Το αφιέρωμα αυτό, που αφορά αφαιρετικές προσεγγίσεις Ελλήνων καλλιτεχνών διακριθέντων στην αλλοδαπή, εντάσσεται στο πλαίσιο προγραμματισμού του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή να φέρει κοντά στο ελληνικό κοινό έργα δημιουργών οι οποίοι είτε γεννήθηκαν είτε σε κάποια στιγμή της ζωής τους εγκαταστάθηκαν και συνεχίζουν να ζουν στη χώρα υποδοχής.
Το συγκεκριμένο αφιέρωμα το προγραμματίζαμε για μεταγενέστερο χρόνο. Αν έρχεται πρωθύστερα στην ατζέντα μας, τούτο οφείλεται σε δυσοίωνες δεσμευτικές συγκυρίες που προέκυψαν λόγω απρόσμενων, θλιβερών υγειονομικών συμβάντων τα οποία μας υποχρέωσαν όχι να ακυρώσουμε, αλλά να μεταθέσουμε σε ευθετότερο χρόνο, που εγκαίρως θα προσδιορίσουμε, την προγραμματιζόμενη για το καλοκαίρι του 2020 έκθεση του Γιώργου Ρόρρη.
Είναι δεδομένο ότι πλειάδα Ελλήνων εικαστικών έζησαν ή ζουν και διαπρέπουν στο καλλιτεχνικό προσκήνιο των χωρών όπου κατέφυγαν και παρέμειναν. Ωστόσο, η θεματική που ορίσαμε αφορά αποκλειστικά καλλιτέχνες οι οποίοι εν μέσω πολλών δυσκολιών, άλλοι από ιδιοσυγκρασιακή αφαιρετική ροπή και άλλοι εξ ανάγκης κινούμενοι, αποφάσισαν να δοκιμαστούν στα αφαιρετικά κρατούντα της εποχής τους.
Ορισμένοι, εκ των συγκυριών αγόμενοι, αποφάσισαν την έξοδο από τον γενέθλιο τόπο προσδοκώντας ελευθερία δράσης και σκέψης και αναζητώντας μερίδιο στα πρωτοποριακά τεκταινόμενα των καιρών. Άλλοι, λόγω κοινωνικοπολιτικών συνθηκών ή ιδεολογικών πεποιθήσεων, κυριολεκτικά εξαναγκάστηκαν σε εκπατρισμό προκειμένου να αποφύγουν διώξεις και κατατρεγμούς. Χαρακτηριστικός είναι ο ρόλος του μεταγωγικού πλοίου τύπου Liberty, του γνωστού «Ματαρόα», που σε πολλούς προσέφερε τον πλου προς την ελευθερία και παρέμεινε ιστορική αναφορά αυτής της ψυχικά επώδυνης και βιωματικά επίπονης περιπέτειας.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Στην πλειονότητά τους οι καλλιτέχνες που συγκροτούν αυτό το αφιέρωμα είναι δημιουργοί που είχαν το σθένος να επιχειρούν υπερβάσεις και να αφουγκράζονται τα μηνύματα των καιρών, αλλά και την αδιαπραγμάτευτη επιθυμία τους να παραμείνουν αγκιστρωμένοι στο αποθεματικό της καταγωγής τους.
Τους περισσότερους από αυτούς είχα την τύχη να συναντήσω, ορισμένες φορές συντροφιά με την Ελίζα Γουλανδρή, στην άλλη πατρίδα τους και στους χώρους δουλειάς τους: στην Αμερική, όπως είναι η περίπτωση της Chryssa ή του Βεκρή, ιδιαίτερα όμως στην Ευρώπη, όπως είναι η περίπτωση του Takis, της Βάρη, του Βυζάντιου, του Χριστοφόρου, του Ανδρέου στο Παρίσι ή του Παναγιωτίδη στη Βέρνη. Πρόκειται για έργα που προέκυψαν μέσα από γόνιμες στιγμές αυτών των συναντήσεων. Και είναι βέβαιο ότι μια μουσειακή συλλογή καταρτίζεται, κυριολεκτικά χτίζεται, αργά αλλά σταθερά μέσω συζητήσεων και αφηγήσεων που προηγήθηκαν γύρω από το κάθε έργο.
Ως εκ τούτου, έχω κάθε λόγο να αισθάνομαι ευτυχής που επιμελούμαι αυτό το αφιέρωμα, το οποίο αποτελεί φόρο μνήμης σε όσους δεν είναι πλέον στη ζωή και φόρο τιμής και θαυμασμού σε όσους εξακολουθούν να δημιουργούν πρωτοποριακά, τιμημένοι με υψηλές διακρίσεις και απολαμβάνοντας τους καρπούς των κόπων τους, βλέποντας έργα τους να εντάσσονται σε συλλογές μεγάλων μουσείων ανά τον κόσμο.
Επιμέλεια έκθεσης: Κυριάκος Κουτσομάλλης
Οι καλλιτέχνες που περιλαμβάνονται στο αφιέρωμα είναι:
Chryssa (Χρύσα Βαρδέα), Takis (Παναγιώτης Βασιλάκης), Θεόδωρος Στάμος, Γιάννης Κουνέλλης, Λουκάς Σαμαράς, Θάνος Τσίγκος, Τζον Χριστοφόρου, Ντίκος Βυζάντιος, Pavlos (Παύλος Διονυσόπουλος), Σοφία Βάρη, Μπάμπης Βεκρής (Electros), Νάσος Δάφνης, Κώστας Ανδρέου, George Negroponte, Μαρκ Χατζηπατέρας, Νάκης Παναγιωτίδης, Άλκης Πιερράκος, Άρης Κουτρουλής, Lynda Benglis.
Κεντρική φωτογραφία άρθρου: Takis (Παναγιώτης Βασιλάκης) Mur magnétique jaune | Κίτρινος μαγνητικός τοίχος 1976 Μαγνήτες, πλαστικός σπάγγος και μέταλλο σε καμβά | 175 × 359 cm
