«Κλασικές ιστορίες φαντασμάτων – Από τη Βικτωριανή Εποχή»: Οι άνθρωποι ενώπιον ζωής και θανάτου

“Το εξωτερικό παρουσιαστικό ενός ανθρώπου συνήθως δίνει και κάποια ένδειξη για την ψυχή που κρύβει μέσα του. Ο καπετάνιος είναι ψηλός και καλοφτιαγμένος, με μελαχρινό, όμορφο πρόσωπο. Έχει έναν παράξενο τρόπο που κουνά τα άκρα του, ο οποίος ίσως προέρχεται από νευρικότητα ή απλώς είναι αποτέλεσμα υπερβολικής ενεργητικότητας. Το πιγούνι του μα και ολόκληρο το περίγραμμα του προσώπου του προδίδουν ανδρισμό και αποφασιστικότητα, αλλά το πιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του προσώπου είναι τα μάτια του”. Αυτά γράφει ο συγγραφέας του Σέρλοκ Χολμς στην ιστορία με τίτλο “Ο Καπετάνιος του Πολικού αστέρα”, μια από τις συναρπαστικές ιστορίες φαντασμάτων που περιλαμβάνει η συλλογή αυτή διηγημάτων που προέρχονται από την βικτωριανή εποχή.

Θα ήταν ευχής έργον και φρόνιμο οι ιστορίες να διαβαστούν μέρα γιατί ο αναγνώστης με τέτοιες απόκοσμες αφηγήσεις ενδεχομένως και να χάσει τον ήσυχο ύπνο του. Οι αφηγήσεις που παρουσιάζονται εδώ διαπνέονται από μία έντονη ανησυχία των συγγραφέων για τον κόσμο που αλλάζει, για την βιομηχανική επανάσταση που βρίσκεται προ των πυλών ή καλύτερα εντός των πυλών για να είμαστε ακριβείς. Αναδεικνύεται αναμφίβολα μέσα από τις ιστορίες φαντασμάτων η έλευση του άγνωστου, η παρουσία και η επέλαση του μεταφυσικού που μεταφράζεται σε εσωτερική διαταραχή και οράματα, σε θέαση νεκρών, οι οποίοι και στοιχειώνουν τον κόσμο των πρωταγωνιστών με κίνδυνο πολλές φορές την ίδια τους τη ζωή.

Είναι η αγωνία για το αύριο που εκφράζεται με αφορμή τις νέες ανακαλύψεις και εφευρέσεις όπως ο τηλέγραφος, το τηλέφωνο και ο φωνογράφος που ταρακουνούν τις κοινωνίες και εισβάλουν στις ζωές των ανθρώπων; Είναι η αιώνια ανάγκη του ανθρώπου να εξηγήσει και να ερμηνεύσει την έλευση του ίδιου του τέλους και να συνομιλήσει με τον θάνατο από τον οποίο κανείς δεν γλιτώνει; Τι μέλλει γενέσθαι σε αυτούς που αφήνουν τον μάταιο αυτό κόσμο και ποιοι οι τρόποι να αγγίξει κάποιος το δυσερμήνευτο ερώτημα “άραγε τι υπάρχει μετά”;

Ιστορίες βγαλμένες από τον φόβο του ανθρώπου για το μέλλον

Είναι αδιαμφισβήτητα νέα τα δεδομένα αυτά που προκύπτουν και όπως εύστοχα σημειώνει στο σύντομο πρόλογό του ο μεταφραστής Θωμάς Μαστακούρης “όχι μόνο διευκόλυναν και ομόρφυναν τη ζωή, αλλά άλλαξαν και την αντίληψη της ίδιας της πραγματικότητας”. Μέσα λοιπόν σε αυτό το κλίμα ευφορίας για την νέα εποχή αλλά και της εύλογης αμφισβήτησης για την επιτυχία, την αποδοχή και την εδραίωση ή μη των νέων αυτών επιστημονικών ανακαλύψεων στην συνείδηση του κόσμου, οι ιστορίες αυτές δείχνουν τον ψυχικό αναβρασμό μέσα από τον φόβο και τον τρόμο, έναν ονειρικό πυρετό που κανείς δεν γνωρίζει μήπως εξελιχθεί σε εφιάλτη. Οι άνθρωποι διακατέχονται από έντονες ψυχικές αγωνίες και από πάμπολλα ερωτήματα σχετικά με το μέλλον που παραμένει νεφελώδες. Έτσι, βιώνουν ένα ισχυρό σοκ και έναν πανικό από αυτήν την απότομη μετάβαση, δηλαδή από την θρησκεία και τις προκαταλήψεις στην επιστήμη και την νέα πραγματικότητα.

Οι ιστορίες που παρουσιάζονται εδώ δεν απευθύνονται σε μία ελίτ ανθρώπων αλλά στο ευρύ κοινό που όλο και μεγαλώνει και η εικονογράφηση των ιστοριών στην πρωτότυπη έκδοσή τους έχει ως στόχο την διάδοσή τους σε όλο και ευρύτερο αναγνωστικό κοινό, αφού αξίζει να σημειωθεί πως ο αναλφαβητισμός των προηγούμενων χρόνων αρχίζει σταδιακά να υποχωρεί. Καθόλου τυχαίο το γεγονός πως οι συγγραφείς αφουγκράζονται την αλλαγή αυτή στο κοινό που τους διαβάζει και εντάσσουν στις ιστορίες τους χαρακτήρες και πρόσωπα που είναι πιο οικεία, όπως ο καπετάνιος του Ντόιλ ή ο υπηρέτης του γαιοκτήμονα στην ιστορία που γράφει ο Σεριντάν Λε Φανύ. Οι πρωταγωνιστές ωστόσο βάλλονται από έναν ασταθή ψυχισμό και αναμετρώνται με τις ίδιες τους τις αγωνίες και στα φαντάσματα βρίσκουν ενδεχομένων μία διέξοδο και μία λύτρωση, έναν μοναδικό τρόπο να κατανοήσουν τους φόβους τους που όλο και περισσότερο τους καταλαμβάνουν.

Ζωή και θάνατος: μία σχέση διαχρονικά αινιγματική

“Στον Καπετάνιο του Πολικού αστέρα” ο Ντόιλ θέτει το καίριο ερώτημα ως προς τη ζωή του καπετάνιου. “Γιατί ένας άνθρωπος να θέλει να κάνει τη διαθήκη του την ίδια στιγμή που φαίνεται πως ξεφεύγει απ’ όλους τους κινδύνους; Θα πρέπει να έχει κάποια μέθοδο στην τρέλα του. Είναι δυνατόν να σκέφτεται την αυτοκτονία του;” Και συνεχίζει κάπου αλλού: “Οι απελπισμένοι άνθρωποι δεν επιλέγουν ιδιαίτερα τους κινδύνους που πρόκειται να διατρέξουν και πέρασα αρκετούς πριν φτάσω τελικά στον πυθμένα του φαραγγιού: επικίνδυνες πτώσεις από το ένα πεζούλι του βράχου στο άλλο, απελπισμένα γραπώματα από κλαδιά και ρίζες δέντρων. Αρκεί να πω ότι όταν έφτασα σε επίπεδο έδαφος ήμουν περισσότερο νεκρός παρά ζωντανός, οπότε αναγκάστηκα να μείνω κρυμμένος κάτω από τη σκιά ενός βράχου για ώρες χωρίς να κάνω καμιά προσπάθεια να σηκωθώ και να συνεχίσω την πορεία μου”.

Οι ιστορίες που συναντάμε εδώ έχουν το μικρόβιο του φόβου, της αμφιβολίας, της αγωνίας και της ανησυχίας των ανθρώπων για τη ζωή μετά τη ζωή αφού πολλοί πιστεύουν πως ο θάνατος είναι μια νέα ζωή ή ακόμα περισσότερο πως η ζωή ξεκινά ουσιαστικά μετά τον θάνατο. Η βικτωριανή περίοδος με τις αλλαγές που επιφέρει στη ζωή των ανθρώπων εντείνει αυτές τις ανησυχίες και είναι μόνο η αρχή

. Πέρα από αυτά τα δύσκολα ερωτήματα που κρύβουν διάφορες απαντήσεις οι ιστορίες που διαβάζουμε έχουν την λογοτεχνική ποιότητα ξακουστών και επιφανών συγγραφέων όπως ο Κόναν Ντόιλ, ο Λε Φανύ, ο Μεριμέ αλλά και φέρουν και την σφραγίδα όχι πολύ γνωστών αλλά κορυφαίων λογοτεχνών όπως ο Αυστραλός Χιουμ Νίσμπετ και ο Πέρσεβαλ Λάντον. Οι ιστορίες φαντασμάτων δημοσιεύονται σε περιοδικά και η ανάγνωσή τους είναι ήδη πιο διαδεδομένη από ποτέ, εξάλλου η αρχή έχει ήδη γίνει με τον μίνι διαγωνισμό εν είδει παιχνιδιού ανάμεσα σε Λόρδο Βύρωνα, Μέρι Σέλει, Πέρσι Σέλει και Πολιντόρι από όπου προέκυψαν σπουδαία βιβλία με χαρακτηριστικότερο τον διάσημο Φρανκενστάιν.

Αποσπάσματα

“Το φάντασμά μιας ομορφονιάς δεν έχει κουραστεί ακόμα να περιμένει τον καλό της. Κάθε νύχτα τριγυρνά στο ύπαιθρο αναζητώντας τα φανάρια των καταρτιών ανάμεσα στα αστέρια του ουρανού. Πιστή κοπέλα θα την αποκαλούσατε και δεν θα είχατε άδικο” Ρίτσαρντ Μίντλετον, Το πλοίο φάντασμα

“Δεν μπορούσα να πω πού ακριβώς πήγαινα, αλλά, παρά τις στερήσεις και τις ταλαιπωρίες, η αγάπη για τη ζωή ήταν πιο δυνατή μέσα μου από ό,τι τότε που είχα χάσει τη θέση μου ανάμεσα στους πολιτισμένους ανθρώπους, επειδή ήμουν ελεύθερος και μόνος ώστε να μπορώ να ονειρεύομαι” Χιουμ Νίσμπετ, Το στοιχειωμένο αγρόκτημα

Διαβάστε επίσης:

Κλασικές ιστορίες φαντασμάτων. Από τη Βικτωριανή Εποχή – Συλλογικό