Ίρις Κρητικού: Σε καθημερινή κλίμακα

Πρωινό της Παρασκευής, κρατημένο στο σπίτι για να γράψω τις γραμμές που ακολουθούν, με καφέ και σιωπή …

Ανατροπή. Ανατροπή, καθώς έχω μόλις επιστρέψει από πρωινή καθιστική διαμαρτυρία υπό βροχή στη λεωφόρο Κηφισίας. Σιωπηλό πένθος μαθητών και γονιών για ένα παιδί 15 χρονών που χτυπήθηκε από ασυνείδητο οδηγό την περασμένη Παρασκευή και εξέπνευσε χθες…

Αντιμέτωπη και η ίδια με αυτό το τοπίο που πληγώνει το κορμί, την ψυχή και το βλέμμα, συνειδητοποιώ ότι στη δική μου ζωή, πάντοτε η τέχνη υπήρξε τρόπος και παρηγορία. Και ευγνωμονώ τους γονείς μου που μου έδειξαν το δρόμο, με κάθε δυνατό τρόπο. Εξακολουθώντας ως σήμερα να ζω με την τέχνη και έχοντας δικά μου παιδιά, είμαι πεπεισμένη για το ότι όλα θα έπρεπε να αρχίζουν από την επιδίωξη της ουσιαστικής καλλιέργειας που δεν είναι άμοιρη της ουσιαστικής ευγένειας και της ουσιαστικής συνέπειας κάποιων ανθρώπων…

Επέστρεψα στην Αθήνα πριν 20 χρόνια, αν και κατά βάθος θα προτιμούσα να περιπλανιέμαι κάπου αλλού στην Ευρώπη, κυρίως για λόγους ορίζοντα, έμπνευσης και αισθητικής. Με ενεργοποιεί εξακολουθητικά ωστόσο ο ίδιος ο τρόπος ζωής μου, μέσα στην καθημερινή του παράνοια: το κλισέ της σκληρά εργαζόμενης γυναίκας και μητέρας μάλλον με κρατάει σε εγρήγορση, και επιπλέον, με προστατεύει από τη μοναχική ρευστότητα και τον αναπόφευκτο παραλογισμό του χώρου.

Στο πλαίσιο αυτό, πιστεύω επίσης ότι η σοβαροφάνεια, ο βερμπαλισμός και οι πομπώδεις ρήσεις βλάπτουν σοβαρά την τέχνη, και ότι αντίθετα, η σοβαρότητα, η προσήλωση και η συνύπαρξη διαφορετικών οπτικών, εμπλουτισμένες με μια γενναία δόση χιούμορ και αυτοσαρκασμού, την οφελούν.

Κι ακόμη, πιστεύω ότι δεν οδηγεί πουθενά η αναγκαστική κατηγοριοποίηση σε είδος, τόσο των καλλιτεχνών όσο και των επιμελητών: τίποτε στην τέχνη δεν θεωρώ ότι είναι παλιό, περιττό ή ξεπερασμένο – σε κάθε είδος έκφρασης, υπάρχουν απλά καλές και κακές δουλειές. Ως επιμελήτρια δουλεύω περισσότερο με ζωγράφους, ασφαλώς όμως προτιμώ ένα καλό βίντεο ή μια συναρπαστική εγκατάσταση από έναν κακό καμβά και παράλληλα, δεν πείθομαι από ένα αμήχανο και φτωχό έργο, που φέρει την επίφαση του σύγχρονου.

Η έκθεση Συνέβη στην Αθήνα που επιμελήθηκα πρόσφατα, μιλά κατά κάποιον τρόπο αποσπασματικά για όλα τα παραπάνω. Μιλά με γλώσσα θραυσματική -γλώσσα που ακολουθεί την οικεία εικόνα της ίδια της πόλης- για ό,τι κρατάει στο βλέμμα και την ψυχή ο κάθε καλλιτέχνης από εκείνη: αρχαία σπαράγματα, αγάλματα και μύθους, ξενοδοχεία και πλατείες, καφενεία και κουρεία, θέατρα και χασάπικα, λαϊκές πολυκατοικίες και εργαστήρια ζωγράφων σε μετέωρα νεοκλασικά, ιπτάμενες διαδρομές στην Αττική Οδό και υπόγειες στα έγκατα της πόλης, συντροφιές και συνευρέσεις, στρατιωτικές παρελάσεις, πολιτικές διαδηλώσεις και ευεργετικές σιωπές.

Κάτω από την Ακρόπολη, η Αθηνά και ο Κέκροπας συναντούν «τα ψεύτικα λουλούδια του νεοκλασικισμού» του Τσαρούχη και τα περιφρονημένα κεραμιδί χαμόσπιτα της «αδικημένης πλευράς του Λυκαβηττού» του Τσίρκα, τους θερινούς υπαίθριους κινηματογράφους του Σεφέρη με τις αλάνες από «φωνές φαντασμάτων, σκοτάδι και ασβέστη» και τους ανυπόστατους διαβάτες της Κλαυθμώνος του Γιώργη Γιατρομανωλάκη.

Εισέρχονται σε αυτοσχέδιους ναούς καλυμμένους με γκράφιτι, παρελαύνουν στην Πανεπιστημίου και τη Σταδίου, εισπνέουν τη μυρωδιά του καφέ, της καμμένης βενζίνης και των δένδρων της νερατζιάς, κατεβαίνουν στον Κεραμεικό και το Μεταξουργείο, αγναντεύουν το μενεξελί του Υμηττού και πατούν τα φαιόχρωμα μονοπάτια της Πνύκας. Κατηφορίζοντας, αγοράζουν εφημερίδες από τα περίπτερα της Ομόνοιας, τραγουδώντας Μάνο Χατζιδάκι:

…Αυτό που ακούτε συνέβη στην Αθήνα
πάνω στο δρόμο που ανθίζουνε τα κρίνα.
Μεθά ο αγέρας, μεθάνε και τα κρίνα
κι ό,τι αγαπάμε γεννιέται στην Αθήνα.

Info: Η Ίρις Κρητικού γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Αρχαιολογία και Ιστορία της Τέχνης στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές βυζαντινής και σύγχρονης τέχνης στο Institut fur Byzantinistik του Πανεπιστημίου της Βιέννης με υποτροφία της Αυστριακής Πρεσβείας και στο Courtauld Institute του Πανεπιστήμιο του Λονδίνου με υποτροφία του Κοινωφελούς Ιδρύματος “Αλέξανδρος Α. Ωνάσης”. Είναι Αντιπρόεδρος του Μουσείου Ελληνικής Παιδικής Τέχνης.