O Nτοστογιέβσκη, αυτός ο αναλυτής και ανατόμος της ψυχής, που μας την αποκάλυψε ως τις ύστατες λεπτομέρειές της, μας δίνει ταυτόχρονα ένα αίσθημα του κόσμου πιο καθολικό και πιο βαθύ απ’ ό,τι μας δίνουν όλοι οι άλλοι σύγχρονοι δημιουργοί.
Ο Ντοστογιέβσκη είναι ο προφήτης που μας αποκάλυψε τις ύστατες εκείνες αλήθειες, που τις ζούμε σήμερα, βυθομέτρησε με καινούργιο τρόπο τα βάθη του ανθρώπου, εισχώρησε μέσα στο μυστήριο της ψυχής πιο βαθιά απ’ οποιονδήποτε προγενέστερό του· αλλά, πράγμα θαυμαστό, όσο κι αν πλαταίνει τη γνώση του εαυτού μας, ποτέ δε μας επιτρέπει να ξεχνάμε το ευγενικό αίσθημα της ταπεινοφροσύνης, της δαιμονικής αντίληψης της ζωής.
Tο ότι γίναμε πιο συνειδητοί χάρη σ’ αυτόν, δε σημαίνει πως λυτρωθήκαμε – γίναμε ίσα ίσα πιο σκλάβοι. Mε το να ξέρει ο σύγχρονος άνθρωπος πως ο κεραυνός είναι ένα ηλεκτρικό φαινόμενο, μια τάση και μια εκκένωση ατμοσφαιρική, δε θα πει πως ο κεραυνός του κάνει λιγότερη εντύπωση από όση έκανε στους πρωτόγονους. Έτσι, και η μεγαλύτερή μας γνώση του μηχανισμού της ανθρώπινης ψυχής δε μειώνει καθόλου το σεβασμό μας για την ανθρωπότητα.
O Nτοστογιέβσκη, αυτός ο αναλυτής και ανατόμος της ψυχής, που μας την αποκάλυψε ως τις ύστατες λεπτομέρειές της, μας δίνει ταυτόχρονα ένα αίσθημα του κόσμου πιο καθολικό και πιο βαθύ απ’ ό,τι μας δίνουν όλοι οι άλλοι σύγχρονοι δημιουργοί. Kανένας ποτέ δεν είχε μια πιο βαθιά γνώση του ανθρώπου· κανένας δεν ένιωσε ποτέ πιο βαθύ σεβασμό για το ασύλληπτο που δημιουργεί, για το θείο, για τον Θεό.
