Γέφυρα Μουσικής πάνω από τη Συγγρού: Κρούοντας ένα σαξόφωνο ή φυσώντας ένα κρουστό

Από τη φοιτήτρια του Παντείου Θεοδώρα Φίλιππα

Μία συνάντηση ανάμεσα στην Ελληνίδα συνθέτρια Βασιλική Λεγάκη και σε ένα σύνολο σύγχρονης μουσικής από τη Βασιλεία θα λάβει χώρα στη «Γέφυρα Μουσικής πάνω από τη Συγγρού» που ενώνει τη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση και το Πάντειο Πανεπιστήμιο για έκτη συνεχή χρονιά. Μουσικοί είναι η Noa Mick, μία σαξοφωνίστρια από το Ισραήλ, και ο κρουστός Θοδωρής Βαζάκας.

Η ιδέα για αυτή τη συνεργασία ανήκει στο σύνολο False Relationships and the Extended Endings Ensemble for New Music, ένα τριεθνές μουσικό σχήμα στα σύνορα Ελβετίας, Γαλλίας και Γερμανίας, που αποτελείται από 3 συνθέτες με οργανωτικό κυρίως ρόλο και 18 νέους μουσικούς. Η πρόταση κατατέθηκε από την Ελένη Ράλλη και τον Γιάννη Πάουλ, δύο εκ των συνθετών του συνόλου, σε συνεργασία με τη Νοα Μικ, και περιλαμβάνει το έργο με τίτλο Sound Attractors, που είναι ανάθεση της Στέγης στη Βασιλική Λεγάκη.

Συναντηθήκαμε με την Ελένη Ράλλη, τη Noa Mick, τη Βασιλική Λεγάκη και τον Θοδωρή Βαζάκα, ώστε να μας μεταφέρουν το όραμά τους για αυτή τη συνεργασία αλλά και για τη μουσική γενικότερα.

ΘΦ: Κυρία Ράλλη, ποιοι λόγοι σας οδήγησαν στην ίδρυση αυτού του συνόλου;

Ελένη Ράλλη: Σκοπός μας είναι να βοηθήσουμε νέους συνθέτες να γράψουν γι αυτό τον συνδυασμό, ώστε να αποκτήσουμε κι εμείς ρεπερτόριο, χωρίς αποκλειστικά να πρέπει να παίζουμε τα δικά μας έργα κάθε φορά. Εμείς θέλαμε να το ανοίξουμε, ώστε να μπορούμε ουσιαστικά να έχουμε συνθέτες τους οποίους εκτιμάμε, οι οποίοι να έχουν ένα βήμα. Και ουσιαστικά να χτίσουμε ρεπερτόριο.

Με αυτή τη πρόθεση και λόγω της κοινής αντίληψης μεταξύ τους για τη δραματουργία και τη δυνατότητα των ήχων να αλλάζουν μορφές, να ξεγελούν και να ξαφνιάζουν, καθώς διαχέονται στο χώρο, πρότειναν στη Βασιλική Λεγάκη να συνεργαστούν και να γράψει το δεύτερο κομμάτι της συναυλίας.

Η Βασιλική Λεγάκη, διακεκριμένη συνθέτρια με εξαιρετικές σπουδές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, κάνει τη διδακτορική της διατριβή πάνω στο ζήτημα του μουσικού χώρου, όπως μας εξήγησε η ίδια: Η έρευνα μου βασίζεται στην έννοια του χώρου, πώς μπορεί ο χώρος να ληφθεί ως συνθετική παράμετρος και πώς ένα ηχόχρωμα μπορεί να δώσει την αίσθηση στο κοινό ότι ο ήχος μετακινείται. Για να δώσω την αίσθηση αυτή, την κίνηση του ήχου την αποδίδω κυρίως με ακουστικές χειρονομίες. Πρόκειται για ένα θέατρο ήχων.

ΘΦ: Ποιος είναι ο στόχος σας, κυρία Λεγάκη, γράφοντας το συγκεκριμένο έργο;

Βασιλική Λεγάκη: Να υπάρχει ανάκλαση του ήχου, που να δίνει την αίσθηση ότι οι αέρινοι ήχοι του σαξοφώνου συμβαίνουν από τα κρουστά. Ουσιαστικά είναι μια αλληλεπίδραση κρουστών και σαξοφώνου, όπου δε θα ήθελα να ξεχωρίζει κάποιο όργανο. Θέλω να είναι μια μείξη ήχων. Μία ατάκα των κρουστών που οδηγεί σε ένα ήχο του σαξοφώνου θα είναι ουσιαστικά η συνέχεια του αρχικού ήχου, ένας ζωντανός οργανισμός που λειτουργεί, προχωράει και εξελίσσεται.

Ζητήσαμε από την κυρία Λεγάκη να μας αναλύσει το συγκεκριμένο έργο που γράφει, στο οποίο χρησιμοποιεί μαθηματικά μοντέλα.

Βασιλική Λεγάκη: Xρησιμοποιώ μια διαδοχή από ρυθμικές αξίες, οι οποίες επαναλαμβάνονται καθόλη τη διάρκεια του έργου. Βάζω αυτή τη διαδοχή των ρυθμικών αξιών σε μια σειρά συγκεκριμένη και μετά το έργο πηγαίνει μόνο του. Ουσιαστικά εγώ το γράφω, αλλά δεν το ελέγχω. Είναι κάτι το οποίο δημιουργείται από μόνο του, είναι κάτι το οποίο θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι τυχαίο, απρόβλεπτο, δεν το ορίζω πια. Έχω ορίσει όλους μου τους ήχους και πώς θα κινηθεί το κομμάτι, αλλά από τη στιγμή που βάζω την πρώτη μου ρυθμική αξία ξεκινάει όλο το έργο να παίρνει μόνο του τη δικιά του μορφή.

Η Νοα Μικ είναι πολυβραβευμένη σαξοφωνίστρια με επαγγελματικές συνεργασίες που εκτείνονται σε όλους τους καλλιτεχνικούς χώρους. Έχοντας ως στόχο να εξελίξει το σύγχρονο ρεπερτόριο, πειραματίζεται με τον ήχο και δημιουργεί συνθήκες διάδρασης με το κοινό, ώστε να του μεταδώσει νέες, πρωτόγνωρες καλλιτεχνικές εμπειρίες. Εκτός από μία άριστη εκτελέστρια, είναι και ερμηνεύτρια με θεατρική παρουσία πάνω στη σκηνή.

Μας μεταφέρει με πάθος το δικό της μουσικό όραμα: Θα ήθελα με αυτή τη συνεργασία να δίνεται η αίσθηση πολλαπλών ήχων και εναλλασσόμενων πηγών μουσικής με στόχο να οδηγηθεί η ψευδαίσθηση στο αποκορύφωμά της. Δε θέλαμε με την Ελένη (Ράλλη) να φτιάξουμε μία πρόταση συνηθισμένη, αλλά θέλαμε να αποτελεί βίωμα για το κοινό.

Ο Θοδωρής Βαζάκας έχει εντυπωσιακές σπουδές στα κρουστά, ενδιαφέρουσες συνεργασίες με φιλαρμονικές ορχήστρες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και αποτελεί ιδρυτικό μέλος του συνόλου ARTéfacts.

ΘΦ: Κύριε Βαζάκα, πώς αισθάνεστε για τη συνεργασία αυτή;

Θοδωρής Βαζάκας: Εγώ γι΄ αυτό έγινα μουσικός, για να κάνω τέτοιες συνεργασίες. Οπότε είμαι ενθουσιασμένος. Ακολούθησα τη σύγχρονη μουσική, γιατί πιστεύω σε αυτή τη συνεργασία με τους συνθέτες. Η ιδέα ότι σε ένα μικρό ποσοστό μπορείς να επηρεάσεις εσύ ο ίδιος αυτό που θα γράψει ο συνθέτης, το θεωρώ ευτύχημα.

ΘΦ: Θα μας περιγράψετε κάποια από τα κρουστά όργανα που θα χρησιμοποιηθούν στο έργο;

Θοδωρής Βαζάκας: Αρχικά θέλω να παρουσιάσω το βιμπράφωνο που είναι ένα μεγάλο μεταλλόφωνο. Παίρνουμε ένα δοξάρι κοντραμπάσου ή βιολοντσέλου και ενεργοποιούμε ουσιαστικά τις πλάκες του. Συνήθως αυτό το όργανο παίζεται με μπαγκέτες και μερικές φορές ακουμπάμε τα δάχτυλα πάνω του, για να σβήσει η νότα, γιατί αλλιώς θα ηχεί με μεγάλη διάρκεια. Έπειτα έχουμε τη γκρανκάσα που κάνει διάφορα εφέ, όπως το να χρησιμοποιούμε μία μπαγκέτα, στην άκρη της οποίας τοποθετούμε «τρελομπαλίτσες», και την κυλάμε ουσιαστικά πάνω στο δέρμα, όπου κάνει έναν ήχο σαν σούρσιμο, σαν βρυχηθμό λιονταριού. Επίσης μπορούμε να τρίψουμε το δέρμα με μια βούρτσα ή να πετάξουμε κέρματα πάνω του, τα οποία αναπηδούν και κάνουν διαφορετικούς ήχους. Η Βασιλική στο κομμάτι θα χρησιμοποιήσει και κροτάλες, μικρούς δίσκους, που είναι κουρδισμένοι πιο ψηλά από ότι είναι το βιμπράφωνο. Παίζονται με μπαγκέτα, για να υπάρχει ατάκα ή με δοξάρι, για να έχει περισσότερη διάρκεια ο ήχος και να είναι πιο οξύς. Άμα δεν τη σταματήσεις με το χέρι, η κροτάλα θα συνεχίσει να ακούγεται.

Βασιλική Λεγάκη: Θα ήθελα να προσθέσω ότι πιστεύω πως τα νύχια μας κι η παλάμη μας στα κρουστά όργανα δημιουργούν έναν πιο αέρινο ήχο, που αυτός για μένα συνδέεται άμεσα με τον ήχο του σαξόφωνου. Οπότε και τα δύο όργανα δημιουργούν αέρα.

ΘΦ: Πώς βιώσατε τις συνέπειες της πανδημίας στη μουσική; Με την παρούσα κρίση η τεχνολογία αποτελεί σύμμαχο ή εχθρό της σύγχρονης μουσικής;

Θοδωρής Βαζάκας: Νομίζω ότι είναι σύμμαχος, γιατί το κοινό έχει πιο εύκολα εξοικειωθεί με τα ηλεκτρονικά μέσα. Εμένα, βέβαια, δε μου αρέσει ιδιαίτερα, να πρέπει να ετοιμάσω κάτι διαδικτυακό. Θέλω την επαφή επί σκηνής.

Βασιλική Λεγάκη: Νομίζω ότι ζούμε χαοτικές στιγμές. Η όλη σύλληψη του έργου έχει να κάνει με την αβεβαιότητα που ζούμε.

Ελένη Ράλλη: Οι πρώτοι μήνες μετά τον εγκλεισμό ήταν αρκετά περίεργοι, αλλά πια υπάρχει το κίνητρο να γίνουν πράγματα.

Noa Mick: Εγώ δεν συμμετείχα σε διαδικτυακές συναυλίες. Προτιμώ μία ηχογράφηση, για να είμαι σίγουρη για την υψηλή ποιότητα του ήχου.

ΘΦ: Κυρία Λεγάκη, αν το έργο αυτό που γράφετε ήταν ένα κτίριο ή ένα μνημείο ποιο θα μπορούσε να είναι;

Βασιλική Λεγάκη: Σίγουρα θα είχε τη μορφή μιας σπείρας. Θα μπορούσε κάποιος να μπει και να αρχίσει να προχωράει μέσα σε αυτή και να ανακαλύπτει ότι ο χώρος όλο και μεγαλώνει και πως υπάρχουν περισσότερες αίθουσες, ή μεγαλύτερες αίθουσες, οπότε νομίζω ότι, ναι, θα ήταν ένα κτίριο που θα έμοιαζε με μια σπείρα που θα έμπαινες μέσα – ίσως και λαβύρινθος – και θα χανόσουν.

Θοδωρής Βαζάκας: Ή μήπως άνοιγες μία πόρτα που μετά είχε μια άλλη πόρτα που είχε μια άλλη πόρτα και δεν τελείωνε ποτέ αυτό;

Βασιλική Λεγάκη: Μπορεί … μπορεί να είχε και πόρτες… καλό θα ήταν να βάζαμε και πόρτες!

Διαβάστε επίσης:

H έκτη «Γέφυρα Μουσικής πάνω από τη Συγγρού» στο YouTube Channel του Ιδρύματος Ωνάση