Ακόμα κρύβομαι για να καπνίσω, της Ραϊανά Ομπερμάγερ

Ένα χαμάμ στο Αλγέρι γίνεται το σκηνικό για μια σειρά από καυτές, προκλητικές, ξεκαρδιστικές και βίαιες αντιπαραθέσεις ανάμεσα σε γυναίκες κάθε ηλικίας, μεγέθους και πεποιθήσεων στο «Ακόμη Κρύβομαι για να Καπνίσω», ένα συναρπαστικά μαχητικό κινηματογραφικό ντεμπούτο με πρωταγωνίστρια τη σπουδαία Χιάμ Αμπάς («Μόναχο», «Η Λεμονιά», «Παράδεισος Τώρα») σε μια σπαρακτική, αξέχαστη ερμηνεία.

Ένα χαμάμ σε αναταραχή, τσιγάρα στα κρυφά, φλυαρία και κουτσομπολιό, γέλια, όνειρα για ένα λαμπερό γάμο, ξεχασμένες μασέλες, προσευχές, μασάζ, μία επιλεκτική προξενήτρα, παιδιά που κλαίνε, γένια που μεγαλώνουν, ένα ερωτικό τραγούδι, αγάπη για τον σύζυγο, αγάπη των συζύγων για τις μητέρες τους, ακατάλληλα σπερματοζωάρια, μια έγκυος παρθένα, μία παντρεμένη 10χρονη, ένας κερατωμένος σύζυγος, ένα πιστοποιητικό παρθενίας, ένα διαζύγιο-λόγος εορτασμού, αποτριχώσεις, μία βόμβα στη δεξαμενή νερού, ντεκολτέ και γυμνά πόδια, ένας δολοφόνος, τραύματα από οξύ, ένα κουκουλοφόρος υδραυλικός, μοναχικές απολαύσεις, πισινοί και μπούρκες, η Βίβλος και το Κοράνι… όλα πριν κάνει την εμφάνισή του ένα στιλέτο και ο Θεός σιωπήσει.

Κάθε μέρα η 50χρονη Φατιμά ανυπομονεί να φτάσει στη δουλειά της. Το χαμάμ αυτό είναι για εκείνη, όπως και για τις υπόλοιπες γυναίκες που συχνάζουν σε αυτό, ένα καταφύγιο από την κακομεταχείριση των ανδρών τους, την απειλή των φανατισμένων φονταμενταλιστών, τη βία και τον θάνατο. Μαζί με τη βοηθό της, η Φατιμά προσφέρει παρηγοριά, μασάζ και ηρεμία σε δεκάδες γυναίκες -από έφηβες ως ηλικιωμένες γυναίκες- που επιθυμούν να βγάλουν τις μαντίλες τους, να ηρεμήσουν και να αποδράσουν από την καταπίεση του έξω κόσμου. Οι συζητήσεις τους κυμαίνονται από τα μικρά και καθημερινά ως τα πιο κρίσιμα ζητήματα της ζωής τους, και τους οδηγούν σε αντιπαραθέσεις όλων των ειδών – και όταν η 16χρονη έγκυος Μεριέμ έλθει στο χαμάμ για να γλιτώσει από την οργή του αδερφού της, οι γυναίκες θα πρέπει να ενωθούν για να αντιμετωπίσουν την απειλή.

Βασισμένο στο ομώνυμο θεατρικό έργο που είχε προκαλέσει αίσθηση στο Παρίσι και ολόκληρο τον κόσμο για την τολμηρή του γραφή, και γυρισμένο στη Θεσσαλονίκη, το «Ακόμη Κρύβομαι για να Καπνίσω» είναι ένα έργο τέχνης που σπάνια συναντά κανείς: μια ταινία για την καταπίεση και τον θρησκευτικό και πολιτικό φονταμενταλισμό, από μια γυναίκα που έχει βιώσει τη φρίκη τους από πρώτο χέρι και έζησε για να αφηγηθεί την ιστορία της. Η Ραϊάνα απέδρασε από την Αλγερία για να κάνει σινεμά και, με τη βοήθεια της παραγωγού της, Μισέλ Γαβρά, παρουσιάζει μια ταινία για μια ολόκληρη χώρα που βυθίστηκε στο σκοταδισμό, αλλά και για τις απανταχού γυναίκες, οι οποίες πληρώνουν το ακριβότερο τίμημα κάθε φορά που ο σκοταδισμός αυτός επιστρέφει, ή επιμένει να επικρατεί, σε κάθε μεριά του πλανήτη.

Συνάντηση με τη σκηνοθέτη ΡΑΪΑΝΑ

Η ιδέα γεννήθηκε στην Αλγερία στις αρχές της δεκαετίας του ’90: στις 21 Ιουνίου του 1990 το κόμμα Ισλαμικό Μέτωπο Σωτηρίας κέρδισε με σαρωτική πλειοψηφία τις τοπικές εκλογές, τις πρώτες «ελεύθερες και δημοκρατικές» εκλογές στην ιστορία της Αλγερίας, αφότου το καθεστώς στράφηκε στην πολυκομματική δημοκρατία για να ηρεμήσει τα πνεύματα από την πρώτη ‘Αραβική Άνοιξη’, τον Οκτώβριο του 1988.

Το ΙΜΣ δεν ήταν σαν τα άλλα πολιτικά κόμματα, με ένα σαφές πολιτικό και οικονομικό πρόγραμμα, αλλά κάτι σαν όπλο ενάντια σε ένα σύστημα που οι πολίτες της Αλγερίας ήθελαν να αλλάξουν ανεξάρτητα από το όποιο κόστος – ακολούθησαν αυτόν που φώναζε δυνατότερα από όλους τους άλλους. Η κοινωνική και πολιτική αδικία, η φτώχεια, τα υπέρογκα χρέη και η ψευδο-υπόσχεση για δημοκρατία στα μάτια του λαού δρούσαν υπέρ του σκοταδιστικού, οπισθοδρομικού μηνύματος του ΙΜΣ.

Οι πρώτοι νόμοι που θεσπίστηκαν επί ΙΜΣ ήταν εναντίον των γυναικών, που ήταν πια ο υπ’ αριθμό ένα εχθρός: «Οι γυναίκες είναι η ρίζα του κακού, ο λόγος της κατάπτωσης του κόσμου, μία μιαρότητα που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Είναι ο λόγος ύπαρξης τη ανεργίας, πρέπει να καλύψουν τα σώματά τους και να μένουν στα σπίτια τους». Εκείνοι και εκείνες που δε σέβονταν τους νόμους, έρχονται αντιμέτωποι/ες με ωμή βία. Τότε συνειδητοποίησα ότι η πεφωτισμένη άνοδος των φονταμενταλιστών θα μας οδηγούσε στο σκοτάδι του παρελθόντος.

Έγραφα ήδη, στα αραβικά, για το θέατρο στο οποίο εργαζόμουν ως ηθοποιός, μέχρι να φύγω στην εξορία. Πέρα από αυτό, δεν είχα ιδιαίτερη εμπειρία – ήμουν ηθοποιός, αυτό αγαπούσα. Έγραψα το «Ακόμη Κρύβομαι για να Καπνίσω» δύο χρόνια αφότου έφυγα στην εξορία – έτσι δεν το λέμε όταν γίνεσαι στόχος; Αισθανόμουν μια πιεστική, ακατανίκητη ανάγκη να φωνάξω προς την τυφλή και κωφή Δύση, που έκανε ότι δεν έβλεπε. Το γράψιμο παίρνει λίγο από το βάρος των τύψεων, όσο βόμβες και ορδές βαρβάρων τρομοκρατούν τους συμπολίτες μου.

Οι γυναίκες του έργου είναι ένα μίγμα μεσογειακής και αλγεριανής ζωής, Οι χαρακτήρες που γνωρίζω ή και όχι: η αδερφή μου, ο άνδρας της οποίας αποκάλυψε τη θεοσεβούμενη πλευρά του (με ό,τι αυτό συνεπάγεται) μετά τον γάμο τους• η γειτόνισσά μου, ο άνδρας της οποίας την έδερνε με κάθε αφορμή• η γιαγιά μου, που παντρεύτηκε 8 ετών έναν 40χρονο άνδρα• η καλύτερή μου φίλη που με μύησε στη μαρξιστική φιλοσοφία ανοίγοντάς μου τα μάτια, για να τα εγκαταλείψει όλα και να «βρει» τον Θεό μετά τον γάμο της.

Μια μέρα, μετά από μια παράσταση του θεατρικού στο Παρίσι, μια μεσόκοπη κυρία, που έμοιαζε γηγενής Γαλλίδα, με πλησίασε και μου είπε – «Νόμιζα ότι θα έβλεπα μια ιστορία για Αράβισσες – όμως εγώ είδα τον εαυτό μου στη σκηνή.» Τότε δεν αντιλήφθηκα την τεράστια σημασία της φράσης αυτής, τώρα όμως τη νιώθω.

Τρεις εβδομάδες μετά, η Μισέλ και ο Κώστας Γαβράς ήρθαν να δουν την παράσταση. Την επόμενη μέρα, σε ένα φιλικό σπίτι, με τη συνοδεία καφέ και του αποπνικτικού καπνού από τα τσιγάρα που κάπνιζα το ένα μετά το άλλο, η Μισέλ δήλωσε ότι έπρεπε να κάνω ταινία την ιστορία, ότι έπρεπε εγώ να κάνω την ταινία αφού είναι η ιστορία μου, ότι γεννιέσαι με το ταλέντο και μαθαίνεις την τεχνική, και ότι έπρεπε να το γυρίσω στα αραβικά. Μου φαινόταν αδύνατο να τα καταφέρω – την ευγνωμονώ που επέμενε.

Μπέη Χαμάμ

Το ξακουστό Μπέη Χαμάμ, γνωστό και ως Λουτρά Παράδεισος, είναι ένα οθωμανικό χαμάμ στην Εγνατία οδό στη Θεσσαλονίκη. Χτίστηκε το 1444, και ήταν τα πρώτα οθωμανικά λουτρά της πόλης και τα σημαντικότερα σε όλη την Ελλάδα. Παρέμειναν σε λειτουργία ως το 1968, όταν και υπενοικιάστηκαν στην Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία. Μετά τον σεισμό του 1978 στη Θεσσαλονίκη, τα λουτρά αποκαταστάθηκαν και χρησιμοποιούνται ως σήμερα για πολιτιστικές εκδηλώσεις και εκθέσεις. Το Μπέη Χαμάμ παραμένει ακόμη ένα από τα βασικά ενθύμια της οθωμανικής κουλτούρας στη Θεσσαλονίκη.

Συντελεστές

Σκηνοθεσία: Ραϊάνα Ομπερμάγερ

Σενάριο: Ραϊάνα Ομπερμάγερ

Ηθοποιοί: Χιάμ Αμάς, Φαντιλά Μπελκεμπλά, Νάντια Κάσι, Νάσιμα Μπενσικού

Διάρκεια: 90 λεπτά