Θέατρο Κωφών Ελλάδος: Μέσα από το θέατρο μαθαίνουμε τον κόσμο γύρω μας

Πρόκειται για μία παράσταση στην οποία συνυπάρχουν δύο γλώσσες, η νοηματική και η ομιλούμενη, δυο γλώσσες διαφορετικές μεταξύ τους, οι οποίες όμως αν και συνυπάρχουν ταυτόχρονα, σέβεται η μια την άλλη και αλληλοσυμπληρώνονται.

Στο έργο «Το νησί των σκλάβων» ο Μαριβώ μας μεταφέρει στον κόσμο των αφεντών και των δούλων, όπου όλα ανατρέπονται και οι καταπιεστές γίνονται καταπιεσμένοι και το ανάποδο. Οι ηθοποιοί του Θεάτρου Κωφών Ελλάδος μας μιλούν για το έργο και τη σχέση του αφέντη με τον δούλο σε όλες τις μορφές της, αλλά και για την εμπειρία να είσαι μέρος του Θεάτρου Κωφών Ελλάδος.

CultureNow: Πώς είναι μία παράσταση που απευθύνεται σε δύο διαφορετικά κοινά, σε ακούοντες και κωφούς θεατές , τόσο για τους συντελεστές όσο για το ίδιο το κοινό;

Φωτεινή Ταχά (κωφή ηθοποιός): Το κοινό έχει πάντα μεγάλη περιέργεια να δει την σύμπραξη ακουόντων και κωφών ηθοποιών. Πάντα μένουνε μετά το τέλος της παράστασης και μας ρωτάνε πως δουλέψαμε, πως ήταν η πρόβες, αν οι ακούοντες ηθοποιοί γνωρίζουν τη νοηματική, γενικά ενδιαφέρονται για όλη τη διαδικασία που προηγείται της παράστασης. Φαίνεται να τους αρέσει αυτή η ιδιαίτερη συνύπαρξη, αυτή η διπλή διανομή, βλέπουν σωματική και ηχητική έκφραση διαφορετική από αυτή που έχουν συνηθίσει. Προσωπικά, σαν ηθοποιός έχω να πω ότι δεν αισθάνομαι διαφορά σε σχέση με τους ακούοντες συνεργάτες μας, δεν με απασχολεί αν ο δίπλα μου είναι κωφός η όχι. Το μεγαλύτερο θέμα είναι η συνλειτουργία, η κοινή ανάγκη να πούμε μαζί μια ιστορία. Όποτε στα πρόσωπα όλων μας, δεν βλέπω ξεχωριστά κωφούς και ακούοντες, βλέπω μόνο ηθοποιούς.

C. N.: Πώς είναι για έναν ακούοντα ηθοποιό να συνεργάζεται με ένα κωφό ηθοποιό;

Χριστίνα Ροκαδάκη (ακούουσα ηθοποιός): Το να συνεργάζεσαι με έναν κωφό ηθοποιό είναι μια εμπειρία με ιδιαίτερες απαιτήσεις. Η απόσταση που πρέπει να καλυφθεί λόγω των διαφορετικών γλωσσών προσφέρει μία μοναδική ευκαιρία αναζήτησης μίας σειράς εναλλακτικών δρόμων με στόχο την επίτευξη της σύμπραξης. Εκεί που τα εμπόδια φαίνονται ανυπέρβλητα οι ηθοποιοί καλούνται να εξερευνήσουν περιοχές άγνωστες μέχρι πρότινος και να ανακαλύψουν όλα όσα μπορούν να δημιουργήσουν μια κοινή πλατφόρμα. Ένας ακούων ηθοποιός που δουλεύει πάνω στο ζητούμενο του χρονισμού μ’ έναν κωφό ηθοποιό καλείται να δουλέψει πέρα από τη δική του προσέγγιση πάνω στο ρόλο και να υπηρετήσει μια ευρύτερη συνθήκη. Να ενεργοποιήσει όλες τις αισθήσεις και όλα τα εκφραστικά εργαλεία που διαθέτει ώστε να επικοινωνήσει και να αλληλεπιδράσει ξεπερνώντας το εμπόδιο της γλώσσας. Να εμπιστευθεί τη διαδικασία ακόμα κι όταν αυτή μοιάζει δυσνόητη, να επιτρέψει και να υποστηρίξει επιλογές που δεν είναι προσωπικές και να αφουγκραστεί στο μέγιστο δυνατό την αισθαντικότητα της σύμπραξης ώστε να επιτευχθεί το ζητούμενο, κωφοί και ακούοντες ηθοποιοί να δημιουργήσουν ένα ενιαίο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.

Ιάσων Μπίτερ (ακούων ηθοποιός): Το να συνεργάζεσαι με έναν Κωφό ηθοποιό είναι μια πρόκληση αλλά και ταυτόχρονα μια πρόσκληση. Πρόκληση γιατί επί σκηνής δεν ακολουθείς τον δικό σου ρυθμό. Πρέπει να είσαι σε συντονισμό με το συνεργάτη σου, αυτόν με τον οποίον μοιράζεστε το ίδιο κείμενο σε διαφορετική γλώσσα, να συνυπάρχεις με αυτόν οργανικά αλλά και με τους υπόλοιπους με τους οποίους ερωταπαντάς και διαδράς. Και μέσα σε αυτόν τον περιορισμό να παραμείνεις δημιουργικός χωρίς να χάσεις την αίσθηση του παιχνιδιού. Πρόσκληση γιατί καλείσαι στην πρόβα να αποκτήσεις με το συνεργάτη σου μια κοινή αίσθηση του ρυθμού κάθε σκηνής, μια κοινή αντίληψη του έργου, του λόγου, αλλά και της σωματοποίησης κάθε λέξης μέσω της νοηματικής. Καλείσαι να ανακαλύψεις τον χαρακτήρα όχι μόνο μέσω της δικής σου αντίληψης αλλά και μέσα από τα μάτια ενός άλλου ανθρώπου, να δεις πτυχές του ίδιου χαρακτήρα που εσύ δεν έχεις σκεφτεί, Πληροφορείσαι και πληροφορείς τον άλλον, είστε συγκοινωνούντα δοχεία και μαζί φέρνετε μια ολοκληρωμένη εικόνα. Και τότε επί σκηνής δεν έχεις έναν κωφό ηθοποιό και ένα ακούοντα ηθοποιό που καθρεφτίζονται αλλά δύο συμμάχους στους οποίους συμβαίνουν τα ίδια πράγματα και μαζί τα αντιμετωπίζουν.Ο ένας βασίζεται στον άλλον και ταυτόχρονα παραμένουν και οι δυο αυτοτελείς.

C.N.: Φέτος γιατί επιλέξατε το έργο του Μαριβώ, Το νησί των σκλάβων; Πείτε μας λίγα λόγια για την παράσταση.

Πάνος Κατσής (κωφός ηθοποιός): Μας ενδιέφερε πολύ το θέμα του έργου, που μιλά για την ανισότητα και για το πως μπορεί ο καθένας να εκμεταλλευτεί λίγες ώρες εξουσίας. Εμείς, σαν κωφοί, την κοινωνική ανισότητα τη ζούμε καθημερινά και έχουμε πάντα τέτοια συναισθήματα. Στο θέατρο κωφών συχνά έρχονται πολιτικοί και παρακολουθούν παραστάσεις μας. Πολλές φορές μας υπόσχονται στήριξη και βοήθεια και τις περισσότερες φορές αυτό δεν συμβαίνει. Η εξουσία λοιπόν και οι υποσχέσεις της είναι κάτι που ξέρουμε καλά, και για αυτό μιλάει το έργο. Γι’ αυτό το διαλέξαμε. Αισθάνομαι ότι το σπουδαιότερο μήνυμα που περνάει η παράσταση είναι το πως κανείς διαχειρίζεται το υπέρμετρο εγώ του.

Μάρθα Μπάμπη (κωφή ηθοποιός): Το μήνυμα της παράστασης είναι ένα σύμβολο μεταξύ εξουσίας και ανταγωνισμού ανάμεσα σε δυνατούς και αδύνατους. Αν ένας ηγέτης αντικατασταθεί ή του αφαιρέσεις την εξουσία μπορεί να πάρει ένα μάθημα σεβασμού. Να καταλάβει το πως νιώθει κάποιος που υποφέρει χρόνια και μοιάζει σαν το σκυλί που είναι δεμένο με λουρί. Για μένα το κείμενο αυτό είναι οδηγός για το πως πρέπει όλοι μας να δείχνουμε κατανόηση στις θέσεις των συνανθρώπων μας.

Κώστας Μητσιόπουλος (κωφός ηθοποιός): Οι κωφοί ζούμε πολύ κοντά στον πυρήνα αυτού του έργου. Κάθε κυβέρνηση που πέρασε μας υποτίμησε εξίσου, αισθανόμαστε σαν αθώοι που κατηγορούνται για προδοσία. Εύχομαι κάποτε να υπάρξει ένας ηγέτης που θα αλλάξει όλο αυτό το σύστημα αλλά μέχρι τότε θα συνεχίσουμε να προσπαθούμε μαζί σαν ομάδα.

Ονησίφορος Ονησιφόρου (ακούων ηθοποιός): Το Νησί Των Σκλάβων που ανεβάζουμε φέτος στο Θέατρο Κωφών είναι μια ενιαία παράσταση σε δυο γλώσσες. Δύο γλώσσες που μπορούν να επικοινωνηθούν ταυτόχρονα χωρίς η μία να επιβάλλεται στην άλλη. Δύο πανέμορφες γλώσσες που συνεργάζονται άψογα για τη διάδοση της λιγότερο αναγνωρίσιμης. Της νοηματικής.

C. N. Το θέμα δούλου – αφέντη, εξουσιαστή – καταπιεσμένου υπάρχει από τότε που υπάρχουν και οι κοινωνίες των ανθρώπων και θα υπάρχει όσο υπάρχουν. Εσείς πιστεύετε ότι οι άνθρωποι μπορούν να ελευθερωθούν, χωρίς όμως να πάρουν τη θέση του εξουσιαστή;

Απόστολος Γιαννόπουλος (κωφός ηθοποιός): Πιστεύω ότι κάθε αδύναμος άνθρωπος πρεπει να κερδίσει δύναμη και σεβασμό χωρίς να βρεθεί στη θέση του εξουσιαστή. Τα χρόνια και ο βαθμός καταπίεσης δυστυχώς μπορούν να δημιουργήσουν ένα άχτι το οποίο να οδηγεί και να κατευθύνει τους ανθρώπους σε δράσεις που δεν είναι τιμητικές για κανέναν. Πρέπει οι αδικημένοι να ξυπνούν αλλά να θυμούνται από που ξεκίνησαν, τη διαδρομή τους. Και να μη ξεχνούν το στόχο τους.

Σοφιά Καρρά (ακούουσα ηθοποιός): Να ελευθερώνεσαι σημαίνει ότι ελευθερώνεσαι και από τις δύο πλευρές του δίπολου (εξουσιαστής-εξουσιαζόμενος). Η εξουσία είναι θέμα πρόθεσης και όχι θέσης. Δηλαδή ένας βασιλιάς μπορεί να μην εξουσιάζει, ένας υπηρέτης να εξουσιάζει και ένας φίλος να εξουσιάζει και να εξουσιάζεται. Είναι σαν παιχνίδια που συμφωνούμε ή δεχόμαστε να παίξουμε και ίσως πιστεύουμε ότι δεν έχουμε επιλογή επειδή βρίσκουμε το παιχνίδι ήδη στημένο. Κάποιοι άνθρωποι πράγματι έχουν λίγες πιθανότητες για διέξοδο και αυτό είναι δύσκολο αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις, απλώς δεχόμαστε ότι ο κόσμος είναι αρένα και μπαίνουμε και εμείς στη μάχη. Ενώ είναι σίγουρα και αυτό μια επιλογή, δεν είναι και η πιο ευχάριστη εκδοχή του τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος.

C. N. Το Θέατρο κωφών Ελλάδος τα τελευταία χρόνια επιλέγει έργα που ασχολούνται με θέματα περισσότερο πολιτικο-κοινωνικά, όπως το μεταναστευτικό, η φτώχεια, αλλά και περιόδους όπως ο Εμφύλιος και η Χούντα. Πόσο αναγκαίο είναι σήμερα το Θέατρο γενικότερα να ασχολείται και να θέτει αυτά τα ζητήματα επί σκηνής;

Απόστολος Γιαννόπουλος (κωφός ηθοποιός): Το θέατρο κωφών ανεβάζει τέτοιας θεματολογίας έργα σε μια προσπάθεια να δείξει την ταυτότητα του και στους κωφούς και στους ακούοντες. Θέλουμε να ταυτίσουμε τον αποκλεισμό που ζούμε με θέματα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, γιατί δυστυχώς μοιάζει να μην μαθαίνουν οι άνθρωποι από τα λάθη τους. Ειδικά για τους κωφούς όμως, είναι πολύ σημαντικό να ασχολούμαστε με τέτοια κείμενα λόγο της έλλειψης εκπαίδευσης στο χώρο της κώφωσης. Τέτοια θέματα δεν διδάσκονται στα σχολεία μας. Δεν τα ξέρουμε. Μέσα από το θέατρο μαθαίνουμε τον κόσμο γύρω μας. Πιστεύω ότι γενικά στο θέατρο ισχύει αυτό. Πρέπει να παρουσιάζονται τέτοια θέματα. Είναι πολύ εύκολο οι άνθρωποι μέσα από το θέατρο να εκπαιδευτούν. Να επεξεργαστούν τις σκέψεις του κάθε συγγραφέα και να τις εφαρμόσουν στη ζωή τους.

Βασιλική Σουρρή (ακούουσα ηθοποιός): Πιστεύω πως οι περισσότεροι από όσους ασχολούμαστε με το θέατρο ωθούμαστε από μια ανάγκη να επικοινωνήσουμε κάτι. Ό,τι και αν είναι αυτό, ιδέες, σκέψεις, να δημιουργήσουμε διάλογο ουσιαστικά. Σήμερα, η ανάγκη αυτή έχει πάρει επιτακτικό χαρακτήρα. Είναι τόσο καταιγιστικός ο ρυθμός των πολιτικών εξελίξεων και δυστυχώς τρομάζει κανείς από την συνάφειά τους ,με όσα συνέβαιναν στη χώρα πριν τον Εμφύλιο. Θεωρώ λοιπόν, πως εντός του θεάτρου-που στηρίζεται στον διάλογο- είναι αναγκαίο να τίθενται ζητήματα για το συμβαίνει στην πολιτεία γιατί έτσι μπορεί να ενισχυθεί η δημοκρατία. Θα ήθελα να πιστεύω πως η συλλογικότητα που έχει η δραματουργία ενός έργου μπορεί να οδηγήσει στη διαμόρφωση μιας συλλογικής συνείδησης.

C. N.: Σήμερα υπάρχει μεγαλύτερη ευκολία απ’ ό,τι παλαιότερα για τους κωφούς καλλιτέχνες να σπουδάσουν και να δουλέψουν στο θέατρο, απευθυνόμενοι σε ένα ευρύτερο κοινό; Τι έχει αλλάξει σήμερα από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του Θεάτρου;

Ευανθία Πλαχούρα (κωφη ηθοποιός): Η νοηματική γλώσσα αρχίζει να διαδίδεται και να αναγνωρίζεται από τους ακούοντες πολύ τα τελευταία χρόνια. Και φυσικά εμείς έχουμε πάντα στο πλευρό μας τη διερμηνέα μας. Ωστόσο δεν υπάρχει ακόμα προσβασιμότητα στα περισσότερα θέατρα. Ούτε για να δεις παράσταση ούτε για να δουλέψεις σε αυτά. Εξάλλου υπάρχει ένας ολόκληρος νόμος που λέει ότι αν δεν είσαι αρτιμελής δεν μπορείς να σπουδάσεις θέατρο. Άρα για χρόνια δεν υπάρχει η δυνατότητα νόμιμης εκπαίδευσης μας στο χώρο. Αυτές τις μέρες έγινε μια τροποποίηση του νόμου και λένε ότι άρθηκε η απαγόρευση. Από δω και πέρα για να γίνει πράξη ο νόμος ίσως χρειαστεί να περάσουν χρόνια. Έτσι κι αλλιώς, η εκπαίδευση των κωφών δεν μπορούσε να υπάρχει τόσα χρόνια, αφού η νοηματική δεν ήταν καν αναγνωρισμένη σαν επίσημη γλώσσα του κράτους. Τώρα έχει αρχίσει να υπάρχει εξέλιξη αλλά είναι πολύ αργή.

C. N.: Ποιά είναι η συνέχεια του Θεάτρου Κωφών Ελλάδος;

Ευανθία Πλαχούρα (κωφή ηθοποιός): Παλεύουμε συνέχεια για την εξέλιξη του ΘΚΕ, για την πολιτιστική ανάπτυξη των κωφών και συνεχίζουμε να ψάχνουμε ένα μόνιμο χώρο για την εκπαίδευση των κωφών παιδιών αλλά και του κοινού. Την ευαισθητοποίηση των ακουόντων θεατών απέναντι στη διαφορετικότητα.

Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση Το νησί των σκλάβων από το Θέατρο Κωφών Ελλάδος μπορείτε να δείτε εδώ

.