Εσύ από πού ακούς μουσική;

Γυρνάει ο μικρός μια Παρασκευή από το σχολείο και ανακοινώνει περιχαρής ότι ένας από τους καινούργιους συμμαθητές του (πρωτάκι στο Γυμνάσιο είναι οπότε κάνει καινούργιες παρέες) τον κάλεσε στο πάρτι του που θα έκανε την επόμενη μέρα, Σάββατο. Έτσι, στα ξαφνικά. Δεν είχανε κάνει πολύ παρέα μέχρι εκείνη τη μέρα αλλά κάπως εκεί που συζητούσανε τον κάλεσε και επέμενε και πολύ μάλιστα.

Χαρά ο μικρός και “μπαμπά να προλάβουμε να του πάρουμε κι ένα δώρο” και τέτοια. Μάλιστα – από τη στιγμή που το Γυμνάσιο τους είναι Μουσικό – σκέφτηκε ότι θα ήταν ταιριαστό να του πάρουμε δώρο ένα άλμπουμ. Να του πάρουμε δώρο μουσική δηλαδή. Είχε κι ένα συγκεκριμένο άλμπουμ στο νου του.

Συμφώνησα κι εγώ, ταιριαστή ιδέα μου φάνηκε. Λίγο μετά όμως πετάει ο μικρός τον προβληματισμό – βόμβα. “Μπαμπά, δεν το ξέρω καλά το παιδί. Δεν έχω πάει και ποτέ σπίτι του και δεν ξέρω αν έχουν cd player. Οπότε, μήπως …να του πάρουμε κάτι άλλο;” Βιβλίο του πήραμε. Εγγυημένα πράγματα. Δεν χρειάζεσαι συσκευή για να το διαβάσεις.

Το παραπάνω καθημερινό περιστατικό με έκανε να συνειδητοποιήσω κάτι που τελικά είναι αυτονόητο, αλλά δεν το είχα σκεφτεί ποτέ. Όσον αφορά στον τρόπο ακρόασης μουσικής, ζούμε εδώ και κάποια χρόνια ένα μεταβατικό στάδιο που αμφιβάλλω αν έχει υπάρξει όμοιο του ποτέ. Ο κατακερματισμός του μουσικού γίγνεσθαι δεν περιορίζεται πλέον στην πληθώρα μουσικών ειδών και στις ακόμη πολυπληθέστερες υποδιαιρέσεις τους. Επεκτείνεται και στα μέσα που χρησιμοποιούμε για να ακούμε μουσική. Δεν υπάρχει τίποτε αυτονόητο πλέον.

Υπάρχουν άνθρωποι που ακούνε μουσική κυρίως από συσκευές cd player. Είτε οικιακές, είτε του αυτοκινήτου τους. Υπάρχουν άλλοι που κάποια στιγμή αντί να κάνουν service στο παλιό τους cd player το απέσυραν και έκαναν service στο ακόμη παλαιότερο πικάπ του θείου τους ή όποιου άλλου. Άλλοι αγόρασαν καινούργιο πικάπ. Άλλοι πάλι δεν ασχολούνται καθόλου με όλα τα παραπάνω αλλά ακούν είτε μέσα από συγκεκριμένες υπηρεσίες streaming ή σχεδόν αποκλειστικά από το You Tube ή το Bandcamp.

Κάποιοι – πολύ λιγότεροι αυτοί από ότι οι παραπάνω κατηγορίες – ακούν κατά κανόνα από mp3. Είτε από προτίμηση, είτε από ανάγκη (π.χ. ο τρόπος ζωής ή/και η δουλειά τους, τους αναγκάζει να αλλάζουν τόπο κατοικίας τακτικά και δεν έχουν μόνιμα εγκαταστημένο ηχοσύστημα σε κάποια “έδρα”). Σε αυτούς ίσως θα προστεθεί σύντομα και μια καινούργια υποκατηγορία: αυτών που θα ακούν από mp3 εξαιτίας του ότι σε αρκετά από τα καινούργια αυτοκίνητα άρχισαν να τοποθετούνται mp3 players αντί των cd players που τοποθετούνταν μέχρι τώρα.

Και βεβαίως υπάρχουν και κάποιοι που εξακολουθούν να είναι πιστοί στο ραδιόφωνο και ακούν μουσική μόνο μέσα από αυτό. FM ή web. Ή ακόμη ακούν ραδιόφωνο μέσα από την Smart TV τους καθώς στις συσκευές αυτές προγραμματίζεις τις συχνότητες των κύριων ραδιοφώνων της ΕΡΤ με τον ίδιο τρόπο που προγραμματίζεις και τις συχνότητες των τηλεοπτικών καναλιών.

Γνωρίζω τέτοιους ανθρώπους σε όλες τις παραπάνω κατηγορίες και το πιθανότερο είναι να γνωρίζετε κι εσείς. Και αλήθεια εσείς με ποιο τρόπο ακούτε; από ποιο μέσο;

Μα πόσοι διαφορετικοί τρόποι πια; μέχρι και η … κασέτα έχει δειλά και σε πολύ ειδικό κοινό επιστρέψει. Θα μου πεις… τι σημασία έχει; Έλα όμως που από ότι φαίνεται … μάλλον έχει.

Εξαιτίας του κατακερματισμού αυτού δημιουργείται ένα κλίμα ότι “η μουσική δεν πάει καλά” αφού τίποτε από τα παραπάνω δεν “πάει καλά”. Καλλιεργείται η αίσθηση πως οι άνθρωποι δεν ακούμε πλέον μουσική όπως στο παρελθόν. Αυτό βασίζεται στο γεγονός ότι οι αριθμοί δεν ευημερούν και φαντάζομαι ότι θα συμφωνήσετε πως εδώ και πολλά χρόνια όλοι λίγο – πολύ (ακόμη και όσοι με κάποιο τρόπο διαφωνούμε με αυτό) έχουμε το νου μας στους αριθμούς. Αν και πόσο ευημερούν. Είναι σημείο των καιρών. Για να μην το πω παθογένεια των καιρών και ανοίξω άλλη, άσχετη με το κυρίως θέμα, κουβέντα.

Οι πωλήσεις των cd πέφτουν διεθνώς (παρόλα αυτά είναι πάρα πολύ μακριά από το να εξαφανιστούν), οι πωλήσεις των βινυλίων ανεβαίνουν μεν αλλά αυτό αφορά κυριότερα στις επανεκδόσεις πάσης φύσεως και πολύ λιγότερο στις νέες κυκλοφορίες. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι αριθμοί (πωλήσεις και τζίρος) των δισκοπωλείων και των δισκογραφικών που εκδίδουν cd και βινύλια δεν ευημερούν.

Οι υπηρεσίες streaming είναι δυνατοί παίκτες στον διεθνή στίβο αλλά οι αρχικοί στόχοι των εταιρειών που βρίσκονται πίσω από αυτές δεν έχουν επιτευχθεί. Τα νούμερα δεν είναι τα αναμενόμενα κυρίως γιατί ο νέος τρόπος ακρόασης δεν έχει “πιάσει” σε αρκετές χώρες. Η Ελλάδα για παράδειγμα είναι μία από αυτές, τουλάχιστον προς το παρόν. Και δεν είναι η μόνη. Διεθνώς, η ανάπτυξη των υπηρεσιών streaming αποδείχτηκε στην πράξη αρκετά πιο αργή και βραδυφλεγής από τις αρχικές προβλέψεις. Το πιθανότερο είναι ότι στο μέλλον θα επιτευχθούν οι αρχικοί στόχοι. Εντωμεταξύ όμως οι αριθμοί είναι… ούτε κρύο, ούτε ζέστη. Δεν το λες και ευημερία αυτό.

Η πώληση mp3 (εδώ την διεθνή πίτα σχεδόν την μονοπωλεί το i-Tunes) δείχνει να πνέει τα λοίσθια. Το ίδιο το i-tunes είχε ήσυχα ανακοινώσει ότι θα διέκοπτε την πώληση mp3 σε συγκεκριμένη ημερομηνία μετά από την οποία στην ουσία θα λειτουργούσε μόνο το streaming “αδερφάκι” του i-Tunes, το Apple Music. Η ανακοίνωση αυτή είχε περάσει σχεδόν ασχολίαστη, μέχρι που ορισμένοι καλλιτέχνες διεθνούς βεληνεκούς το πήραν είδηση και προχώρησαν σε επιστολές (κάποιες από αυτές δημοσιεύθηκαν και στον τύπο). Το αποτέλεσμα ήταν ότι η πώληση mp3 μέσω του i-tunes είναι ακόμη μαζί μας, αλλά βέβαια οι αριθμοί … δεν ευημερούν.

Το ραδιόφωνο έχει περάσει εδώ και χρόνια σε νέα εποχή. Την εποχή του playlist. Μόνο ελάχιστα … γαλατικά χωριά αντιστέκονται στον … κατακτητή. Αυτό έχει απομακρύνει μεγάλη μερίδα κοινού από το ραδιόφωνο με αποτέλεσμα οι αριθμοί να ευημερούν σε ελάχιστους σταθμούς. Το web radio θα μπορούσε να είναι θεωρητικά μια απάντηση στο παραπάνω και να αναπτυχθεί σε δυναμικό παίκτη αλλά για λόγους που δεν είναι αντικείμενο του θέματος μας δεν τα κατάφερε. Ούτε οι αριθμοί του web radio ευημερούν.

Θα μπορούσα να συνεχίσω για πολλές παραγράφους ακόμη (κασέτα, you tube, μουσικά site, πολιτιστικά ένθετα έντυπων εφημερίδων στα οποία όλο και πιο επιδεικτικά απουσιάζει η μουσική, τηλεοπτικές μουσικές εκπομπές και μουσικά τηλεοπτικά κανάλια), αλλά νομίζω ότι δεν θα είχε και πολύ νόημα. Εκτιμώ ότι διαμορφώθηκε η εικόνα.

Και η εικόνα – τουλάχιστον όπως τη βλέπω προσωπικά συνθέτοντας τα κομμάτια αυτού του παζλ – είναι ότι είναι τέτοιος ο κατακερματισμός των μέσων μέσα από τα οποία ακούμε μουσική που κανένα μέσο δεν ανθεί. Θα μου πεις, και γιατί να είναι αυτό πρόβλημα;

Σε εμπορικό επίπεδο είναι πρόβλημα γιατί οι πάσης φύσεως εταιρείες που εμπλέκονται στα παραπάνω μέσα οδηγούνται περισσότερο ή λιγότερο σε συντηρητισμό. Κάνουν επιλογές που θεωρούνται ασφαλείς με όσο το δυνατόν μικρότερο ρίσκο. Και ας μην έχουμε την ψευδαίσθηση ότι το παραπάνω δεν επηρεάζει το ποιες μουσικές καταλήγουν στις συσκευές μας.

Σε ανθρώπινο επίπεδο το πρόβλημα εστιάζεται στο ότι είναι μέσα στην φύση των ανθρώπων να αναζητούν κοινούς κώδικες. Και αυτή η κατάσταση δεν ευνοεί την ύπαρξη τους. Θα μπορούσα να δώσω πολλά παραδείγματα αλλά θα δώσω μόνο ένα, ενδεικτικά: η έκφραση “το άκουσα στο ραδιόφωνο” έχει πλέον ελάχιστο βάρος. Ως και τη δεκαετία του 1990 η ίδια έκφραση, όταν έβγαινε από τα χείλη κάπου, είχε άλλη βαρύτητα, δημιουργούσε κοινότητες, ξεκινούσε κουβέντες, ίσως ακόμη και φιλίες.

Και εδώ, σε αυτό το μεταβατικό στάδιο που βρισκόμαστε το οποίο υποψιάζομαι πως θα κρατήσει μια -δυο δεκαετίες ακόμη, απουσιάζουν οι κοινοί κώδικες.

Κεντρική φωτογραφία θέματος: Photo by Expect Best from Pexels