Πολλοί είναι αυτοί που ταυτίζουν τους πίνακες του Έντουαρντ Χόπερ, με την καθημερινότητα που γέννησε η καραντίνα. Οι πίνακες του, κυκλοφορούν σε ηλεκτρονικές εφημερίδες και sites ως μια «ζωγραφική μεταφορά» του social distancing. Εμείς ωστόσο ενώ δεν αναιρούμε την συσχέτιση αυτή, παράλληλα θεωρούμε την σημασία κάθε πινελιάς αρκετά βαθύτερη.
Με συντροφιά τον ρεαλισμό
Η πρώιμη εκπαίδευση του Χόπερ έπαιξε σημαντικό παράγοντα στο να τον χαρακτηρίζουμε σήμερα εκφραστή του αμερικανικού ρεαλισμού της μεταπολεμικής και μεσοπολεμικής περιόδου και έναυσμα έμπνευσης των καλλιτεχνών της pop art και του νέου κύματος ρεαλισμού.
Ο Χόπερ ξεκίνησε τις σπουδές του στο αντικείμενο της εικονογραφίας και σύντομα το ταξίδι των χρωμάτων και των λαδομπογιών, τον μετέφερε στην Καλών Τεχνών της Νέας Υόρκης. Εκεί, είχε την ευκαιρία να διδαχθεί την τέχνη της ζωγραφικής από τον Ρόμπερτ Χένρι, έναν ζωγράφο αιώνια πιστό στον ρεαλισμό. Ο Χένρι συμμετείχε στο Ashcan School, το οποίο αποτέλεσε «σχολή» εικονογράφησης και απεικόνισης των απόκρυφων και μελαγχολικών πτυχών των πόλεων, από πολλά διαφορετικά πινέλα άρα και οπτικής. Ο Χόπερ, πραγματοποίησε ταξίδια σε ολόκληρη την Ευρώπη, με μία ενδιάμεση και «μακροπρόθεσμη» στάση στην Γαλλία.
Η Ευρώπη και ιδιαιτέρως η Γαλλία, τον έφεραν σε μια άμεση επαφή με τα μοντέρνα κύματα της εποχής στην τέχνη. Ωστόσο ο Χόπερ, δεν ταύτισε την πορεία του με κάποιο από αυτά, αλλά εμπλούτισε με στοιχεία των νέων κυμάτων και της πρωτοπορίας, την εξέχουσα πορεία του στον ρεαλισμό και συγκεκριμένα στον ρεαλισμό που γεννάει η Αμερική της μεταπολεμικής περιόδου, γεμάτη κάλπικες ελπίδες και οικονομικά όνειρα, το γνωστό και ως αμερικάνικο όνειρο, το οποίο διαδοχικά μέσα από τους πίνακες του Χόπερ, καταλήγει στην επιστροφή και την επαφή με την φύση.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Όταν ο καμβάς συνάντησε την μοναξιά
«Εάν μπορεί να ειπωθεί με λόγια, τότε δεν βρίσκω λόγο στο να το ζωγραφίσω» είχε πει κάποτε ο Χόπερ. Και εμείς αναρωτιόμαστε, εάν υπάρχουν λέξεις, λόγια, χρησμοί που «στέκονται» ικανά να αποτυπώσουν την αποξένωση, την μοναχικότητα και την εσωστρέφεια, όπως κατάφερε να την μεταφράσει «ευγενικά» με την παλέτα του, ο Χόπερ.
Φιγούρες αρσενικές και θηλυκές συγκεκριμένες μέσα στην αφηρημάδα τους, με τοπίο γνώριμα μέρη που φλερτάρουν με την φύση και τα γήινα χρώματα. Άλλοτε καλοκαιρινά, άλλοτε χειμερινά, άλλοτε εξαρτώμενα από την εσωτερική κατάσταση της φιγούρας που τα κοσμεί. Πίσω από τις γυναικείες φιγούρες των έργων του, βρίσκεται η μούσα του αλλά και η συντροφιά του Ζόζεφιν.
Τα πρόσωπα στους πίνακες, φαίνεται να συναντούν και να συνυπάρχουν με ανθρώπους, αλλά να επιλέγουν τον αυτοπεριορισμό. Εδώ γεννάται το ερώτημα: Τον αυτοπεριορισμό και τις κοινωνικές αποστάσεις τις επιλέγουμε ή μας τις επιβάλει η γκρίζα και χαώδης πολιτεία;
Οι μεγαλουπόλεις κουβαλούν μοναχικότητα
Ο λόγος που δεν ταυτίζουμε πλήρως την συναισθηματική αλλά και εγκεφαλική ιδέα πίσω από τους πίνακες του Χόπερ με την περίοδο της αναγκαστικής καραντίνας ανά τον κόσμο, έγκειται στο γεγονός πως ο άνθρωπος των πόλεων, είχε «προλάβει» να αποξενωθεί από τον διπλανό του, προ πολλού.
Ο Χόπερ το γνώριζε αυτό. Μεγαλωμένος σε ένα μικρό παραθαλάσσιο χωριό της Νέας Υόρκης, απέκτησε την ματιά της αντίθεσης και της διαφοράς ανάμεσα σε κλειστές αλλά συνάμα πιο θερμές κοινωνίες σε σχέση με την καρδιά των πόλεων που κυριαρχεί το χάος, η αδιαφορία, η εσωτερίκευση.
Άλλωστε όπως ο ίδιος δήλωνε «Θεωρώ τον εαυτό μου, ίσως και όχι τόσο ανθρώπινο. Αυτό που πραγματικά ποθώ, είναι να ζωγραφίζω τον ήλιο που φωτίζει το σπίτι». Αυτή την στάση ζωής, που αποκαλύπτεται πλήρως μέσα από το καλλιτεχνικό του εικαστικό αφήγημα, δεν μπορεί κανείς να την χαρακτηρίσει ακριβώς ματαιόδοξη σε σχέση με την ανθρώπινη κοινωνική ύπαρξη και τις ανθρώπινες σχέσεις, όμως μπορεί να την συνδέσει με τις επιφανειακές σχέσεις και τον ατομικισμό που γεννάει την ανάγκη για εθελούσια απομόνωση με σκοπό την προσωπική ευημερία και αναζήτηση μέσω της ηρεμίας και της γαλήνης και όχι μέσω της συναναστροφής.
Ίσως θα πρέπει να σκεφτούμε πως είναι αυθαιρεσία να συγχέουμε με απολυτότητα την μοναξιά με τον ίδιο μας τον εαυτό αλλά και με τον κύκλο των ανθρώπων της ζωής μας με την καραντίνα. Βέβαια όπως είχα διαβάσει πρόσφατα σε ένα βιβλίο, «τα ανθρώπινα όντα είμαστε έτσι φτιαγμένα που, αν δεν γνωρίσουμε τι σημαίνει να είσαι έγκλειστος, δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε τι σημαίνει να είσαι ελεύθερος».
Ο Έντουαρντ Χόπερ, ο ρεαλιστής ζωγράφος της μεταπολεμικής Αμερικής δεν εκτιμήθηκε ιδιαιτέρως στην εποχή του. Την σύγχρονη όμως εποχή, που μπορούμε να αναλύσουμε τα έργα του ως διαχρονικά καθώς αγγίζουν την ψυχοσύνθεση του μέσου ανθρώπου όπου ζει σε κάθε μεγαλούπολη ανεξάρτητα από φύλλο και σύνορα, δίκαια τον συγκαταλέγουμε σε έναν από τους πιο σπουδαίους εικαστικούς ανά τους αιώνες που πέρασαν πριν από τον ίδιο, μετά από τον ίδιο και όσους πρόκειται να περάσουν.
Διαβάστε επίσης:
Η ιστορία πίσω από τον Πίνακα: Τα νυχτοπούλια του Έντουαρντ Χόπερ
