Queer Britannia: Ένα ιδιαίτερο αφιέρωμα στο 28ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας

Πενήντα χρόνια γιορτάζονται φέτος από την πρώτη παρέλαση Pride που έγινε ποτέ στο Ηνωμένο Βασίλειο: την πρώτη πορεία της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας σε ακόμη αφιλόξενους για εκείνη δρόμους, καθώς μόλις πέντε χρόνια είχαν συμπληρωθεί από την αποποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας. Μια άλλη σημαντική επέτειος είναι τα 60 χρόνια που συμπληρώθηκαν πρόσφατα από την θυελλώδη πρεμιέρα της ταινίας «Victim» στις αίθουσες. Ήταν η πρώτη δημιουργία που έθιγε ανοιχτά, και με επαναστατικό για την εποχή τρόπο, το ζήτημα της ομοφυλοφιλίας, προερχόμενη μάλιστα από φτασμένο σκηνοθέτη, με πασίγνωστο πρωταγωνιστή (Ντερκ Μπόγκαρντ) και έχοντας την υποστήριξη μεγάλου στούντιο. Σε μια χώρα όπου η ομοφυλοφιλία διωκόταν μανιωδώς ως ποινικό αδίκημα, δεν είναι άξιο απορίας που το queer σινεμά (ο όρος, ίσως παρωχημένος στις μέρες μας, στάθηκε επί δεκαετίες χαρακτηριστικός ενός ολόκληρου κινηματογραφικού είδους) χρειάστηκε καιρό μέχρι να πραγματοποιήσει εκεί το δικό του αντάρτικο. Άπαξ κι αυτό συνέβη, ωστόσο, η βρετανική οθόνη αγκάλιασε δυναμικά τη διαφορετικότητα και τον προσδιορισμό της σεξουαλικής ταυτότητας, παράγοντας στην πορεία συναρπαστικές ταινίες οι οποίες όχι μόνο κατέρριψαν ταμπού και αποτύπωσαν θαρραλέα τις -μέχρι πρότινος κρυφές- ζωές μιας σεβαστής ομάδας πληθυσμού, αναγκασμένης να μένει στο περιθώριο, αλλά κυρίως άνοιξαν το δρόμο της ελεύθερης έκφρασης σε ένα σωρό εξαίρετους γκέι καλλιτέχνες, όπως ο Ντέρεκ Τζάρμαν ή ο Τέρενς Ντέιβις.

Το 28ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας επιχειρεί έναν ελάχιστο φόρο τιμής πρωτίστως στους σκηνοθέτες αυτούς, αλλά και σε όσους και όσες συνέλεξαν μέσα στα χρόνια αφηγήματα και βιώματα εκπροσώπων της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και τα αποτύπωσαν μοναδικά σε φιλμ. Το μικρό, αλλά ελπίζουμε αντιπροσωπευτικό αφιέρωμα, συγκεντρώνει ταινίες σαν τους πολύ σημαντικούς σταθμούς ενός ταξιδιού που οδήγησε ανθρώπους στη χειραφέτηση, την αυτογνωσία, την αποφασιστική διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους και μια ολόκληρη κοινωνία στην κατανόηση και προσφάτως στη συμπερίληψη.

Με την υποστήριξη British Council.

Αναλυτικά οι ταινίες του Αφιερώματος:

ΘΥΜΑ / VICTIM
(1961, Ηνωμένο Βασίλειο, 101′)
Σκηνοθεσία: Μπέιζιλ Ντίερντεν

Όταν στη Βρετανία οι γκέι ερωτικές σχέσεις θεωρούνταν ακόμα αδίκημα, το «Θύμα», υπήρξε όχι μόνο η πρώτη αγγλόφωνη ταινία που τόλμησε να ξεστομίσει τη λέξη «ομοφυλόφιλος», αλλά και μια θαρραλέα κίνηση καριέρας από έναν σκηνοθέτη θρυλικών κωμωδιών και έναν ανερχόμενο ζεν πρεμιέ. Πολλοί συνάδελφοί του απέρριψαν τρομοκρατημένοι το ρόλο του παντρεμένου δικηγόρου που πέφτει θύμα εκβιασμού λόγω των σεξουαλικών του προτιμήσεων, όμως ο Ντερκ Μπόγκαρντ επιβίωσε πεισματικά για να μετατραπεί σταδιακά σε gay icon. Διατηρώντας ακέραιο το σασπένς των νουάρ καταβολών του, το «Θύμα» κατέρριψε τα υποτιμητικά στερεότυπα και έβγαλε το αγγλικό σινεμά μια για πάντα από την «ντουλάπα».

ΚΑΤΑΡΑΜΕΝΗ ΚΥΡΙΑΚΗ / SUNDAY BLOODY SUNDAY
(1971, Ηνωμένο Βασίλειο, 110′)
Σκηνοθεσία: Τζον Σλέσιντζερ

Σε μια εποχή όπου η ανοιχτή απεικόνιση της ομοφυλοφιλίας, πόσω μάλλον η ανταλλαγή ενός θερμού φιλιού μεταξύ ανδρών, εξακολουθούσε να θεωρείται ταμπού στο σινεμά, ο Σλέσιντζερ αποτολμούσε και τα δύο στο ίδιο φιλμ. Έχοντας ως επίκεντρο δύο παράλληλες ερωτικές ιστορίες με το ίδιο αντικείμενο πόθου, έναν εικοσάχρονο νεαρό που μοιράζεται το κρεβάτι του πότε με μία τριαντάχρονη χωρισμένη γυναίκα και πότε με έναν σαραντάρη γιατρό, το θαυμάσιο δράμα εξερευνά τις πιθανότητες της αγάπης, της αφοσίωσης και της συντροφικότητας σε ένα συναισθηματικά αποξενωτικό Λονδίνο του ’70, όπου το παλιό μοιράζεται άβολα τα ίδια κλινοσκεπάσματα με το καινούργιο. Η ταινία διεκδίκησε Όσκαρ Σκηνοθεσίας, Αʹ Ανδρικού Ρόλου (Πίτερ Φιντς), Αʹ Γυναικείου Ρόλου (Γκλέντα Τζάκσον) και Πρωτότυπου Σεναρίου, προκαλώντας στην εποχή της μεγάλη αίσθηση.

ΣΕΜΠΑΣΤΙΑΝ / SEBASTIANE
(1976, Ηνωμένο Βασίλειο, 86′)
Σκηνοθεσία: Ντέρεκ Τζάρμαν

Ο θρυλικός σκηνοθέτης ξαναδιαβάζει την ιστορία του Αγίου Σεβαστιανού στα λατινικά, ακολουθώντας τον από την εξορία μέχρι το μαρτύριό του. Η γνωριμία του arthouse κοινού με την ανδρική σάρκα επήλθε με μια αφοπλιστικά ακομπλεξάριστη ματιά στο ομοερωτικό περιεχόμενο τυπικά ανδρογενών δραστηριοτήτων. Σώματα σε έκσταση που ακροβατούν στις χρυσές τομές μοναδικών συνθέσεων, λουσμένα στο φως όπως και οι μελωδίες του Μπράιαν Ίνο που ακολουθούν την κίνηση του Απόλλωνα στον ουράνιο θόλο. Πόνος και απόλαυση γίνονται ένα στην πρώτη queer αγιογραφία.

Η ΤΡΙΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΤΕΡΕΝΣ ΝΤΕΪΒΙΣ / THE TERENCE DAVIES TRILOGY
(1983, Ηνωμένο Βασίλειο, 101′)
Σκηνοθεσία: Τέρενς Ντέιβις

Πριν το όνομά του γίνει συνώνυμο του πιο ιδιοσυγκρασιακού και χαμηλόφωνα σπουδαίου δημιουργού σε ολόκληρο το βρετανικό σινεμά, ο Τέρενς Ντέιβις ξεκινούσε μια σεμνή και μοναχική σκηνοθετική πορεία, μέσα από τρεις αυτοβιογραφικές και σύντομης διάρκειας ταινίες. Ονειρική, ποιητική και βαθιά προσωπική, η «Τριλογία» του άρχισε το 1976 και ολοκληρώθηκε μέσα σε επτά χρόνια, ιχνηλατώντας την πορεία ενός άντρα από την παιδική ηλικία και την ενηλικίωση μέχρι το γήρας, καθώς παλεύει με την αυστηρή, θεοσεβούμενη ανατροφή του, την καταπιεσμένη του ομοφυλοφιλία και την ατέρμονη μοναξιά τού να είναι διαφορετικός. Ένα αριστουργηματικό τρίπτυχο μικρού μεγέθους αλλά μεγάλης ευαισθησίας.

ΜΟΡΙΣ / MAURICE
(1987, Ηνωμένο Βασίλειο, 140′)
Σκηνοθεσία: Τζέιμς Άιβορι

Στην Εδουαρδιανή Αγγλία, ο έρωτας μεταξύ ανδρών σπάνια είχε άλλη έκβαση πέρα από τη συναισθηματική καταπίεση ή την κοινωνική κατακραυγή. Από το «Μορίς» παρελαύνει κάθε πιθανή επιλογή ενός ομοφυλόφιλου της εποχής, από το «καμουφλάζ» ενός γάμου μέχρι το ριψοκίνδυνο ψωνιστήρι. Ανιχνεύοντας, όμως, τα ερωτικά σκιρτήματα τριών ανδρών στο συντηρητικό πανεπιστημιακό περιβάλλον του Κέμπριτζ, ο Τζέιμς Άιβορι επέλεξε για την πιο έκδηλα queer και εμβληματική ταινία του τον διακριτικό θρίαμβο του έρωτα κόντρα στις ίδιες προκαταλήψεις που οδήγησαν τον Ε.Μ. Φόρστερ να κρατήσει το ομότιτλο μυθιστόρημά του αδημοσίευτο μέχρι τον θάνατό του. Στην ταινία αυτή σημειώνει το πρωταγωνιστικό ντεμπούτο του ο Χιου Γκραντ.

YOUNG SOUL REBELS
(1991, Ηνωμένο Βασίλειο, 105′)
Σκηνοθεσία: Σερ Άιζακ Τζούλιεν

Ενώ η Βρετανική Κοινοπολιτεία ετοιμάζεται να γιορτάσει την 25η επέτειο της στέψης της Βασίλισσας Ελισάβετ, το Λονδίνο περνάει στη φάση της πανκ αμφισβήτησης. Έχοντας όμως στο επίκεντρο μιας πολυσχιδούς αφήγησης δύο νεαρούς DJ που απ’ τα γκαράζ κηρύσσουν τη funk και τη νεο-σόουλ των Heptones και των Funkadelic, ο Άιζακ Τζούλιεν δεν ενδιαφέρεται για τα περίχωρα του Μπάκιγχαμ και στρέφεται στη μαύρη και queer κοινότητα της εποχής, αρθρώνοντας την αγγλική απάντηση στο «Κάνε το Σωστό» του Σπάικ Λι. Ξεκινώντας με τη δολοφονία ενός νεαρού που ψωνίζεται στα πάρκα, καταγράφει τον ρατσισμό και την ομοφοβία, τις πολιτικές συγκρούσεις που περνάνε από τη θεωρία στα πεζοδρόμια, εν τέλει ολόκληρη τη δυναμική στο περιθώριο μιας πολυπολιτισμικής μητρόπολης, πριν βυθιστεί στο σκοτάδι του θατσερισμού.

ΤΟ ΦΙΛΙ ΤΗΣ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ / BUTTERFLY KISS
(1995, Ηνωμένο Βασίλειο, 88′)
Σκηνοθεσία: Μάικλ Γουίντερμποτομ

Κάτι σαν το «Θέλμα και Λουίζ» στη «Ζώνη του Λυκόφωτος», το «Φιλί της Πεταλούδας» αφηγείται την πορεία ενός γυναικείου ντουέτου που από θύμα και θύτρια γίνονται ζευγάρι, για να σκορπίσουν στη συνέχεια το θάνατο στην επαρχιακή Αγγλία. Μπλέκοντας το θρίλερ με τα road movies, το λεσβιακό love story με το ψυχόδραμα και τη μαύρη κωμωδία, αυτό το ιδιόρρυθμο κινηματογραφικό κράμα, γεμάτο ανατροπές και μικρά (ή μεγαλύτερα) σοκ, σήμανε την αρχή της μεγάλης καριέρας του Μάικλ Γουιντερμπότομ («Τζουντ», «24 Hour Party People») με ένα από τα πιο εντυπωσιακά ντεμπούτα που βγήκαν από τη Μ. Βρετανία τη δεκαετία του ‘90.

Προλογίζουν από τις «Λεσβίες στα Πρόθυρα» οι Ντιάνα Μάνεση, Διδακτόρισσα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας /ποιήτρια και Φρύνη Κόντη-Παπαγεωργιου, κινηματογραφίστρια / Συντηρήτρια Οπτικοακουστικών Μέσων.

ΘΕΟΙ ΚΑΙ ΔΑΙΜΟΝΕΣ / GODS AND MONSTERS
(1998, Ηνωμένο Βασίλειο / ΗΠΑ, 105′)
Σκηνοθεσία: Μπιλ Κόντον

Δικαιολογημένο Όσκαρ Καλύτερου Διασκευασμένου Σεναρίου, υποψηφιότητα Α’ Ανδρικού Ρόλου για την σπουδαιότερη κινηματογραφική ερμηνεία του Ίαν ΜακΚέλεν, υποψηφιότητα Β’ Γυναικείου Ρόλου για την εξαίρετη Λιν Ρέντγκρεϊβ και περισσότερα από 30 βραβεία από Ενώσεις Κριτικών και φεστιβάλ για μια ταινία που πλέον απολαμβάνει της φήμης μοντέρνου κλασικού για το queer σινεμά. Βασισμένο στη ζωή του ομοφυλόφιλου χολιγουντιανού σκηνοθέτη Τζέιμς Γουέιλ («Η Μνηστή του Φρανκενστάιν»), το κομψοτέχνημα του Μπιλ Κόντον διηγείται τη σχέση φιλίας και κρυφής ερωτικής έλξης που αναπτύσσεται ανάμεσα στον ηλικιωμένο σκηνοθέτη και ένα νεαρό κηπουρό (Μπρένταν Φρέιζερ).

Προλογίζει ο «Χρήστος δε μένει πια εδώ».

Διαβάστε επίσης:

Το 28ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας ξεκινάει!