100 φωτογραφίες για την ελευθερία του Τύπου: Το λεύκωμα του Patrick Chauvel με φωτογραφίες από πολεμικά μέτωπα

Επί μισόν αιώνα, ο Γάλλος φωτορεπόρτερ Patrick Chauvel καλύπτει πολεμικές συγκρούσεις: Ισραήλ, Βιετνάμ, Καμπότζη, Βόρεια Ιρλανδία, Ιράν, Λίβανος, Παναμάς, Σομαλία, Αφγανιστάν, Τσετσενία, Συρία. Τώρα, ο 72χρονος φωτορεπόρτερ βρίσκεται στην Ουκρανία για να καλύψει τον πόλεμο για το Paris-Match. Προσφάτως, εξέδωσε ένα άλμπουμ με τίτλο «100 φωτογραφίες για την ελευθερία του Τύπου», μια επιλογή από τις χιλιάδες φωτογραφίες του από τα θέατρα του πολέμου (τα έσοδα από τις πωλήσεις θα διατεθούν στη ΜΚΟ). Και μίλησε στον Michaël Naulin του Blind Magazine για το πώς ξεκίνησε ως φωτορεπόρτερ στα πεδία των μαχών, για το πώς αντιλαμβάνεται τη φωτογραφία καθώς οι σφαίρες σφυρίζουν δίπλα από τη φωτογραφική μηχανή και για την ανάγκη να οργανωθεί το αρχείο του.

Στην εφηβεία του, έρχονταν κάθε Κυριακή στο σπίτι του σπουδαία ονόματα για να πουν τις ιστορίες τους· μεταξύ αυτών και ο θρυλικός Ζοζέφ Κεσέλ. «Ήταν σαν να είχα τον Χέμινγουέι στο πλάι μου. Ονειρευόμουν ξύπνιος. Αυτοί οι τύποι ήξεραν να αφηγούνται ιστορίες· ειδικά ο Κεσέλ, ήταν ένας γίγαντας. Κάποιες φορές κοιμόμουν σπίτι του. Με ξυπνούσε πετώντας βιβλία στο κεφάλι μου και λέγοντας “ διάβασέ το αυτό, βλαμμένο”» θυμήθηκε ο Chauvel. «Ήθελα να είμαι πιο δυνατός από αυτούς, πιο γενναίος από αυτούς. Ειδικά, ήθελα να ξέρω αν είχα το κουράγιο» είπε. Και ένα βράδυ του 1967, ομολόγησε στον φωτογράφο Gilles Caron ότι ήθελε να κάνει αυτό που κι εκείνος έκανε. «Κυνήγα το» απάντησε ο Caron. Έτσι, ο 17χρονος τότε Chauvel, με μια Leica M3 που του δάνεισε ο Caron περασμένη στον λαιμό του, 500 δολάρια στην τσέπη και πέντε ασπρόμαυρα φιλμ έβαλε πλώρη για το Ισραήλ.

Ποτέ δεν προσπάθησε ο Chauvel να δώσει αισθητικές αξίες στις φωτογραφίες του. Αυτό είναι κάτι που το πολεμά. «Όταν μια φωτογραφία είναι πολύ όμορφη, χάνεις αξιοπιστία ως αυτόπτης μάρτυρας. Στη φωτογραφία στα θέατρα του πολέμου, πρέπει να δείχνεται μια κάποια κτηνωδία».

Για πρώτη φορά αντίκρυσε ρωσικά στρατεύματα στο Γκρόζνι, στον πρώτο πόλεμο στην Τσετσενία (1994-1996) με τους 100.000 νεκρούς. «Ήταν τρομακτικό· ποτέ δεν είχα δει κάτι τέτοιο. Συνειδητοποίησα ότι είχα καλύψει μικρούς πολέμους μόνο. Εκεί, ήταν ο ρωσικός στρατός, το 90% της πόλης κατεστραμμένο μέσα σε έξι μέρες, απανωτά να έρχεται, μέρα νύχτα» θυμήθηκε. Στο γραφείο του έχει κορνιζάρει μια φωτογραφία από το 1996, ένα κοριτσάκι στο Γκρόζνι, με παντοφλίτσες, ροζ καλσόν και κόκκινο φόρεμα, πάνω σε ένα κατεστραμμένο ρωσικό τεθωρακισμένο που ήδη είχε καλύψει η σκουριά. «Αυτό ήταν μια στιγμή ηρεμίας. Μόλις σταμάτησαν οι μάχες οι άνθρωποι βγήκαν έξω φορώντας τα καλύτερα ρούχα τους γιατί είχαν κουραστεί να είναι μέσα στα κελάρια τους. Και ήταν εκεί, πάνω στο ρωσικό τεθωρακισμένο, κι έμοιαζε με την Κοκκινοσκουφίτσα. Δεν μπορούσα να αντισταθώ στο να τραβήξω αυτή τη φωτογραφία» εξομολογήθηκε.

Για το ότι στη σύγκρουση στην Ουκρανία είναι επίσης ένας πόλεμος εικόνων και ανεπιβεβαίωτων πηγών και μια υποβάθμιση της βίας σε κάτι τετριμμένο ο Chauvel σχολίασε θλιμμένα: «Κανείς δεν διαβάζει πια τον Τύπο· όλοι κοιτάζουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης».

Οι φωτογραφίες που δεν δημοσίευσε ο Chauvel λειτουργούν ως μνήμη, ως ιστορική μαρτυρία. Μια ολόκληρη ομάδα, συμπεριλαμβανομένης της συντρόφου του, της Anne Pitoun, εργάζονται για να ζωντανέψουν ένα αρχείο 380.000 φωτογραφιών, 1.000 ωρών ντοκιμαντέρ, κειμένων, διαπιστεύσεων, διαβατηρίων και άλλων. «Η κληρονομιά είναι μεγαλύτερη από μένα· μου διαφεύγει. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι, αυτά τα πρόσωπα, είναι μισός αιώνας ιστορία». Το λεύκωμα για τους «Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα» είναι μια δουλειά αυτόπτη μάρτυρα, με κείμενα από φωτογράφους όπως ο Don McCullin και ο James Nachtwey καθώς και από δημοσιογράφους όπως οι Rémy Ourdan και Adrien Jaulmes. Ένα λεύκωμα για «να μην ακούσουμε ξανά: “Δεν ξέραμε”».

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ | Φωτογραφία: Λίβανος 1984, Patrick Chauvel, Ανακτήθηκε από: Maison de la Radio et de la Musique