Το επάγγελμα του ψηφοθέτη (4ος π.Χ. – 8ος μ.Χ.) – Γιώτα Ατζακά

Το βιβλίο της αρχαιολόγου και ερευνήτριας των επιδαπέδιων ψηφιδωτών Γιώτας Ατζακά, Το επάγγελμα του ψηφοθέτη, εξετάζει με σύγχρονους όρους τις ιδιομορφίες ενός πανάρχαιου επαγγέλματος. Από τις εκδόσεις Άγρα.

Γνώσις στην Πέλλα˙ Σώφιλος στην Αίγυπτο˙ Ηφαιστίων στο Πέργαμο˙ Ασκληπιάδης και Ανταίος στη Δήλο˙ Διοσκουρίδης ο Σάμιος στην Πομπηία˙ Απολλινάρις στην Κνωσό· Ζώσιμος από τα Σαμόσατα στο Ζεύγμα˙ Ορέντης στην Αμισό, στη Μαύρη Θάλασσα˙ Βίκτωρ και Κοσμάς στην περιοχή της Γάζας· Felix, Cecilianus, Victorinus: μερικοί μόνον από τους επώνυμους ψηφοθέτες της αρχαιότητας, που έχουμε την τύχη να γνωρίζουμε χάρη στις υπογραφές που συνοδεύουν τα έργα τους.

Το βιβλίο της αρχαιολόγου και ερευνήτριας των επιδαπέδιων ψηφιδωτών Γιώτας Ατζακά αποτελεί μια πρωτότυπη μελέτη, βασισμένη στην έρευνα επιγραφών, κειμένων και ανασκαφικών ευρημάτων, που προσεγγίζει το καλλιτεχνικό φαινόμενο ταυτόχρονα από την πλευρά του δημιουργού και του χρηματοδότη: τα εργαστήρια ή τα συνεργεία των ψηφοθετών, οι αρχιτεχνίτες και οι μαθητευόμενοι, οι μετακινήσεις τους έξω από τον τόπο διαμονής τους, η μεταβίβαση της τέχνης τους από γενιά σε γενιά, η κοινωνική τους θέση, οι αμοιβές τους· τα «τετράδια σχεδίων» και ο ρόλος των εντολοδοτών και των χορηγών στην επιλογή των θεμάτων· το μητροπολιτικό και το επαρχιακό στυλ, η παράδοση και η ανανέωση.

Μονοχρωμίες και πολυχρωμίες, μία θαυμαστή ποικιλία γεωμετρικών και εικονιστικών θεμάτων: θεοί και ήρωες από την ελληνική μυθολογία, σκηνές από το ζωικό και το θαλάσσιο βασίλειο, ασχολίες της καθημερινής ζωής, δημόσια θεάματα, προσωποποιήσεις.

Ονόματα και τόποι, που ηχούν υποβλητικά· οι δημιουργοί μιας  τέχνης που διαδόθηκε και διατηρήθηκε επί αιώνες χωρίς διακοπές σε ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο.

Η Γιώτα Ατζακά γεννήθηκε στη Ζαγορά Πηλίου. Σπούδασε Αρχαιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όπου στη συνέχεια εργάστηκε έως την πρόσφατη συνταξιοδότησή της. Σήμερα είναι ομότιμη καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας. Τα ενδιαφέροντά της στρέφονται κυρίως στην έρευνα της ύστερης αρχαιότητας με έμφαση στα θέματα που σχετίζονται με τις διακοσμήσεις εσωτερικών χώρων, ανάμεσα στα οποία την πρώτη θέση κατέχουν τα ψηφιδωτά δάπεδα. Ασχολείται ακόμη με τους επώνυμους αλλά και τους ανώνυμους τεχνίτες της αρχαιότητας, με ποικίλα ζητήματα εικονογραφίας, καθώς και με την ερμηνεία γραπτών πηγών. Το κύριο ερευνητικό έργο της αποτελεί η συγγραφή σε διαδοχικούς τόμους του Συντάγματος (Corpus) των παλαιοχριστιανικών ψηφιδωτών δαπέδων της Ελλάδας. Από τους πέντε προγραμματισμένους τόμους έχουν εκδοθεί οι τρεις, ενώ ο τέταρτος βρίσκεται στο στάδιο της ολοκλήρωσής του. Για τον δεύτερο τόμο τιμήθηκε τον Δεκέμβριο του 1988 με βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών.

Συνεργάστηκε σε ευρωπαϊκά προγράμματα που ως θέμα τους είχαν την ύστερη αρχαιότητα και τη μελέτη ψηφιδωτών δαπέδων, κυρίως της Ανατολικής Μεσογείου. Έχει δημοσιεύσει οκτώ μονογραφίες και πολλά άρθρα σε ελληνικά και ξένα περιοδικά, Πρακτικά Διεθνών Συνεδρίων και συλλογικούς τόμους.