Ελένη Παργινού: Ο άνθρωπος δεν θα πάψει ποτέ να αναζητά την ελευθερία

Η νεαρή σκηνοθέτις, με αφορμή την παράσταση, μας μίλησε για τα εναγώνια ερωτήματα που θέτει ο Κάφκα, την έννοια της ελευθερίας, την αφυπνιστική δύναμη του θεάτρου και την αμφισβήτηση.

«Από τη στιγμή που έχουμε αποδεχτεί την αλλοίωση της ανθρώπινης φύσης μας ως εχέγγυο μιας επιτυχημένης ανέλιξης στην κοινωνική πυραμίδα, πόσο κοντά είμαστε στην ελευθερία μας;»

Culture Now: Μετά την Κεφαλονιά, την Πρέβεζα, την Κέρκυρα και τα Ιωάννινα, η παράσταση  «Αναφορά σε μια Ακαδημία» παρουσιάζεται και στην Αθήνα! Πείτε μας αρχικά, τί σας ώθησε να καταπιαστείτε με το συγκεκριμένο διήγημα στην πρώτη σας σκηνοθετική απόπειρα;

Ελένη Παργινού: Αποφάσισα ν’ ασχοληθώ με το συγκεκριμένο  διήγημα για δύο λόγους. Ο πρώτος ήταν ότι ακριβώς επειδή είναι ένα διήγημα, μέσα από τις λιγοστές σελίδες του οποίου ξεπηδούν μεγάλα νοήματα, αυτό έβαλε μπροστά μας μια απόσταση που έπρεπε να διανύσουμε δίνοντάς μας έτσι το χώρο να ερευνήσουμε και να βρούμε τον τρόπο που θα χρησιμοποιούσαμε τα εργαλεία με τα οποία αποφασίσαμε να δουλέψουμε. Από την άλλη, η προβληματική του έργου αφορά σε υπαρξιακά ζητήματα που με ενδιέφερε πολύ να ασχοληθώ μαζί τους.

C.N.: Σύμφωνα με τη δική σας άποψη, ποια είναι τα ζητήματα/ ερωτήματα που θέτει ο Κάφκα μέσα από την αλληγορική ιστορία του πιθήκου που εξανθρωπίζεται;

Ε.Π.:  Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί μια αλληγορική ιστορία για να περιγράψει την πορεία και την προσπάθεια του ανθρώπου να «στριμωχτεί» – υπάρξει μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Μία διαδρομή που θα περάσει από την παρατήρηση και τη μίμηση μέχρι το θρίαμβο της γνώσης και την τραγικότητα της συνείδησης. Και ενώ η διαδρομή του αυτή θα φέρει με τεράστιο κόπο μικρές νίκες που τον κάνουν περήφανο, εντούτοις, παγιδεύεται στο ίδιο σημείο. Ο Κάφκα δίνει, κατ’ εμέ, μια ξεκάθαρη εικόνα για τον άνθρωπο και την πορεία του μέσα στις κοινωνικές δομές και θέτει εναγώνια ερωτήματα. Από τη στιγμή που έχουμε αποδεχτεί την αλλοίωση της ανθρώπινης φύσης μας ως εχέγγυο μιας επιτυχημένης ανέλιξης στην κοινωνική πυραμίδα, πόσο κοντά είμαστε στην ελευθερία μας;

C.N.: Σε ποιον βασικό άξονα στηρίζεται η παράστασή σας και ποια ιδέα εξυπηρετεί η σκηνική σας συνύπαρξη με την Κατερίνα Παρίσσου;

Ε.Π.: Ο άξονας που επιλέξαμε να φωτίσουμε είναι αυτός της συνεχούς προσδοκίας και απογοήτευσης. Στην παράσταση περνάμε συνεχώς από αυτά τα δύο δοχεία. Πότε σαν ο ίδιος άνθρωπος, πότε σαν δύο αφηγητές. Η σκηνική μου συνύπαρξη με την Κατερίνα εξυπηρετεί σε αυτό ακριβώς. Πότε δηλαδή εξωτερικεύουμε μια εσωτερική σύγκρουση ως το ίδιο πρόσωπο και πότε ως δύο που αφηγούμαστε ένα κοινό βίωμα.

C.N.: “Δεν ήθελα ελευθερία. Μόνο μια διέξοδο”, επαναλαμβάνει ο πίθηκος στην Αναφορά του. Πιστεύετε πως οι άνθρωποι σήμερα έμαθαν να ζουν εντός ορίων, έπαψαν να αναζητούν την ελευθερία και αρκούνται μόνο σε συμβατικές διεξόδους;

Ε.Π.: Εκτιμώ πως ο άνθρωπος δεν θα πάψει ποτέ να αναζητά την ελευθερία. Και επειδή ακριβώς η φύση του ανθρώπου είναι να πηγαίνει προς αυτήν, παρατηρούμε τον άνθρωπο να αυτοτροφοδοτείται συνεχώς με ψευδαισθήσεις.

C.N.: ”Ο κόσμος στενεύει κάθε μέρα“, έλεγε το ποντίκι στον «Μικρό Μύθο» του Κάφκα. Πώς μπορούμε να βρούμε μία πραγματική έξοδο διαφυγής από το αυστηρά οριοθετημένο πλαίσιο που μας επιβάλλει το κοινωνικό σύστημα, αλλά και ο ίδιος μας ο εαυτός;

Ε.Π.: «Μπα σε καλό σου! Δεν σου χρειάζεται παρά μόνο να αλλάξεις κατεύθυνση, του είπε η γάτα. Και ευθύς το έκανε μια χαψιά», καταλήγει ο μύθος. Είναι δύσκολο να βρούμε μια πραγματική έξοδο διαφυγής όσο ακολουθούμε πιστά αυστηρά οριοθετημένα πλαίσια. Χρειάζεται να λειτουργήσουμε με αυτενέργεια, κριτική σκέψη και κρατώντας μια απόσταση προκειμένου να αντιληφθούμε το πλαίσιο.

C.N.: Πώς κρίνετε το θεατρικό και γενικότερα το πολιτιστικό τοπίο στη χώρα μας; Αλήθεια, πώς αισθάνεται ένας νέος καλλιτέχνης που καλείται να δημιουργήσει στην δύσκολη σημερινή συγκυρία;

Ε.Π.: Υπάρχει ένα σχήμα οξύμωρο. Από τη μια είναι πολλές οι δυσκολίες για να ανταπεξέλθει ένα καλλιτεχνικό έργο και πολλές φορές διακυβεύεται και η βιωσιμότητα του. Από την άλλη η σημερινή συγκυρία είναι γεμάτη από ερεθίσματα που προτρέπουν σε δημιουργία. Και το γεγονός ότι σ’ αυτήν ακριβώς την συγκυρία η δημιουργική καλλιτεχνική δραστηριότητα αυξάνεται, διαμορφώνει ένα πολιτιστικό τοπίο που στη βάση του ίσως υπάρχουν νέα δεδομένα. Παρ’ όλες τις δυσκολίες, με κάνει να σκέφτομαι αισιόδοξα.

C.N.: Ποια είναι η επίδραση του θεάτρου στην κοινωνία, κατά τη γνώμη σας; Τί προσφέρει σε εσάς προσωπικά;

Ε.Π.: Το θέατρο είναι αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας γιατί αντανακλά τις ανάγκες και τις επιθυμίες της. Είναι ο καθρέφτης της αλλά και η φωνή της συνείδησής της. Αποτυπώνει την κάθε εποχή και τις συνδέει όλες. Έχει τη δύναμη να αφυπνίσει. Προσωπικά επαναπροσδιορίζομαι κάθε φορά μέσα από αυτό.

C.N.: Επιστρέφοντας στην «Αναφορά σε μια Aκαδημία», τί θα θέλατε να πάρει ο θεατής φεύγοντας από την παράσταση;

Ε.Π.: Η αμφισβήτηση είναι κάτι που αφορούσε και εμάς όσο δουλεύαμε την «Αναφορά». Μάλλον αυτό. Να αμφισβητήσει κανείς και να αμφισβητηθεί.

C.N.: Να περιμένουμε κάτι από εσάς για την συνέχεια; Έχετε κάποια καλλιτεχνικά σχέδια για το εγγύς μέλλον;

Ε.Π.: Προς το παρόν μένει να ολοκληρώσουμε την «Αναφορά». Σκέψεις για κάτι επόμενο υπάρχουν.

Η παράσταση «Αναφορά σε μια Ακαδημία» παρουσιάζεται μέχρι 6 Δεκεμβρίου στο Θέατρο Σημείο. Περισσότερες πληροφορίες εδώ