Πόλεις, υπολογιστές και κοινότητες σε μια έκθεση σε δύο επεισόδια. Με υλικό από το Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη αλλά και με νέα έρευνα στη σύγχρονη Αθήνα, η έκθεση αναδεικνύει το πώς συνδέονται η μεταπολεμική περίοδος με τη σύγχρονή μας εποχή, μέσα από ιδέες σχετικά με τη συλλογή δεδομένων, τον αστικό χώρο και τους ανθρώπους.
Αν οι πόλεις μας είναι το άθροισμα των επιθυμιών μας, τι έχουν να μας πουν οι μηχανές για αυτό; Συμπερίληψη και αποκλεισμός. Ερωτηματολόγια και μηχανισμοί παρακολούθησης. Ευτοπίες και δυστοπίες. Η Στέγη παρουσιάζει από 28 Ιανουαρίου έως 26 Φεβρουαρίου 2023 την έκθεση «Κωνσταντίνος Δοξιάδης και Πληροφοριακός Μοντερνισμός – Η μηχανή στην καρδιά του ανθρώπου» που εξετάζει μια από τις πιο αποφασιστικής σημασίας κοινωνικές συνθήκες των τελευταίων πενήντα ετών: τη σύμπτυξη πόλεων, ανθρώπων, πληροφοριών και υπολογισμών, σε δύο επεισόδια.
H έκθεση, σε σύλληψη, έρευνα, επιμέλεια και σχεδιασμό των Farzin Lotfi-Jam και Mark Wasiuta και σε εκτελεστική διεύθυνση της Αφροδίτης Παναγιωτάκου και του Πρόδρομου Τσιαβού, εμπνέεται από το έργο του Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη, ο οποίος μέσα από τη συλλογή δεδομένων επιχείρησε να απαντήσει στο εξής ερώτημα: Πώς μπορούν οι άνθρωποι που ζουν στις πόλεις να είναι ευτυχισμένοι; Και πώς το να συλλέγεις δεδομένα χρησιμοποιείται στις μέρες μας;
Στη δεκαετία του 1960, το γραφείο του Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη διεξήγαγε το πρόγραμμα «Ανθρώπινη Κοινότητα», μια έρευνα για τους κατοίκους της Αθήνας, η οποία μέτρησε την προσαρμογή τους στον αναδυόμενο ρυθμό και τους χώρους της μεταπολεμικής πόλης. Για τις ανάγκες της έρευνας, ο Δοξιάδης χρησιμοποίησε έναν υπερυπολογιστή της εποχής, τον οποίο τοποθέτησε στο γραφείο του στο κέντρο της Αθήνας. Στη συνέχεια, κατάρτισε ερωτηματολόγια που διανεμήθηκαν σε δεκαοχτώ αθηναϊκές γειτονιές, αντίγραφα των οποίων παρουσιάζονται στην έκθεση. Το συμπεριληπτικό πρότζεκτ του εστίασε στις απόψεις των ίδιων των πολιτών για το πώς μπορούν να είναι χαρούμενοι στην καθημερινότητα της ζωής τους στην πόλη. Στο δεύτερο επεισόδιο γίνεται ένα μεγάλο χρονικό άλμα, καθώς ξεδιπλώνονται συστήματα παρακολούθησης στις σύγχρονες πόλεις, τα οποία ενισχύουν τον αποκλεισμό των μειονοτήτων. Εκεί παρουσιάζεται η «Νέα Ανθρώπινη Κοινότητα», μια κριτική αναδρομή της έρευνας του Δοξιάδη που πραγματοποιήθηκε με πρόσφατα αφιχθέντες μετανάστες και πρόσφυγες. Συνολικά, η έκθεση αποκαλύπτει το πώς η σημερινή εποχή μας και η μεταπολεμική περίοδος συνδέονται μέσω τεχνικών εξαγωγής και συσσώρευσης δεδομένων. Μαζί, αυτά τα επεισόδια δείχνουν την αναδυόμενη πληροφοριακή γεωγραφία της Ελλάδας, εντοπίζοντας τα όρια και τα σύνορά της, καθώς και τα υποκείμενα δεδομένων που δημιουργούν.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Συντελεστές
Σύλληψη, Έρευνα, Επιμέλεια και Σχεδιασμός: Farzin Lotfi-Jam και Mark Wasiuta
Εκτελεστική Διεύθυνση: Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Πρόδρομος Τσιαβός
Βοηθοί Επιμέλειας: Grace Alli και Meera Almazrooei
Συντονισμός Έρευνας για τη «Νέα Ανθρώπινη Κοινότητα»: Jarrett Ley
Συντονισμός Σχεδιασμού και Κατασκευών: studioentropia architects_ (Γιώτα Πασσιά | Παναγιώτης Ρούπας)
Σύμβουλος Κατασκευών: Μάνος Βορδοναράκης
Επιμελητική Έρευνα και Ομάδα Παραγωγής: Grace Alli, Meera Almazrooei, Jarrett Ley, Parker Limón, Austin McInnis
Βοηθοί Ψηφιακής Σχεδίασης Μοντέλων: Jialiang Huang, Steven Xianxing Liu, Arseny Pekurovsky, Ελίνα Βαρουξάκη, Adam Lingjia Wang, Gina (Yiqing) Wei, Zifan Zhu
Βοηθοί Συναρμολόγησης Μοντέλων: Παναγιώτης Αθανασίου, Ελίνα Βαρουξάκη, Εμμανουέλα Λυγερού, Βαλεντίνα Φαραντούρη
Αθηναϊκή Ομάδα «Νέας Ανθρώπινης Κοινότητας»
Συντονισμός: Λευτέρης Παπαγιαννάκης
Ομάδα Παραγωγής: Χρήστος Λαζαρίδης, Nasruddin Nizami, Αγγελική Σταματάκη
Επικεφαλής Παραγωγής: Βασίλης Παναγιωτακόπουλος
Παραγωγός: Ειρηλένα Τσάμη
Συντονισμός Παραγωγής: Ηρακλής Παπαθεοδώρου
Υπεύθυνη Εκτέλεσης Παραγωγής: Δήμητρα Μπουζάνη
Εκτέλεση Παραγωγής: Γιάννης Ιασωνίδης
Τεχνικός Διευθυντής: Λευτέρης Καραμπίλας
Αναπληρωτής Τεχνικός Διευθυντής: Γιάννης Ντόβας
Ευχαριστίες: Πολύνα Κοσμαδάκη, Γιώτα Παυλίδου, Γιώργος Τζιρτζιλάκης
Ανάθεση και Παραγωγή: Στέγη Ιδρύματος Ωνάση
Σε συνεργασία με το Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη & το Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη
Με την υποστήριξη του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες και του Δικτύου «Μέλισσα»
Με επιπλέον υποστήριξη από το Graham Foundation
H έκθεση θα έχει και παράλληλες δράσεις που θα ανακοινωθούν σύντομα.
Κωνσταντίνος Δοξιάδης
Η ζωή και το έργο του Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη (1913-1975) είναι μια απόδειξη για την παραγωγή σύγχρονου πολιτισμού με επίκεντρο τον άνθρωπο, στη διάρκεια του ελληνικού 20ού αιώνα. Αρχιτέκτονας και πολεοδόμος που κατέθετε συχνά τις προτάσεις του για το αστικό τοπίο της Ελλάδας, διακρίθηκε για την εξωστρέφεια και τη δράση του σε τέσσερις ηπείρους. Από τη μια, τα Άσπρα Σπίτια στην παραλία Διστόμου: ο πρότυπος οικισμός τον οποίο σχεδίασε το 1963 για να φιλοξενήσει τις οικογένειες των εργαζομένων στην «Αλουμίνιον της Ελλάδος», με τον πρώτο σταθμό βιολογικού καθαρισμού αστικών λυμάτων στην Ελλάδα. Από την άλλη, η χάραξη της πόλης του Ισλαμαμπάντ και τα σχέδια για την ανοικοδόμηση των Σκοπίων ύστερα από τον καταστροφικό σεισμό του 1963, σε ανάθεση του ΟΗΕ. Από τη μια, η πρόταση για σιδηροδρομική σύνδεση του Λαυρίου με την ελληνική πρωτεύουσα – που έμεινε στα χαρτιά. Από την άλλη, τα έργα της Doxiadis International Co. Ltd. Consultants on Development & Ekistics σε 44 χώρες, με γραφεία στις ΗΠΑ, το Ιράκ, τη Σαουδική Αραβία, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές, τη Νιγηρία, την Γκάνα, τη Λιβύη κ.α.
Ο Δοξιάδης ήταν ο άνθρωπος με τις πολλές ιδιότητες. Ένας μοντερνιστής που αντιμετώπιζε την τεχνολογία και την τεχνική ως μέσα για να επιτευχθεί η ευημερία του ανθρώπου και του κοινωνικού συνόλου. Διδάκτωρ μηχανικός από το Πανεπιστήμιο του Σαρλότενμπουργκ στο Βερολίνο. Αρχηγός της αντιστασιακής ομάδας «Ήφαιστος» την περίοδο της Κατοχής. Υφυπουργός Ανοικοδόμησης και Γενικός Διευθυντής Ανοικοδόμησης στη μεταπολεμική Ελλάδα. Με προσφυγικές εμπειρίες από την οικογένειά του –γεννήθηκε το 1913 στη Στενήμαχο της Ανατολικής Ρωμυλίας– ζει από κοντά το δράμα των προσφύγων του 1922, αλλά και των εκατομμυρίων προσφύγων που κατακλύζουν το Καράτσι του Πακιστάν, όταν ταξιδεύει εκεί το 1955.
Στη δική του θεωρία για την Οικιστική, ο άνθρωπος είναι το πιο σημαντικό συστατικό της πόλης και, σε συνδυασμό με τα άλλα τέσσερα στοιχεία (φύση, κοινωνία, κελύφη και δίκτυα), οδηγεί στην ισορροπημένη λειτουργία της. Ήδη στη διακήρυξη του πρώτου Συμποσίου της Δήλου (1963), από τα συνολικά 12 που οργάνωσε, αναφέρει: «Ο στόχος πρέπει να είναι να δημιουργήσουμε οικισμούς που δεν θα ικανοποιούν τους ανθρώπους μόνο ως γονείς και εργαζόμενους, αλλά επίσης και ως ενδιαφερόμενους για μάθηση, ως δημιουργούς και ως πολίτες».
Υπήρξε, όμως, και ένας αρχιτέκτονας ανοιχτός στις αλλαγές που έφερνε η εποχή του όσο εκείνος διατηρούσε τον θαυμασμό του για τον αρχιτεκτονικό χώρο της αρχαιοελληνικής «πόλεως». Στο 8ο Συμπόσιο του 1970, οι συμμετέχοντες παρατηρούσαν αυτό που ερχόταν από το μέλλον: «Τα συστήματα πληροφορίας σήμερα έχουν περισσότερη δύναμη στην κοινωνία από ποτέ, διότι οι υπολογιστές έχουν μεγεθύνει τις δυνατότητες των ανθρώπινων αισθήσεων».
Photo Credit: Huco Interview (Photographs 32833) photo 2 B+W_2_Constantinos A. Doxiadis Archives © Constantinos and Emma Doxiadis Foundation
