Οδυσσέας Ελύτης: Ο κόσμος ο μικρός, ο Μέγας: αφιέρωμα στο Μέγαρο Μουσικής

Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών παρουσιάζει ένα αφιέρωμα στον Οδυσσέα Ελύτη για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του μεγάλου ποιητή, …

την Πέμπτη 3 Νοεμβρίου 2011. 

Ένα ταξίδι στα ιδανικά τοπία της πνευματικής επικράτειας του μεγάλου Έλληνα ποιητή με την πρωτότυπη μουσική του Γιώργου Κουρουπού να λειτουργεί ως πυξίδα για το λυρικό και στοχαστικό – ποιητικό και πεζό – λόγο του αλλά και τα δυνατά χρώματα των εικόνων του

Το Μέγαρο Μουσικής τιμά την επέτειο συμπλήρωσης εκατό χρόνων από τη γέννηση του Οδυσσέα Ελύτη διοργανώνοντας ένα «ελεύθερο ταξίδι» στον «Κόσμο τον μικρό, τον Μέγα!» του νομπελίστα ποιητή κι ανανεωτή της ελληνικής ποίησης, στο λυρικό και στοχαστικό του λόγο, στα δυνατά χρώματα των εικόνων του και στα ιδανικά τοπία της δικής του πνευματικής επικράτειας, με οδηγό την πρωτότυπη μουσική του Γιώργου Κουρουπού.

Στο πρόγραμμα αυτού του αφιερώματος που θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 3 Νοεμβρίου, στις 8.30 το βράδυ, στην Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης, παλαιότερες αλλά και πρόσφατες μελοποιημένες δημιουργίες του συνθέτη – που καταπιάστηκε με το έργο του Ελύτη από το 1989 μέχρι σήμερα – λειτουργούν ως πυξίδα για παρουσιαζόμενα ποιήματα και αποσπάσματα πεζού λόγου απ’ όλες τις περιόδους της γραφής του, όπως κι ένα εναλλασσόμενο περιβάλλον εικόνων (κινηματογραφικών ντοκουμέντων), εικαστικών έργων του και προσωπικών φωτογραφιών.

Στίχους του Ελύτη απαγγέλει η ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου, συνοδευόμενη από τον ηθοποιό Άρη Λεμπεσόπουλο στην ανάγνωση επιλεγμένων πεζών του κειμένων. Τις μουσικές συνθέσεις του Γιώργου Κουρουπού σε στίχους Οδυσσέα Ελύτη ερμηνεύουν γνωστοί σολίστ (Γιώργος Παναγιωτίδης στο βιολί, Ali Basegmezler στη βιόλα, Fabiola Ojeda στο τσέλο, Θανάσης Αποστολόπουλος στο πιάνο) και λυρικοί τραγουδιστές (Θεοδώρα Μπάκα, μέτζο σοπράνο και Τάσης Χριστογιαννόπουλος, βαρύτονος) όπως και η Παιδική Χορωδία των Αρσακείων Σχολείων υπό τη διεύθυνση της Χριστίνας Βαρσάμη-Κούκνη.

Την καλλιτεχνική επιμέλεια της εκδήλωσης – που εντάσσεται στο πλαίσιο της Σειράς Ελληνική Μουσική – έχει η Ιουλίτα Ηλιοπούλου.

Μέσα από έναν πραγματικό πλούτο εικόνων, από αιφνιδιαστικές συζεύξεις λέξεων, μέσα από τη δοξαστική υμνωδία των φυσικών και πνευματικών στοιχείων που συνθέτουν τη μοναδικότητα του νησιωτισμού αλλά και την ευαισθησία του μεσογειακού ανθρώπου, «ο Ελύτης» σημειώνει η Ιουλίτα Ηλιοπούλου «διαμόρφωσε μια εξαιρετικά εύφορη και ιδιαίτερη στη σημασία της ποιητική που τη διέπουν σταθερά αξιώματα: η υπέρβαση και η γεωμέτρηση, η ανακατάταξη της πραγματικότητας, η πίστη στη διάρκεια, η θεωρία των αναλογιών, η ερωτική σύλληψη του κόσμου, η αγιοποίηση των αισθήσεων, η χαριστική αντίληψη της ζωής, η επανάκτηση της αθωότητας, η διαφάνεια ως πνευματική αξία, η δικαιοσύνη, η αδιάκοπη διεκδίκηση της ελευθερίας, η ηλιακή μεταφυσική ως μέθοδος αποκρυπτογράφησης του μυστηρίου της ζωής». Ένα προσωπικό ποιητικό ιδίωμα με βασικές συντεταγμένες τη γλωσσική μετουσίωση αλλά και τη σύνθεση μιας διαφορετικής ηθικής κι αισθητικής αντίληψης.

Η εκδήλωση φιλοδοξεί «να οδηγήσει τον ακροατή-θεατή σε μια βαθύτερη – ή έστω διαφορετική – κατανόηση του έργου του Οδυσσέα Ελύτη αλλά επίσης, μέσα από το παζλ φράσεων, ήχων και εικόνων, να ξεπροβάλλει αβίαστα, διαυγής και απέριττη, η μορφή του» συμπληρώνει ο Γιώργος Κουρουπός που για πρώτη φορά καταπιάστηκε με το έργο του ποιητή το 1989. Όταν ο Μάνος Χατζιδάκις του ζήτησε να γράψει ένα λυρικό, συμφωνικό έργο για την Ορχήστρα των Χρωμάτων που μόλις είχε ιδρυθεί. Τότε εκείνος επέλεξε τον «Μικρό Ναυτίλο». Λίγο αργότερα, το 1997, μελοποίησε, πάλι για φωνή και ορχήστρα, το «Ακινδύνου, Ελπιδοφόρου, Ανεμποδίστου» από τα «Ελεγεία της Οξώπετρας». Στα τέλη της δεκαετίας του’90 μελοποίησε δέκα ποιήματα για φωνή και πιάνο ενώ το 2004 παρουσίασε το «Μονόγραμμα», συμφωνική σουίτα, για φωνές, χορωδία και ορχήστρα.

Για τον «Κόσμο τον μικρό, τον Μέγα!» επέλεξε να παρουσιάσει πρόσφατες μελοποιήσεις του οι οποίες χαρακτηρίζονται από έναν «ήχο κλασικής χροιάς – ο Ελύτης, ως γνωστόν, αγαπούσε και άκουγε πολύ την κλασική περίοδο της μουσικής. Ξεκινώντας από τη «Συναυλία των Γυακίνθων» (από την ποιητική συλλογή «Προσανατολισμοί» το 1940) που έγραψε οραματιζόμενος τον Ελύτη «να γράφει και να απαγγέλει το ποίημα αυτό ενώ το πικάπ έπαιζε Μότσαρτ», και συνεχίζοντας με έργα όπως την «Πορτοκαλένια» (από τον «Ήλιο τον Πρώτο, Παραλλαγές πάνω σε μιαν αχτίδα», 1943), τα «Απόστιχα Μυστικά για έναν όρθρο στο Ασκητήριο του Απολλού» (από «Τα Ετεροθαλή», 1974), τη «Νεφέλη» (από τη «Μαρία Νεφέλη», 1978), το «Ακόμα ένα τσιγάρο» (από τα «Τρία Ποιήματα με Σημαία Ευκαιρίας», 1982) ή τα «Περασμένα Μεσάνυχτα» (από «Τα Ελεγεία της Οξώπετρας», 1991).

Από την παλιότερη δουλειά του κράτησε τα τραγούδια «Η Πεντάμορφη στον Κήπο» και «Όλβια Ντόννα» (επίσης από τους «Προσανατολισμούς») τα οποία εντάσσονται  στην παράδοση του lied (φωνή και πιάνο) καθώς και το «Ψαρεύοντας έρχεται η θάλασσα» καθώς «ταιριάζει ιδιαίτερα στις δροσερές φωνές των παιδιών» (της Παιδικής Χορωδίας των Αρσακείων Σχολείων, εν προκειμένω, που ερμηνεύουν και τραγούδια από «Τα ρω του έρωτα» του 1972). Υπάρχει, τέλος, και μια σύντομη υπόμνηση του «Μονογράμματος» που μελοποίησε το 2004.

Η μουσική του Γιώργου Κουρουπού υπογραμμίζει, προβάλλει και μεγεθύνει το συναισθηματικό αντίβαρο των στίχων του ποιητή – σε απαγγελία Ιουλίτας Ηλιοπούλου -, μιας σειράς κειμένων του που επιλέχθηκαν από τους δύο τόμους («Ανοιχτά Χαρτιά» και «Εν Λευκώ») που συγκεντρώνουν το θεωρητικό του έργο – διαβάζει ο Αρης Λεμπεσόπουλος – όπως επίσης και των εικόνων του: ένα πλούσιο φωτογραφικό και κινηματογραφικό υλικό που αφορά στη ζωή του και προβάλλεται επί σκηνής μαζί με μια επιλογή χειρογράφων και εικαστικών έργων του.

Συγκεκριμένα οι προβολές που συνοδεύουν τη εκδήλωση βασίζονται σε εικαστικά έργα του Οδυσσέα Ελύτη(κολάζ και ζωγραφική), σε χειρόγραφα του καθώς και σε φωτογραφικό υλικό από διάφορες στιγμές της ζωής του. Προβάλλονται επίσης δύο μικρά κινηματογραφικά ντοκουμέντα: το πρώτο μια ιδιωτική ταινία της εποχής 1955-1962, προέρχεται από το Αρχείο του Ανδρέα Εμπειρίκου και το δεύτερο από το Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο (στιγμιότυπα από Επίκαιρα της περιόδου 1979-1980).

Του  ‘μουσικού ταξιδιού’ στο έργο του Ελύτη προηγείται το Διεθνές Συνέδριο-Συμπόσιο για τον Οδυσσέα Ελύτη (την Τρίτη 1 και την Τετάρτη 2 Νοεμβρίου) που πραγματοποιείται στο πλαίσιο των εκδηλώσεων Megaron Plus.

Στη διήμερη αυτή συνάντηση που φέρει τον τίτλο «Ο Εικοστός αιώνας στην ποίηση του Ελύτη. Η ποίηση του Ελύτη στον εικοστό πρώτο αιώνα» διακεκριμένοι Έλληνες και ξένοι επιστήμονες και ειδικοί συνδιαλέγονται για το έργο του μεγάλου Έλληνα ποιητή. Τον σχεδιασμό του Συμποσίου έχει κάνει η Ιουλίτα Ηλιοπούλου.