Ιστορία των Μεταμορφώσεων: Ολοκλήρωση 1ου κύκλου παραστάσεων

Ολοκληρώνεται ο 1ος κύκλος των παραστάσεων της Ρούλας Πατεράκη που παρουσιάζεται από την Εταιρεία Θεάτρου Συν-Επί σε συνεργασία με το Δραματικό …

Θέατρο της κυρίας Ρούλας Πατεράκη.

Σε εννέα μελοδραματικές σκηνικές παραστάσεις παρουσιάζεται το σπουδαίο μυθιστόρημα του Γιάννη Πάνου \”Ιστορία των Μεταμορφώσεων\” στο Από Μηχανής Θέατρο. 

Η Εταιρεία Θεάτρου Συν-Επί προσπαθώντας να φωτίσει ευρύτερα το θεατρικό φαινόμενο εγκαινιάζει τις «μελοδραματικές αναγνώσεις», με πρόθεση να ανιχνεύσει τα όρια ανάμεσα στη θεατρική γραφή και τη λογοτεχνία αντλώντας υλικό κυρίως από το έργο ελλήνων συγγραφέων.  

Η Ιστορία των Μεταμορφώσεων του Γιάννη Πάνου, ενός σπάνιου λογοτέχνη, που έμελλε να δημιουργήσει μια μεγάλη τομή στην ελληνική πεζογραφία, συζύγου και συντρόφου της Ρούλας Πατεράκη έως τον ξαφνικό θάνατό του σε ηλικία 55 ετών, είναι ένα έργο πέντε κεφαλαίων, τα οποία ενώ φαινομενικά αποτελούν ανεξάρτητους παραβολικούς τόπους, στην ουσία είναι εγγεγραμμένα σε ένα κοινό πολιτισμικό ιστό.

Ξεκινούν πάντα από ένα μυθικό ή ιστορικό πρόσωπο, το οποίο μέσα από αλλεπάλληλες μεταμορφώσεις βιώνει τη δραματική περιπέτεια της θέωσης. Οι πέντε παραβολικοί τόποι: α) Ο Κόσμος, εισάγει μέσω του αφηγητή του την έννοια της ρευστότητας της Κοσμογονίας, β) ο Ντον Λορέντζο, μέσα από τους δρόμους του μυστικισμού περνάει στη μεταμόρφωση του θανάτου, γ) ο Φιλόσοφος, μέσα από την πολιτική περιπέτεια και τις φιλοσοφικές αντιφάσεις του Χριστιανισμού βιώνει την περιπέτεια της αίρεσης, δ) Ο Σκάλδος, όπου το Ελληνικό πνεύμα μεταμορφώνεται και θριαμβεύει μέσα από τις Σκανδιναβικές Σάγες και ε) ο Μεσσίας, στον τελευταίο παραβολικό τόπο ένας ψευδομεσσίας προσπαθεί να υπερκεράσει την ανθρώπινη φύση του και να φτάσει τον Θεό. 

Η παράσταση «Η ιστορία των μεταμορφώσεων» που έκανε πρεμιέρα στις 6 Οκτωβρίου 2010 στο Από Μηχανής Θέατρο στο Μεταξουργείο, ολοκληρώνει τον 1ο κύκλο της, στις 15 Δεκεμβρίου 2010.

Επόμενες παραστάσεις:

8 & 15 Δεκεμβρίου 2010

Στην έναρξη των δύο κύκλων ο φιλόλογος Αριστοτέλης Σαΐνης θα προλογίσει το έργο του συγγραφέα Γιάννη Πάνου.

Πριν από κάθε παράσταση, θα ακούγεται ηχογραφημένη η περίληψη των προηγούμενων κεφαλαίων του βιβλίου.

Ερμηνευτής: Ρούλα Πατεράκη
Εικαστικό Περιβάλλον: Νίκος Αναγνωστόπουλος
Φωτιστική Επιμέλεια: Νίκος Βλασόπουλος
Ο Διονύσης Μαλούχος στο πιάνο θα παρακολουθεί τη σκηνική δράση αυτοσχεδιάζοντας πάνω σε κομμάτια του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, διαφορετικά σε κάθε παράσταση.

Για το έργο

Η Ιστορία των Μεταμορφώσεων (Καστανιώτης 1998) είναι μια μυθιστορηματική κατασκευή, αποτέλεσμα ακριβώς της ουσιαστικής και συστατικής της σχέσης με άλλα βιβλία και για αυτό είναι δύσκολη στην προσέγγισή της.

Όπως στο μυθοπλαστικό σύμπαν του Χόρχε Λούις Μπόρχες η «λογοκλοπία» δεν υφίσταται ως έννοια και «όλα τα έργα είναι έργα ενός και μόνο συγγραφέα, που είναι άχρovos και ανώνυμος», έτσι και στην Ιστορία των Μεταμορφώσεων ο Γ. Πάνου στρέφεται σε μια λογοτεχνία που ταυτίζεται με μια άχρονη μνήμη.

Μια λογοτεχνία που αρνείται την πρωτοτυπία της, κρατώντας για τον συγγραφέα τον ρόλο του \”κατασκευαστή\” ο οποίος διαχειρίζεται την παρακαταθήκη της ανθρώπινης γνώσης, τα λογοτεχνικά έργα όλων των εποχών.

Όπως  ισχυρίζεται ένας ήρωας  στο δεύτερο κεφάλαιο του μυθιστορήματος: «Χρησιμοποιούμε τον όρο πρωτοτυπία αρκετά επιφανειακά, περιορίζοντάς τον σ\’ αυτό που θα ονομάζαμε πατρότητα μιας ιστορίας, απορρίπτοντας έτσι μια σειρά μεταθέσεων και μεταφορών, σε τελική ανάλυση μεταμορφώσεων, η πολυπλοκότητα των οποίων συνιστά ακριβώς την ουσία της γοητείας σε μιαν αφήγηση» (σ. 43).

Πέντε κεφάλαια, με αδιόρατες υπόγειες συνδέσεις, συνθέτουν αυτό το ιδιότυπο σπονδυλωτό \”μυθιστόρημα\”. Οι ήρωες που το διασχίζουν, δραπετεύουν από σελίδες άλλων βιβλίων (όπως ο κάπελας από την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων που παρίσταται στο μεσαιωνικό συμπόσιο του δευτέρου κεφαλαίου) και ταξιδεύουν στον χρόνο υιοθετώντας και αφομοιώνοντας διαρκώς νέα πρόσωπα και προσωπεία.

Στο πρώτο κεφάλαιο ακούμε τον μονόλογο ενός μυθιστορηματικού χαρακτήρα που έχει πολλά κοινά με τον βυζαντινό γεωγράφο Κοσμά τον Ινδικοπλεύστη, στο δεύτερο παρακολουθούμε τον Ιταλό ουμανιστή Λορέντσο Βάλλα, στο τρίτο ξεκάθαρα φτάνει στα αυτιά μας η φωνή του Μιχαήλ Ψελλού, στο τέταρτο ακούμε τον Σκάλδο Χιόντουλβ Άρνοσον και στο τελευταίο κυριαρχεί η προσωπικότητα του Εβραίου ψευδομεσσία Σαμπατάι Σέβι.

Η ιστορία και η φιλοσοφία, η λογοτεχνία και ο μύθος συνεισφέρουν στην κατασκευή του κειμένου, και το κέντρο βάρους μετατοπίζεται στην ιδιότυπη συνομιλία που αναπτύσσεται ανάμεσα σε κειμενικά αποσπάσματα που έχουν ανασυρθεί από το αρχικό τους περιβάλλον, για να ενταχθούν στον αφηγηματικό ιστό ενός τεράστιου σύγχρονου \”κέντρωνα\”.

Έτσι η Ιστορία των Μεταμορφώσεων αρχίζει ως \”απόκρυφο\” κείμενο προειδοποιώντας τον αναγνώστη: «Ανοίγω τα μογιλάλα και βραδύγλωσσα χείλη και πριν απ\’ όλα παρακαλώ τους  μέλλοντας εντυγχάνειν τήδε τη Βίβλω να μη διατρέξουν αυτήν επιπόλαια αλλά να σκύψουν πάνω της με προσοχή και επιμέλεια […]

Γιατί ακόμη κι αν μαζευτεί ένα πλήθος ανθρώπων τόσο πολυάριθμο όσο οι κόκκοι τns άμμου κι ακόμη περισσότερο, ακόμη κι αν προσπαθήσουν να βοηθήσουν ο ένας τον άλλο και πάλι δεν θα μπορέσουν να καταλάβουν αυτά που θέλησα να πω μήτε ν\’ αντιληφθούν το πιο μικρό σκύβαλο από τα πράγματα του κόσμου» (σ. 11). Κι αν στο παράθεμα που προηγείται αναγνωρίζει κάποιος σε κατά λέξη μεταφορά το προοίμιο από τη Χριστιανική Τοπογραφία του Κοσμά του Ινδικοπλεύστη να συμπλέκεται με τα λόγια ενός άραβα αλχημιστή (Γιαμπίρ ιμπν Χαγιάν) τότε λίγο μετά θα ακούσει τη φωνή ενός κινέζου φιλοσόφου (Τσουάνγκ Τσου) και θα διακρίνει τον Απολλώνιο τον Τυανέα.

Στη συνέχεια, θα διαβάσει αποσπάσματα από τις Εξομολογήσεις του Αυγουστίνου, το Περί Μυστικής Θεολογίας του Διονυσίου Αρεοπαγίτη, τα Φυσικά του Αριστοτέλη, τη Θεία Κωμωδία τον Δάντη, και θα διασταυρωθεί με κειμενικές νησίδες από την ινδική Μπαγκαβάτ Γκίτα, τις επιστολές του Μιχαήλ Ψελλού και από το έργο του Άρθουρ Κέσλερ. Τέλος, θα βρει σε κάθε σελίδα σχεδόν, ίχνη της  γραφής του Χ. Λ. Μπόρχες.

Όλα αυτά δεν είναι παρά μόνο μερικές διακειμενικές αναφορές ενός μόνο κεφαλαίου από ένα μυθιστόρημα που έθεσε ως στόχο του, μέσα από ένα περίτεχνο ταξίδι στο συνεχές της παγκόσμιας βιβλιοθήκης, να αλληγορήσει την ίδια τη λειτουργία της λογοτεχνίας.

Το κείμενο συνιστά έτσι έναν τεράστιο διακειμενικό λαβύρινθο, στoυs διαδρόμους του οποίου εμπλέκεται αναγκαστικά ο αναγνώστης. Κάθε προσπάθεια της ανάγνωσης να αναχθεί στον εκτός κειμένου χώρο, αναζητώντας ένα αντικειμενικό έρεισμα, την επαναφέρει αναπόφευκτα πίσω στη Βιβλιοθήκη της Βαβέλ του  Χ. Λ. Μπόρχες, στο Αρχείο του Μ. Φουκό και στην Εγκυκλοπαίδεια του

Ο Έκο, δηλαδή σε έναν ατέρμονα διάλογο ανάμεσα σε βιβλία και στην παλίμψηστη φύση όλης της λογοτεχνίας. Όπως μονολογεί εξάλλου ο Φιλόσοφος του τρίτου κεφαλαίου, χρησιμοποιώντας κατά λέξη τα λόγια του Μιχαήλ Ψελλού: «Το λόγο μου κοσμούν οι αρετές όλων. Αν διαβάσει κανείς προσεκτικά τα έργα μου θ\’ αναγνωρίσει πολλούς να ξεπηδούν από την ίδια ρίζα. Υπήρξα ένας, συνθεμένος από πολλά σπαράγματα» (σ. 78).

Αριστοτέλης Σαΐνης

Για τον συγγραφέα
Γιάννης Πάνου

Ο Γιάννης Πάνου (κατά κόσμον Γιάννης Παναγιωτόπουλος) γεννήθηκε στην Τρίπολη της Αρκαδίας το 1943. Σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο Πολυτεχνείο Θεσσαλονίκης.

Έζησε και συνδέθηκε δυνατά με την πόλη της Θεσσαλονίκης μέχρι το 1986, οπότε εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Σύντροφος της Ρούλας Πατεράκη, μοιράστηκε αδιάλειπτα και ενεργά τα πρωτοποριακά θεατρικά της εγχειρήματα. Στα γράμματα εμφανίστηκε σε ηλικία 28 ετών, το 1971, στην ομαδική αντιδικτατορική έκδοση Νέα Κείμενα.

Μετά από δέκα χρόνια, τον Μάιο του 1981, και σε ηλικία 38 ετών, κυκλοφόρησε το πρώτο του μυθιστόρημα, με τον τίτλο: … από το στόμα της παλιάς Remington… από τον εκδοτικό οίκο – τυπογραφείο «Τρίλοφος» της Θεσσαλονίκης.

Μετά από 17 ολόκληρα χρόνια συγγραφικής σιωπής, το 1998, εκδόθηκε το δεύτερο μυθιστόρημά του, η Ιστορία των Μεταμορφώσεων από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Στις 11 Οκτωβρίου του 1998, ο Γιάννης Πάνου πεθαίνει στην Αθήνα, σε ηλικία 55 ετών.

Τον Σεπτέμβριο του 2006 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη ένα βιβλίο με τίτλο 25 χρόνια μετά – Γιάννης Πάνου …από το στόμα της παλιάς Remington. Είκοσι πέντε χρόνια μετά την πρώτη έκδοση του πρώτου του βιβλίου, τέσσερις νεώτεροι πεζογράφοι, οι Κώστας Βούλγαρης, Θωμάς Σκάσσης, Μισέλ Φάις και Τάσος Χατζητάτσης, με μια πρωτόγνωρη συλλογική χειρονομία, αποτίνουν την οφειλόμενη τιμή, εξηγώντας γιατί, μετά από αυτό το βιβλίο, δεν εννοούμε το ίδιο πράγμα όταν μιλάμε για «πεζογραφία» και «μυθιστόρημα».

Για τον ερμηνευτή
Ρούλα Πατεράκη

Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε θέατρο στη Δραματική Σχολή του Κυριαζή Χαρατσάρη και υπήρξε μέλος του επαγγελματικού του θιάσου «Ελεύθερο Θέατρο». Απόφοιτος της Αγγλικής Φιλολογίας.

Ιδρυτικό μέλος του «Θεατρικού Εργαστηρίου Θεσσαλονίκης» και ιδρύτρια της «Επιθεώρησης Δραματικής Τέχνης», μιας οργάνωσης σε δύο μέρη: 1. Ανώτερη Σχολή Δραματικής Τέχνης και 2. Επαγγελματικό Θίασο.

Με την Επιθεώρηση Δραματικής Τέχνης ανέβασε, στο διάστημα 1978 – 1985, τα ακόλουθα θεατρικά έργα : Τομ Στόππαρντ «Travesties» (Καρρ) , «Σκοτεινά Εγκλήματα» (Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ), «Ελευθερία στη Βρέμη» (Γκέσε Γκότφριντ) και Μισέλ Φουκώ «Φάκελος Ριβιέρ», Σάμιουελ Μπέκετ «Πολυμπέκετ 1,2,3» [performance βασισμένη στο κείμενο «Εκείνη τη φορά»], Μπέρτολτ Μπρέχτ «Lux in tenebri» και Ερρίκος \’Ιψεν «Έντα Γκάμπλερ» (Έντα Γκάμπλερ).

Με το Δραματικό Θέατρο Ρούλα Πατεράκη (ίδρυση 1990) παρουσίασε τα ακόλουθα  έργα : Σάμιουελ Μπέκετ «Ευτυχισμένες μέρες – Ω, οι Ωραίες μέρες» (Γουίνι) , Ηλέκτρας Κομμοί [Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευρυπίδης], Δημήτρης Δημητριάδης «Η ανάθεση», Ζαν Ζενέ  «Splendid\’s», Γιώργος Βέλτσος  «Χώματα», Αύγουστος Στρίντμπεργκ «Η Καταιγίδα» και «Ο Πελεκάνος», Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι «Το όνειρο ενός γελοίου ανθρωπάκου», Σάρα Κέιν «4.48 Ψύχωση» (Πρόσωπο), Μαρσέλ Προύστ «Μέρες ανάγνωσης» (Προύστ), Κρίστα Βολφ «Κασσάνδρα» (Κασσάνδρα), Τόμας Μπέρνχαρντ «Ο ανιψιός του Βίττγκενστάιν» (Τόμας Μπέρνχαρντ), Γιάννης Πάνου «Ο φιλόσοφος» (Φιλόσοφος) [το γ΄ κεφάλαιο από την «Ιστορία Των Μεταμορφώσεων» του Γιάννη Πάνου [Φεστιβάλ Αθηνών], Mισέλ Φάις «Ελληνική Αϋπνία» και «Puerto Grande» του Μάνου Λαμπράκη (Βραβείο Σκηνοθεσίας Κάρολος Κουν, 2009).

Στο ελεύθερο θέατρο έχει σκηνοθετήσει τα έργα: Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ «Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ», Λάρς Νορέν «Εβριάνα», Ερρίκος Ίψεν «Το κουκλόσπιτο», Μπέρναρ Σω «Ωραία μου κυρία», Ρ. Ρότζερς – Ο. Χάμμερσταιν  «Η μελωδία της ευτυχίας», Μπερνάρ Μαρί Κολτές «Στη μοναξιά των κάμπων με βαμβάκι», Βιρτζίνια Γουλφ  «Ορλάντο», Λαέρτης Μαδαρός «Καταμεσής στην ερημιά», Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι «Ο ηλίθιος», Άλεξ βαν Βάρμερνταμ «Ο μικρός Τόνυ», Τζο Πένχωλλ «Μπλε / Πορτοκαλί», Άντονυ Μινγκέλλα «Η μελωδία της φάλαινας», Μαξίμ Γκόργκι «Στο βυθό» (Εθνικό Θέατρο), «Οιδίπους Επί Κολωνώ» και «Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή (Εθνικό Θέατρο),  «Η Σονάτα του Σεληνόφωτος» του Γιάννη Ρίτσου (Φεστιβάλ Αθηνών) και «Η Παλίρροια του Σεπτέμβρη» της Δάφνης Ντι Μωριέ.

Ερμηνείες στο ελεύθερο θέατρο : Ερρίκος Ίψεν «Ρόσμερσχολμ» (Ρεββέκα Βεστ), σκην. Αντώνης Αντύπας, Τζαίημς Τζόυς «Μόλλυ Μπλουμ» (Μόλλυ Μπλουμ), σκην. Λία Μελετοπούλου, Δ. Δημητριάδη «Η αρχή της ζωής» (Πουπέ), σκην . Στέφανος Λαζαρίδης, Ρόμπερτ Μούζιλ «Ο άνθρωπος χωρίς ιδιότητες» (Ο άνθρωπος), σκην. Γιάννης Κουρκουμέλης, Αλέξανδρος Δουμάς «Η κυρία με τις καμέλιες»,  Μαργαρίτα Γκωτιέ, σκην. Πέτρος Ζούλιας, Μωρήν Λώρενς «Οι δίδυμες» (Μίμι), σκην. Εύρη Σωφρονιάδου, Δ. Δημητριάδης «Insenso», σκην. Στέλιος Κρασανάκης. Συμμετείχε στις ταινίες: «Το μόνον της ζωής του ταξίδιον», σκην. Λάκης Παπαστάθης και «Τρεις στιγμές», σκην. Πέτρος Σεβαστίκογλου.