Μέγαρο Μουσικής Αθηνών: Μπετοβενιάδα

Μια… «Μπετοβενιάδα» ή αλλιώς μια γνωριμία με τον Λούντβιχ βαν Μπετόβεν (1770-1827), τον ιδιοφυή, ευρηματικό, προοδευτικό, ρομαντικό και βαθειά …

εσωτερικό δημιουργό και δάσκαλο της κλασικής μουσικής που σήμερα συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πλέον γνωστούς συνθέτες όλων των εποχών, προτείνουν στους μικρούς φιλόμουσους τα μέλη της Αθηναϊκής Συμφωνικής Ορχήστρας Νέων (ΑΣΟΝ).

Η εκδήλωση, με πρωταγωνιστές και αποδέκτες τους νέους, θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 14 Νοεμβρίου, στις 11.30 το πρωί, στην Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης και περιλαμβάνει ένα χορταστικό πρόγραμμα με εκτελέσεις αποσπασμάτων από διάσημα έργα του «τελευταίου μεγάλου κλασικού και πρώτου από τους ρομαντικούς», όπως χαρακτηρίζεται: τρεις από τις δημοφιλέστερες Συμφωνίες του – την Πέμπτη («της Μοίρας»), Έκτη («Ποιμενική») και Ενάτη («Ωδή στη Χαρά») – , συνθέσεις με τις οποίες «έντυσε» σκηνικά θεάματα («Εgmont» του Γκαίτε και Τούρκικο Εμβατήριο από «Τα Ερείπια των Αθηνών») καθώς επίσης την μπαγκατέλα Für Elise («Για τη Ελίζα») και τη Ρομάντσα σε φα μείζονα, έργο 50.

Έργα εξαιρετικής ομορφιάς, γραμμένα για πιάνο και βιολί αντίστοιχα, που θα ερμηνεύσουν δύο ανερχόμενα «αστέρια» της ελληνικής σκηνής, ο 11χρονος πιανίστας Περικλής Καλούμενος και ο συνομίληκός του βιολονίστας Γιώργος Μπάνος.

Την ΑΣΟΝ διευθύνει ο Παύλος Σεργίου. Την «Μπετοβενιάδα» – που πραγματοποιείται στο πλαίσιο της Σειράς Κυριακή Πρωί στο Μέγαρο – παρουσιάζει η έμπειρη μουσικολόγος Εφη Αβέρωφ-Μιχαηλίδου η οποία έχει αναλάβει και την επιμέλεια του πλούσιου οπτικοακουστικού υλικού που τη συνοδεύει: πολλές γραπτές πληροφορίες που άφησε ο ίδιος ο Γερμανός συνθέτης γύρω από τη ζωή και την προσωπικότητά του, τις ιδιαιτερότητες, τις ιδιοτροπίες και τις προτιμήσεις του.

Η «Μπετοβενιάδα» της ΑΣΟΝ ξεκινά με την Εισαγωγή (Sostenuto, ma non troppo – Allegro) από τη μουσική σύνθεση «Egmont» που ο συνθέτης – θαυμαστής του Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε – έγραψε το διάστημα 1809-1810 για το ομώνυμο θεατρικό του Γερμανού ποιητή και δραματουργού.

Εμπνευσμένος από τη σθεναρή αντίσταση στην καταπίεση και την ηρωική αυτοθυσία του καταδικασμένου σε θάνατο Κόμη του Εγκμοντ – φλαμανδικής καταγωγής όπως και ο Μπετόβεν – ο συνθέτης έγραψε αυτή την 9λεπτη δυναμική κι εκφραστική Εισαγωγή που είναι διάσημη όσο και η Εισαγωγή Κοριολανός και παρόμοιου ύφους με την διάσημη Πέμπτη Συμφωνία του που ολοκλήρωσε δύο χρόνια αργότερα.

Το Πρώτο μέρος (Allegro con brio) απ’ αυτήν ακριβώς τη Συμφωνία με θέμα την πάλη του ανθρώπου με το πεπρωμένο, είναι εκείνο που θα ακουστεί στη συνέχεια. Πρόκειται για ένα μέρος που έχει τη μορφή της κλασικής φόρμας σονάτας. Το ξεκάθαρο και μάλλον ανορθόδοξο μοτίβο αυτού του μέρους έχει ταυτιστεί με ολόκληρη την συμφωνία του που μεταξύ άλλων έχει επηρεάσει καθοριστικά τη συμφωνική δημιουργία του 19ου αιώνα.

Ακολουθεί η πιο δημοφιλής σύνθεση του Μπετόβεν κι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα έργα της κλασικής μουσικής: η Für Elise («Για την Ελίζα»), μια τρίλεπτη μπαγκατέλα (μικρής διάρκειας σύνθεση για πιάνο, με ελαφρύ περιεχόμενο) σε λα ελάσσονα που πρωτοπαρουσιάστηκε το 1810.

Οι ειδικοί περί τον Μπετόβεν πιστεύουν βάσιμα πως το έργο γράφτηκε για την 18χρονη Τερέζα Μαλφάτι φον Ρόρενμπαχ τσου Ντέτσα στην οποία ο 40χρονος τότε Γερμανός μουσουργός είχε κάνει πρόταση γάμου. Το έργο εκδόθηκε το 1865 και θεωρούν πως ο μουσικολόγος Λούντβιχ Νολ αντέγραψε λανθασμένα «Ελίζα» αντί «Τερέζα» εξαιτίας του άσχημου γραφικού χαρακτήρα του Μπετόβεν. Το Für Elise θα ερμηνεύσει ο νεαρός Περικλής Καλούμενος.

Την «διακριτική συνοδεία» της Ορχήστρας συνέθεσε η Λίνα Τόνια. Τη σκυτάλη θα πάρει ο νεαρός βιολονίστας Γιώργος Μπάνος με τη Ρομάντσα σε φα μείζονα, έργο 50 για βιολί και ορχήστρα, έργο που δίνει σε κάθε σολίστα τη δυνατότητα να σμιλεύσει μουσικές φράσεις εξαιρετικής ομορφιάς.

Η ΑΣΟΝ παρουσιάζει επίσης το Τέταρτο μέρος (Allegro «Καταιγίδα») από την Έκτη Συμφωνία του Μπετόβεν. Την επονομαζόμενη και «Ποιμενική» καθώς αποτελεί έναν ύμνο στη φύση και τα στοιχεία της, τον ήλιο, τον άνεμο, τα δέντρα και τη γη. Όπως επίσης και το Τούρκικο Εμβατήριο από «Τα Ερείπια των Αθηνών» που γράφτηκαν κατά παραγγελία του Βασιλικού Θεάτρου της Πέστης το 1811, βασισμένα σε ποιητικό κείμενο του Aουγκουνστ φον Κότσεμπουε.

Το Εμβατήριο που σ’ αυτό το έργο συνοδεύει την εμφάνιση των Γενιτσάρων αποτελεί τυπικό παράδειγμα «τούρκικης» μουσικής η οποία κάνει σύντομες αλλά σημαντικές εμφανίσεις και σε άλλα έργα του Μπετόβεν.

Όπως στα ορμητικά, τελευταία μέτρα του φινάλε της Ενάτης Συμφωνίας με την οποία θα κλείσει και η «Μπετοβενιάδα» της ΑΣΟΝ. Συγκεκριμένα, θα ακουστεί το Allegro assai στο οποίο έχουμε την πρώτη εμφάνιση του θέματος της δοξαστικής «Ωδής στη Χαρά». Η Ενάτη Συμφωνία – ολοκληρώθηκε το 1823 κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες ζωής του συνθέτη που ήδη είχε χάσει την ακοή του – μιλά για την κοινή μοίρα όλων των ανθρώπων στο μακρύ δρόμο της ανθρωπότητας και για την τελική ένωση όλων των ψυχών στο «παν». Για πολλούς θεωρείται το κορυφαίο ανθρώπινο δημιούργημα στον τομέα της μουσικής κι ασφαλώς το σπουδαιότερο έργο του Μπετόβεν.

Η Αθηναϊκή Συμφωνική Ορχήστρα Νέων είναι μια Ορχήστρα μοναδική ως προς τη φύση, τη δομή της και τον τρόπο συγκρότησής της, καθώς δεν ανήκει σε κανένα ιδιωτικό ή κρατικό φορέα. Τα μέλη της είναι νεαροί μουσικοί που βιώνουν την εμπειρία της συμμετοχής τους σε Συμφωνική Ορχήστρα και μαθαίνουν να λειτουργούν ενταγμένοι σε αυτήν, στο πλαίσιο της προετοιμασίας και της παρουσίασης συναυλιών.

Τον Οκτώβριο του 1997 τα μέλη της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών Νάνσυ Μπάργκερστοκ, Διαμαντής Καραγιάννης, Σπύρος Αργυρόπουλος, Πέτρος Μιχαήλ, ο μουσικολόγος Νίκος Μαλιάρας καθώς και γονείς μαθητών που διδάσκονταν όργανα συμφωνικής ορχήστρας σε Ωδεία της Αθήνας ίδρυσαν τον μη κερδοσκοπικό Σύλλογο «Αθηναϊκή Συμφωνική Ορχήστρα Νέων». Αποκλειστική δραστηριότητα του Συλλόγου αυτού, είναι η λειτουργία της ομώνυμης Ορχήστρας με στόχο την εκπαίδευση των νέων μουσικών στο συμφωνικό ρεπερτόριο.

Η Ορχήστρα έχει παρουσιάσει σε πρώτη εκτέλεση έργα νέων Ελλήνων συνθετών και έχει πραγματοποιήσει περισσότερες από 120 συναυλίες σε όλη την Ελλάδα.

Ο Παύλος Σεργίου σπούδασε θεωρητικά και σύνθεση με τον Γιάννη Ιωαννίδη, και διεύθυνση ορχήστρας, ως υπότροφος του ΙΚΥ, με τον Φόλκερ Βάνγκενχαϊμ στην Ανώτατη Σχολή Μουσικής της Κολωνίας, απ’ όπου έλαβε δίπλωμα το 1988. Μέχρι το 1993 εργάστηκε ως μουσικός διευθυντής στην Περιφερειακή Σκηνή του Ζάξεν-Άνχαλτ της Γερμανίας.  Εκεί διπλασίασε τις συμφωνικές συναυλίες της Ορχήστρας του Θεάτρου και περιόδευσε με τις παραγωγές όπερας σε πολλές γερμανικές πόλεις.

Από το 1995 είναι καθηγητής θεωρητικών και διευθυντής ορχήστρας στην Αθήνα. Είναι καλλιτεχνικός διευθυντής του Ωδείου «Ορφείο Αθηνών» και επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Διευθύνει την Αθηναϊκή Συμφωνική Ορχήστρα Νέων από την ίδρυσή της.

Έχει επίσης διευθύνει την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, την Ορχήστρα Δωματίου Αθηνών, παραστάσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, την Ορχήστρα των Χρωμάτων, την Ορχήστρα Πατρών, τη Συμφωνική Ορχήστρα Νέων του Δήμου Βόλου και τις Ορχήστρες της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Είναι ιδρυτικό μέλος της Ορχήστρας Δωματίου Αθηνών και της Αθηναϊκής Συμφωνικής Ορχήστρας Νέων.

Ο Περικλής Καλούμενος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1999. Ξεκίνησε μαθήματα πιάνου σε ηλικία 7 ετών με τη Λουκία Φιλιππόνη στο Ωδείο Αθηνών όπου κάθε χρόνο βραβεύεται για την άριστη επίδοσή του. Το 2010 πήρε πρώτα βραβεία στον 1ο Αραφήνειο διαγωνισμό πιάνου και στον 34ο διαγωνισμό πιάνου «Φίλωνας».

Είναι μέλος της παιδικής χορωδίας Ροζάρτε υπό τη διεύθυνση της Ρόζης Μαστροσάββα με την οποία έχει συμμετάσχει σε συναυλίες και παραστάσεις όπερας στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και την Εθνική Λυρική Σκηνή.

O Γιώργος Μπάνος γεννήθηκε τον Ιούλιο του 1999 στην Αθήνα. Ξεκίνησε τις σπουδές του στο βιολί σε ηλικία 6 ετών με τη Λένα Κισσελιόβα. Συνέχισε για τρία χρόνια με υποτροφία στην τάξη της Ναντέζντα Σαραντίδου στο Ωδείο «Φίλιππος Νάκας» και τα Χριστούγεννα του 2008 συμμετείχε ως σολίστ στην ορχήστρα εγχόρδων του Ωδείου.

Το Μάρτιο του 2009 έλαβε μέρος στον Πανελλήνιο διαγωνισμό «Ταλέντα – βραβεία Φίλωνα», όπου απέσπασε το α΄ βραβείο, διάκριση και χρηματικό έπαθλο στην κατηγορία της μέσης σχολής. Έχει παρακολουθήσει κύκλο μαθημάτων με την καθηγήτρια της Ακαδημίας F. Liszt Eszter Perényi στη Βουδαπέστη και έχει λάβει μέρος στα θερινά σεμινάρια Austrian Master classes (2007), Allegro Vivo (Aυστρία 2008) και Μουσικό Φεστιβάλ Πηλίου (2009, με το Δημ. Σέμση). Aπό την άνοιξη του 2009 συνεχίζει τις σπουδές του με τον Δημήτρη Σέμση στο Ωδείο «Μουσικοί Ορίζοντες». Είναι υπότροφος του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής.

Με την Αθηναϊκή Συμφωνική Ορχήστρα Νέων υπό τη διεύθυνση του Παύλου Στεργίου

Επιμέλεια – Παρουσίαση: Έφη Αβέρωφ-Μιχαηλίδου