος του VIP ομιλητή πάρθηκε απευθείας από το πρωτότυπο έργο του Λεβί. Τον βλέπουμε να φτάνει στο ξενοδοχείο, να κάνει πρόβες στο δωμάτιο του, ενώ στο τέλος της ταινίας θα δείτε πραγματικές σκηνές από την πρεμιέρα του έργο στο Σαράγεβο. Ό,τι άλλο συμβαίνει έξω από το δωμάτιο του ξενοδοχείου είναι δική μου «κατασκευή». Είναι μια βοσνιακή, σύγχρονη σκοπιά για τον πιο αιματηρό αιώνα στην Ιστορία μας. Αποτυπώνει, περίπου, την ανικανότητά μας να προχωρήσουμε πέρα από αυτή την τραγωδία και να δημιουργήσουμε νέα μοντέλα, νέους ήρωες, νέα Ιστορία. Στο Σαράγεβο, σχεδόν κανείς δεν μιλάει ποτέ για το μέλλον.

Ο Γάλλος καλεσμένος

O Jacques Weber είναι ένας από τους μεγαλύτερους Γάλλους ηθοποιούς του κινηματογράφου και του θεάτρου. Δεν υπήρξε ποτέ καμία αμφιβολία ότι ο Jacques δεν πρέπει να επαναλάβει το ρόλο του στον «Θάνατο στο Σαράγεβο», ιδίως αν ληφθεί υπόψη τον πετυχημένο χαρακτήρα που δημιούργησε στις θεατρικές παραγωγές. Ο Γάλλος VIP καλεσμένος είναι λίγο-πολύ ένα alter ego του Λεβί, με την έννοια ότι ξαναθυμόμαστε εμπειρίες και σκέψεις του για την Βοσνία. Ο Λεβί είναι ένας πολύχρονος φίλος της Βοσνίας και εγώ πραγματικά εκτιμώ το χιούμορ του, όπως όταν ο Γάλλος VIP χαρακτήρας θα πρέπει να προφέρει σωστά το όνομα του Γκαβρίλο Πρίντσιπ. Είναι παιχνιδιάρικο να υπενθυμίζεις πώς οι ξένοι ασχολούνται με μας, όπως είναι η προφορά των ονομάτων μας, μέσα από την περίπλοκή μας ταυτότητα.

Το ξενοδοχείο

Αυτή είναι, στην πραγματικότητα, η πρώτη ταινία μου που γυρίστηκε στο Σαράγεβο. Δεν ξέρω πώς συνέβη αυτό, ενώ έχω γυρίσει ταινίες στην Ινδία, στην Ιρλανδία και στην Ισπανία. Αλλά είμαι πραγματικά ερωτευμένος με το Σαράγεβο και τώρα δεν μπορώ να περιμένω μέχρι να κάνω μια ακόμη ταινία εδώ. Στην πραγματικότητα γυρίστηκε η ταινία στο πρώην ξενοδοχείο Holiday Inn στο Σαράγεβο. Το ξενοδοχείο Iconic άνοιξε για τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1984, που ήταν μια μεγάλη υπόθεση στη σύγχρονη Ιστορία μας. Ήμουν έφηβος και το θυμάμαι καλά. Μεγάλωσα, όχι μακριά από το ξενοδοχείο και «περπάτησα» στο παρελθόν, πίσω στο σχολείο μου, γι’ αυτό και είχα μια συναισθηματική σύνδεση με αυτή την ιστορία. Το ξενοδοχείο είναι μυθικό, ένα πραγματικό σύμβολο της πόλης μας. Η ειρωνεία είναι, ότι ο πρώτος ελεύθερος σκοπευτής το 1992 έριχνε από τα παράθυρα αυτού του ξενοδοχείου. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Σαράγεβο, το ξενοδοχείο χρησιμοποιήθηκε ως βάση για δημοσιογράφους και ήταν τακτικά στόχος επιθέσεων. Σήμερα, 30 χρόνια αργότερα, έχει προφανώς δει καλύτερες μέρες. Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, διαπίστωσα έκπληκτος πώς η ζωή μοιάζει με τη φαντασία. Έπρεπε να σταματήσω τα γυρίσματα για μια ημέρα, όταν ήρθαν και συνέλαβαν τον υπεύθυνο του ξενοδοχείου για φοροδιαφυγή, και το ξενοδοχείο ήταν προσωρινή κλειστό. Οι εργαζόμενοι άρχισαν να διαμαρτύρονται, προσπαθώντας να κρατήσουν τις θέσεις εργασίας τους.

Γυρίσματα

Υπάρχουν προφανή πλεονεκτήματα στο οικονομικό σκέλος, όταν τα γυρίσματα μιας ταινίας γίνονται στο ίδιο σημείο, ειδικά σε ξενοδοχείο. Αλλά ήταν και μια πρόκληση για να προσπαθήσουμε να κάνουμε τα πράγματα πιο ενδιαφέροντα οπτικά. Πέρασα πολύ χρόνο εκεί μέσα, ενώ έγραφα και έκανα προσαρμογές στο σενάριο με το ξενοδοχείο στο μυαλό μου. Επίσης, η αγάπη οδηγεί σε νέα πράγματα, ακόμη και αν αυτά έρχονται σε αντίθεση με τις δεδομένες περιστάσεις. Ήθελα πραγματικά αυτή η ταινία να ιδωθεί λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς της τοποθεσίας. Δεν είχα ποτέ κάνει γύρισμα με μηχανισμό υποστήριξης κάμερας. Έχει την ίδια ελευθερία όπως η κάμερα χειρός, αλλά χωρίς την αστάθεια. Δεν έχει αυτή την αίσθηση ζάλης που μπορεί να προκύψει από τη χρήση Steadicam. Βάζαμε την κάμερα στον μηχανισμό και αυτό μου άρεσε. Αυτή η επιλογή ήταν απαραίτητη για τη χρήση των τριών διαφορετικών επιπέδων στο ξενοδοχείο που να αντιστοιχούν στις διάφορες ιστορίες. Το συνεργείο της τηλεόρασης στην οροφή, το ξενοδοχείο με τους επιχειρηματίες που λαμβάνει χώρα στη μέση και  υπόκοσμος με τους κακοποιούς που βασιλεύει στο στριπτιτζάδικο, κάτω. Το προσωπικό του ξενοδοχείου είναι σχεδόν αόρατο, αλλά όλα τα επίπεδα συνδέονται με αυτό προσπαθώντας να κρατήσουν τις εργασίες τους, άρα όλοι μας προχωράμε μαζί τους.

Βιογραφικό σκηνοθέτη

O Ντάνις Τάνοβιτς γεννήθηκε στη Ζένιτσα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και σπούδασε μηχανολογία, μουσική και κινηματογράφο προτού ξεσπάσει ο πόλεμος το 1992. Έφυγε από το Σεράγεβο για να σπουδάσει σκηνοθεσία στο INSAS των Βρυξελλών.

Η πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, No Man’s Land, κέρδισε πολλά διεθνή βραβεία, μεταξύ των οποίων το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας για το 2002 και το Βραβείο Καλύτερου Σεναρίου στο Φεστιβάλ Καννών. Το 2005, σκηνοθέτησε τη γαλλόφωνη ταινία Η κόλαση μέσα μας, στην οποία συν-σεναριογράφος ήταν ο Κριστόφ Κισλόφσκι.

To 2013 με την ταινία Στιγμές στη ζωή ενός ήρωα, κέρδισε το Βραβείο της Οικουμενικής Επιτροπής του Φεστιβάλ Βερολίνου. Στο ίδιο φεστιβάλ το 2016, με την ταινία Θάνατος στο Σαράγεβο έλαβε το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής και το Βραβείο της FIPRESCI.