Το νέο, πολυμορφικό φεστιβάλ της Στέγης, το Future N.O.W., ξεκινά σε λίγες ημέρες να εκπέμπει από το ψηφιακό του περιβάλλον, το YouTube Channel του Ιδρύματος Ωνάση, και φαντάζεται το μέλλον ως ένα ευμετάβλητο παρόν, που «εξαρτάται από τις ιδέες και τις πράξεις μας», όπως χαρακτηριστικά μας λένε οι δύο επιμελητές του. Η Ιλειάνα Δημάδη και ο Κωνσταντίνος Τζάθας είναι δύο νέοι, που μέσα από την συνεργασία τους και την εφήμερη κοινότητα που δημιούργησαν εν μέσω της αναπάντεχης πανδημίας, μας παρουσιάζουν νέες προτάσεις θέασης του κόσμου που βιώνουμε και διαμορφώνουμε συλλογικά.
Σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση, μας μιλούν για την σύλληψη αυτής της ριζοσπαστικής ιδέας, για τα φλέγοντα ζητήματα της εποχής, που ωθούν τους καλλιτέχνες να δράσουν μέσα από «δημόσιες εξομολογήσεις και οράματα για μια αλλιώτικη ζωή», αλλά και για το διαδίκτυο -που παρότι δεν μπορεί να αντικαταστήσει την αίσθηση του ζωντανού θεάματος- προσφέρεται για νέους πειραματισμούς. Το Future N.O.W. αναμφίβολα θα είναι ένα φεστιβάλ που θα μας παθιάσει, αλλά και θα μας προβληματίσει βαθιά, σηματοδοτώντας ένα σημείο καμπής για το πώς ο καθένας από εμάς φαντάζεται τις κοινωνίες του ορατού μέλλοντος.
– Πώς προέκυψε σαν ιδέα το πρωτοποριακό φεστιβάλ Future N.O.W. που θα φιλοξενηθεί διαδικτυακά από τη Στέγη;
Όλα ξεκίνησαν από ένα στοχευμένο ανοιχτό κάλεσμα (open call) τον περασμένο Μάρτιο, πέντε ημέρες πριν το πρώτο lockdown. Αναζητούσαμε προτάσεις για πρωτότυπα έργα, νέες φόρμες και αισθητικές που να γραπώνουν τον παλμό του εδώ και τώρα: κλιματική αλλαγή, καταπάτηση ανθρώπινων δικαιωμάτων, βιοηθική, επαυξημένη πραγματικότητα, επιδημιολογικές πανδημίες. Η αρχική πρόθεση ήταν να δοθεί ως χώρος η Μικρή Σκηνή της Στέγης και ως χρόνος παρουσίασης μια ολόκληρη σεζόν. Η συνθήκη της πανδημίας αλλά και η υβριδική ταυτότητα των έργων που τελικά επελέγησαν, μας έκανε να προχωρήσουμε στο μοντέλο ενός πυκνού, πολυμορφικού φεστιβάλ. Κι ενώ το φεστιβάλ ήταν προγραμματισμένο να γίνει ζωντανά, τον Νοέμβριο του 2020, με το νέο lockdown, πήραμε την απόφαση να καταγραφούν τα έργα με όρους υβριδικού κινηματοθεάτρου. Επιστρατεύθηκαν κινηματογραφιστές, μοντέρ και διευθυντές φωτογραφίας και, σε συνεργασία με τους τέσσερις σκηνοθέτες, προέκυψε μια πολυαισθητηριακή εκδοχή τους, σχεδιασμένη για το ψηφιακό περιβάλλον.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
– Θα θέλατε να μας μιλήσετε για τα θέματα των οποίων άπτεται το φεστιβάλ;
Για μωρά και για πολέμους. Χαριτολογώντας, μεταξύ μας στη Στέγη, έτσι αναφερόμαστε στα έργα του φεστιβάλ. Τα δύο εξάλλου αφορούν πράγματι τα μωρά και τα άλλα δύο τους πολέμους -κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το «Babybird, Babybird», ως θέατρο-ντοκιμαντέρ, καλεί τέσσερις ειδικούς στη σκηνή -μια μαία, μια νέα μητέρα, έναν νευροεπιστήμονα και μια κοινωνική λειτουργό- και ρίχνει ένα λοξό βλέμμα στη ρητορική της υπογεννητικότητας στην Ελλάδα. Η περφόρμανς «Kin baby», σαν ένα τελετουργικό όραμα επιστημονικής φαντασίας, ευαγγελίζεται ένα απόλυτα συμπεριληπτικό μέλλον για τον πλανήτη γη, όπου νέα είδη θα συνυπάρχουν με όρους συντροφικότητας. Στο «We are in the army now» η σκηνή καταλαμβάνεται από τέσσερις ψευδοσούπερ ήρωες -λίγο Power Rangers, λίγο Instagram influencers- που διακηρύσσουν την κοινωνική ισότητα και την περιβαλλοντική ισορροπία. Τέλος, η «Τέχνη του Πολέμου», σαν ένα παράλογο μιούζικαλ, θέλει έξι υπαλλήλους γραφείου να βλέπουν να λιώνει πάνω από τα κεφάλια τους ένα παγόβουνο, οδηγώντας τους στο τέλος του πλανήτη και, μαζί, στην ύστατη αυτογνωσία. Το υπερ-θέμα είναι, λοιπόν, οι νέες πραγματικότητες: τα μελλοντικά είδη κοινωνιών και συμπεριφορών, και ταυτόχρονα οι προσωπικές και συλλογικές ρήξεις, προκλήσεις και διεργασίες που οδηγούν σε αυτά. Αλλιώς, κόσμος όχι ως κάτι έτοιμο και δεδομένο αλλά ως κάτι που εξαρτάται από τις ιδέες και τις πράξεις μας.
– Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η αίσθηση που θα αποκομίσουν οι θεατές από το μέλλον που γίνεται παρόν;
Ζούμε μια κοσμογονική στιγμή. Ο κόσμος όπως τον ξέραμε αλλάζει ραγδαία και προβάλλει μπροστά μας ως παρόν και, ταυτόχρονα, ήδη ως μέλλον. Αυτό από μόνο του, είναι ένα φανταστικό καύσιμο για να σκεφτούμε το πώς ζούμε αλλιώς.
– Λάβατε εκατοντάδες προτάσεις για νέα πρωτότυπα έργα στο Open Call που είχε δημοσιευθεί πέρυσι. Ποιος θα λέγατε πως είναι ο παλμός που αποκομίσατε και πώς καταλήξατε στις τέσσερις παραστάσεις που θα δούμε;
Λάβαμε 825 προτάσεις. Περάσαμε την πρώτη καραντίνα συζητώντας και αξιολογώντας τις. Συναντηθήκαμε με 36 από τους επικρατέστερους καλλιτέχνες. Καταλήξαμε σε τέσσερις προτάσεις για το τωρινό φεστιβάλ και ενθαρρύναμε, με υποτροφίες έρευνας και ανάπτυξης, μια νέα σειρά προτάσεων, με ορίζοντα παρουσίασης την επόμενη σεζόν. Ένας είναι ο κοινός και διάχυτος παλμός: η επιθυμία αλλαγής, ρήξης και ανατροπής. Σκηνικές γλώσσες και αισθητικές ριζοσπαστικοποιούνται. Λόγοι και θεματικές πολιτικοποιούνται. Ο συνδυασμός μιας δεκαετίας οικονομικής κρίσης και της πρόσφατης πανδημίας, η άνοδος του συντηρητισμού, η επικράτηση της mainstream κουλτούρας και η καταστρατήγηση δικαιωμάτων είναι μόνο ορισμένα από τα σοκ διαρκείας που κινητοποιούν τους καλλιτέχνες να αρθρώσουν ένα νέο δημόσιο λόγο. Τα τέσσερα έργα του φεστιβάλ επελέγησαν ως αντιπροσωπευτικά αυτού του παλμού: ως δημόσιες εξομολογήσεις και οράματα για μια αλλιώτικη ζωή παρά ως παραστάσεις με τη στενή έννοια του όρου.
– Το Future N.O.W. είναι ένα θεατρικό φεστιβάλ, αλλά συμμετέχουν καλλιτέχνες από διάφορα πεδία. Εσείς από ποιο πεδίο της τέχνης θα λέγατε πως προέρχεστε και πώς σας φάνηκε η συνεργασία με τους καλλιτέχνες και τους υπόλοιπους συντελεστές του φεστιβάλ;
Γίναμε ένα πείραμα. Όχι κάποιας εξεζητημένης φόρμας και αισθητικής. Προερχόμενοι από το πεδίο της θεατρολογίας και της πολιτιστικής διαχείρισης, οργανώσαμε το FUTURE N.O.W. λιγότερο ως ένα θεατρικό φεστιβάλ και περισσότερο ως ένα μοντέλο συλλογικά εργαζόμενης κοινότητας. Οι τέσσερις σκηνοθέτες και οι συνεργάτες τους και μαζί κοινωνικοί ανθρωπολόγοι, ποιητές, ακτιβιστές, γενετιστές, ιστορικοί, δημοσιογράφοι, θεωρητικοί της τέχνης και η ομάδα της Στέγης συστήσαμε μια εφήμερη κοινότητα, που τους προηγούμενους μήνες σκεφτόταν, συνεργαζόταν και αντάλλαζε ιδέες και πρακτικές από κοινού. Συντονιστής μας ήταν ο Μανώλης Τσίπος, προσκεκλημένος δραματουργός που κατηύθυνε τις συναντήσεις βάσει ενός φανταστικού πρωτοκόλλου εποικοδομητικού διαλόγου που μας έκανε να νιώθουμε «όλοι μαζί και ο καθένας μοναδικός». Μα, αυτή δεν είναι εξάλλου η πιο ενδιαφέρουσα δυναμική συνεργασίας;
– Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για τις ανοιχτές συζητήσεις που θα παρακολουθήσουμε, αλλά και για τη νέα σειρά προτάσεων που θα δούμε μελλοντικά;
Όπως και σε ένα κανονικό «ζωντανό» φεστιβάλ, η συζήτηση με τους τέσσερις δημιουργούς των παραστάσεων είναι μια ευκαιρία να τους γνωρίσουμε και, αντίστοιχα, το διεθνές forum μια δυνατότητα να δούμε πώς σκέφτονται και εργάζονται οι καλλιτέχνες εκτός των δικών μας συνόρων. Όσον αφορά τις επόμενες προτάσεις, θα παραμείνουν έκπληξη για το παρόν!
– Ποιες θεωρείτε πως είναι οι δυσκολίες, αλλά και ποια τα πλεονεκτήματα της νέας διαδικτυακής σκηνής, που προέκυψε ως ανάγκη λόγω της πανδημίας, ως προς την επιμέλεια θεατρικών έργων και performance;
Τίποτα δεν πρόκειται να αντικαταστήσει το ζωντανό θέαμα. Ήταν όμως ζήτημα χρόνου να συσταθούν νέες μορφές ψηφιακών θεαμάτων. Η πανδημία απλώς επιτάχυνε τα πράγματα. Όπως προέκυψε και από το πρόσφατο Φεστιβάλ Νέων Χορογράφων της Στέγης που έγινε φέτος αποκλειστικά ψηφιακά, το διαδίκτυο είναι ένα πρόσφορο εργαλείο με το οποίο οι καλλιτέχνες μπορούν κάλλιστα να πειραματιστούν.
– Νιώθετε ότι το ελληνικό κοινό δείχνει περισσότερη αποδοχή από ότι στο παρελθόν σε πιο πειραματικές παραστάσεις και δράσεις;
Δεν είναι θέμα αποδοχής, είναι θέμα εξοικείωσης. Και το ελληνικό κοινό είχε πάντα πολύ καλές αφορμές για να έρθει σε επαφή με ριζοσπαστικές καλλιτεχνικές δράσεις.
– Διακρίνετε στην ελληνική θεατρική σκηνή κάποιες νέες τάσεις μετά την πανδημία;
Με τα θέατρα να παραμένουν κλειστά, εκείνο που βλέπουμε με θαυμασμό είναι μια νέα γενιά καλλιτεχνών που ορθώνει ανάστημα και κινητοποιεί ζητήματα τόσο κρίσιμα όσο η σεξουαλική κακοποίηση, η εργασιακή εκμετάλλευση, η πολιτιστική πολιτική, ο δημόσιος διάλογος.
– Σε λίγο καιρό ευελπιστούμε πως θα μπορέσουμε να παρακολουθήσουμε ξανά παραστάσεις ζωντανά σε ανοιχτά θέατρα και χώρους. Θεωρείτε πως η πρωτοφανής εμπειρία που ζούμε θα έπρεπε να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε την τέχνη;
Δεν πιστεύουμε, γενικότερα, στα πρέπει. Αντίθετα, πιστεύουμε ακράδαντα στην εξέλιξη, τη ροή των πραγμάτων, τη μεταμορφωτική δύναμη που κατέχουν η τέχνη, όπως και η ζωή, ανεξαρτήτως συνθήκης.
Διαβάστε επίσης:
Future N.O.W.: Ένα νέο θεατρικό φεστιβάλ στο YouTube Channel του Ιδρύματος Ωνάση
