Ανθρώπινα Δικαιώματα – ένας διάλογος στο Λιμάνι της Θεσσαλονίκης

Το Λιμάνι της Θεσσαλονίκης προσφέρει δύο πολύ καλούς λόγους για να το επισκεφτεί κανείς αυτό τον καιρό, καθώς συνυπάρχουν δύο μεγάλες εκθέσεις, που δίνουν το έναυσμα για να σκεφτούμε έννοιες σχετικές με τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Από την Δήμητρα Τσιαούσκογλου

Ο λόγος, από την μία, για την σημαντική έκθεση στο Μουσείο Φωτογραφίας «Μια άλλη ζωή: Ανθρώπινες Ροές / Άγνωστες Οδύσσειες» που παρατάθηκε εκ νέου μέχρι τα τέλη Μαρτίου. Αναμφίβολα, μια έκθεση-γροθιά στο στομάχι, καθώς μέσα από το έργο σπουδαίων φωτο-ρεπόρτερ όπως οι Μπεχράκης, Γκουλιαμάκη, Κωνσταντινίδης, Κολεσίδης κ.ά., ακολουθεί τις διαδρομές των προσφύγων από τη Λέσβο, στην Ειδομένη και την Αθήνα. Ένα ζήτημα που ταράζει όσο κανένα άλλο τις θεμελιώδεις αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ εύλογα αναρωτιέται κανείς, ποια άλλη έκθεση θα μπορούσε να ανταποκριθεί τόσο δραματικά στο θέμα αυτό.

Από την άλλη, μια εικαστική προσέγγιση επιχειρεί η έκθεση «Το δικαίωμα να είσαι άνθρωπος» που εγκαινιάστηκε πρόσφατα στην Αποθήκη Β1 στο Λιμάνι, και περιστρέφεται γύρω από ζητήματα οικουμενικού ουμανισμού και κοινωνικής δικαιοσύνης, η οποία τα τελευταία χρόνια βάλλεται διεθνώς. Περισσότεροι από σαράντα καλλιτέχνες με πληθώρα εικαστικών μέσων, ζωγραφική, φωτογραφία, γλυπτική, εγκαταστάσεις, βίντεο κ.ά., σχολιάζουν την καταστρατήγηση του κράτους δικαίου, είτε ορμώμενοι από συγκεκριμένα περιστατικά, είτε από προσωπικά βιώματα, είτε εκφράζοντας εν γένει ανησυχία για το περιρρέον κλίμα. Παραμερίζοντας τις αδυναμίες που συχνά παρουσιάζουν ομαδικές εκθέσεις αντίστοιχου θεματικού εύρους και καλλιτεχνών με τόσο διαφορετικές καταβολές, τα έργα πετυχαίνουν σε ένα βαθμό να ανοίξουν έναν μεταξύ τους διάλογο για τα θεμελιώδη δικαιώματα, ζωής, ελευθερίας και αξιοπρέπειας, ή για το δικαίωμα στην κατοικία, τον πολιτισμό κ.λπ.

Η έκθεση ξεκινά με έργα που φέρουν πολιτικό στίγμα, όπως η γνωστή σειρά με εξώφυλλα περιοδικών του Αναστάση Στρατάκη, συγκεκριμένα με τη Μαρίν Λε Πεν στους TIMES, το οποίο κοντά στο βίντεο της Αγγελικής Αυγητίδου με μια σοκαριστική μαρτυρία, ανοίγουν ένα δυνατό διάλογο για την ξενοφοβία και την άνοδο εθνικιστικών τάσεων. Επίσης, το έργο μικτής τεχνικής ‘Taking Stock III’ του Κωνσταντίνου Σταματίου, που παρουσιάζει σε ένα πολύπλοκο σχεδιάγραμμα τις αμοιβές των C.E.O μεγάλων εταιρειών σε σχέση με τις απολαβές των επενδυτών, σχολιάζοντας την ανισότητα του πλούτου. Το έργο είναι εν μέρει φτιαγμένο από θραύσματα γυαλιών από διαδηλώσεις.

Στην κεντρική αίθουσα με έργα ως επί το πλείστον ανθρωποκεντρικά, κυριαρχεί το γλυπτό-εγκατάσταση της Βάλλυς Νομίδου, με τίτλο «Υποκλίνομαι» (2016). Με το αναγνωρίσιμο πλαστικό της ιδίωμα και τα εύθραυστα υλικά που χρησιμοποιεί, εν προκειμένω κερί, ύφασμα, σπάγκο κ.ά., η Νομίδου δημιουργεί μια ελλειπτική και ευάλωτη μορφή, σκυμμένη από το βάρος που την κρατά αιχμάλωτη. Ο τρόπος που είναι τοποθετημένη σε κόκκινο πλαίσιο παραπέμπει σε κλουβί και βάθρο ταυτόχρονα, ενώ η στάση του σώματος αποπνέει ταπεινότητα και αξιοπρέπεια. Με παρόμοια ευαισθησία, οι πολύπλοκοι χάρτες του Γιάννη Χρηστάκου, όπως στο έργο ‘Not My Europe’, επανα-χαράσσονται υποκειμενικά με διαδρομές και σύνορα ευάλωτα σαν τα νήματα που χρησιμοποιεί, ακολουθώντας τις προσωπικές γεωγραφίες ανθρώπων που αναγκάστηκαν να αφήσουν τις πατρίδες τους.

Τα σπίτια της Άρτεμις Αλκαλάη κατασκευασμένα από ξύλο ή τελάρο στο αρχετυπικό τους σχήμα (τετράγωνο, τρίγωνο-σκεπή, ορθογώνιο-καμινάδα), που παραπέμπουν σε παιδικές μνήμες και τη λαϊκή τέχνη, απηχούν εκ πρώτης συναισθήματα τρυφερότητας και ανεμελιάς. Ωστόσο, το συγκεκριμένο πρότζεκτ με τίτλο ‘Refugees / Victoria Square’ (2016) παίρνει άλλη διάσταση, καθώς ενσωματώνει προβολή φωτογραφιών από την προσωρινή διαβίωση προσφύγων στην Πλατεία Βικτωρίας, ανατρέποντας δραματικά την έννοια του δικαιώματος στην κατοικία.

Τέλος, σε ένα περισσότερο εννοιολογικό πλαίσιο, ο Γιάννης Μελανίτης με το έργο ‘Justice to Randomness Equation’ και ο Tom Bogaert με το ‘Human Rights Lottery’ υπενθυμίζουν αιχμηρά την επέμβαση της εξουσίας στις τύχες των λαών και το άνισο μοίρασμα των δικαιωμάτων σε προνομιούχους και μη, με «τυχαία» κριτήρια, όπως είναι ο τόπος προέλευσης μια δεδομένη στιγμή, το φύλο, η εθνικότητα, η γλώσσα κλπ.

Περισσότερες πληροφορίες για την έκθεση «Το δικαίωμα να είσαι άνθρωπος», μπορείτε να βρείτε εδώ.

Λεζάντες:

1. Αναστάσης Στρατάκης, Time Magazine, 26 May 2014, (Broken Series #1), 2014

2. Βάλλυ Νομίδου, Υποκλίνομαι | Respect, 2016

3. Tom Bogaert, Human Rights Lottery, 2009