Ο Αλέξης Αυλάμης δουλεύοντας επί ένα χρόνο στο εργαστήριο του στην Κεφαλλονιά ζωγραφίζει και πάλι με την αρχαία τεχνική της εγκαυστικής σε ξύλο, με πρωταγωνιστή ένα αγαπημένο υλικό: το αλχημικό μελισσοκέρι. Ο καταλύτης της τεχνικής είναι η θερμότητα, η δυναμική ισορροπία μεταξύ «φωτιάς και πάγου», φαινόμενο που ενσωματώνει αντιθέσεις όπως στερεό ή ρευστό, επίπεδο ή ανάγλυφο, ελεγχόμενο ή απρόβλεπτο. Οι εικόνες μιλάνε για μεταμορφώσεις, το οικοσύστημα, τη σχέση με τον Εαυτό και υμνούν τη γυναίκα χάρη στην οποία συνεχίζεται η περιπέτεια της ζωής.
Αλέξης Αυλάμης
Ο Αλέξης Αυλάμης (γεν. 1979, Αθήνα) αποφοίτησε από το Κολλέγιο Αθηνών το 1996 και φοίτησε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (Α.Σ.Κ.Τ.) το διάστημα 1997-2002 με καθηγήτρια την Ρένα Παπασπύρου αποφοιτώντας με άριστα. Είναι γνωστός για τις συνθέσεις του που αφορούν τα «τοπία του νου», όπως τα ονομάζει, στα οποία συνδυάζει εικόνες από την πραγματικότητα σε διάλογο με το φαντασιακό του. Η αισθητική του εντάσσεται στις προεκτάσεις του Υπερρεαλισμού. Από το 2006 έχει πραγματοποιήσει 7 ατομικές εκθέσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό μεταξύ των οποίων στο CICA Museum στη Ν. Κορέα και έχει συμμετάσχει σε παραπάνω από 50 ομαδικές εκθέσεις παγκοσμίως. Έχει τιμηθεί με το βραβείο International Emerging Artist Award στην κατηγορία σχεδίου και εικονογράφησης στο Ντουμπάι και στις Βρυξέλλες. Έργα του περιλαμβάνονται σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές διεθνώς.
Κείμενο του Αλέξη Αυλάμη
Μία από τις παιδικές μου αναμνήσεις είναι να φυτεύω το καλοκαίρι σπόρους καρπουζιού σε ένα ξέφωτο ψηλά στα έλατα. Δεν φύτρωσαν ποτέ, γιατί οι συνθήκες δεν ήταν κατάλληλες. Θυμάμαι όμως τη λαχτάρα που ένιωθα να γυρίσω την άνοιξη στο δάσος για να βρω το τεράστιο φυτό να έχει δέσει μεγάλους και όμορφους καρπούς. Τελικά αυτό που βλάστησε ήταν η φαντασία, η επιθυμία για εξερεύνηση, συλλογή και παιχνίδι με το περιβάλλον. Η ορεινή πεζοπορία και η καλλιέργεια της γης με ενθουσιάζουν, με ανανεώνουν, προσφέρουν τα υλικά για να ανακατέψω και να οργανώσω νέες εικόνες. Στη σειρά Μετατοπίσεις εξερευνώ εσωτερικευμένα τοπία που αφορούν τον άνθρωπο και τις ψυχικές του μεταπτώσεις. Το ατομικό και το συλλογικό ενώνονται, το συνειδητό και το ασυνείδητο γίνονται Ένα. Άλλωστε σε αυτό πιστεύω, σε μια κοσμική ενότητα.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Μετά από αρκετά χρόνια, ζωγραφίζω και πάλι με την αρχαία τεχνική της εγκαυστικής σε ξύλο, με πρωταγωνιστή ένα αγαπημένο υλικό: το αλχημικό μελισσοκέρι. Ο καταλύτης της τεχνικής είναι η θερμότητα, η δυναμική ισορροπία μεταξύ «φωτιάς και πάγου», φαινόμενο που ενσωματώνει αντιθέσεις όπως στερεό ή ρευστό, επίπεδο ή ανάγλυφο, ελεγχόμενο ή απρόβλεπτο.
Δεν είναι τυχαίο ότι ζωγραφίζω με υλικό της φύσης την ίδια τη φύση, τον άνθρωπο και τα έργα του αναζητώντας με νοσταλγία τη σύνδεση παρελθόντος και παρόντος. Λειτουργώ μεθοδικά μέσω της έρευνας, συλλογής και σύνθεσης της πληροφορίας, ωστόσο, όσον αφορά στη χρήση του χρώματος αυτοσχεδιάζω, προκειμένου να επιτύχω την αίσθηση του ολοζώντανου. Οι εικόνες μιλάνε για μεταμορφώσεις, το οικοσύστημα, τη σχέση με τον Εαυτό και υμνούν τη γυναίκα χάρη στην οποία συνεχίζεται η περιπέτεια της ζωής.
Παρά δήμον ονείρων* – Οι μεταμορφώσεις στην τέχνη του Αλέξη Αυλάμη | Γράφει ο Γιάννης Ψυχοπαίδης
Ω σκοτεινό ανατρίχιασμα
στην ρίζα και τα φύλλα
να΄σουν εσύ που θα΄φερνες την ξεχασμένη αυγή! -Γ. Σεφέρης
Η θάλασσα, η χρωματική πανδαισία του ηλιοβασιλέματος, τα ηλιοτρόπια, τα ψάρια, τα έλατα, ο Αίνος, ο βοτανικός κήπος, οι καρποί και τα άνθη της Δήμητρας, το φως στις κορφές των βουνών, τα θαυμαστά νεφελώματα στα ουράνια πλάτη, τα οπωροφόρα, οι καρδιές της αγκινάρας και οι μπλε πατάτες, τα νούφαρα, η άγρια πανίδα και χλωρίδα, η λευκή κουκουβάγια, ο πλούτος από τα σπλάχνα της γης, τα έργα της φύσης και τα έργα των ανθρώπων.
Όλα αυτά είναι το υλικό των ονείρων μιας τέχνης αναστοχαστικής που ζητά να συνδέσει μέσα από την πολυσημία των εικόνων φαντασιακά αλλά και ρεαλιστικά τοπία και μορφές, να ενοποιήσει την εσωτερική, ιδεαλιστική ζωή των πραγμάτων με την απτή, γήινη υπόσταση τους, να ενώσει ένα ονειρικό συμβολικό σύμπαν με το θαύμα της στερεάς, πρωτογενούς δύναμης του χειροπιαστού κόσμου. Αυτή είναι η βαθύτερη ουσία της ζωγραφικής τέχνης του Αλέξη Αυλάμη. Μιας τέχνης που η ελευθερία της εξιδανίκευσης του γύρω μας κόσμου ταυτίζεται με τον ρομαντισμό, την τρυφερότητα και την ανθρωπιά ενός βιωμένου χώρου και χρόνου, μιας τέχνης που εκφράζεται με τα βαθειά, πραγματικά αισθήματα της όσφρησης, της γεύσης, της αφής, αισθήματα που έχουν τη δική τους αληθινή πατρίδα, κι αυτή είναι η πατρίδα της ψυχής του δημιουργού. Μια πατρίδα που μας υποβάλλει την ηθική σπουδαιότητα της τέχνης, μέσα από την νοσταλγία για μια πραγματική ζωή γεμάτη φαντασία και όνειρα και ένα ονειρικό σύμπαν γεμάτο από τους φυσικούς χυμούς ενός γήινου νέκταρ.
Σε μια μεστή, εικαστική συνομιλία με τον υπαρκτό κόσμο, με “λογισμό και όνειρο”, η τέχνη του Αυλάμη αναπτύσσεται άλλοτε χαμηλόφωνα, άλλοτε κατανυκτικά, άλλοτε με χρωματική λαμπρότητα και πλούτο, άλλοτε με γλαφυρό ποιητικό αίσθημα, άλλοτε με ευγενείς διακοσμητικές ποιότητες και αποκρυσταλλώνει τα σπάνια αισθητικά φαινόμενα γύρω μας και μέσα μας, ενώνοντας σε αδιαίρετο σύνολο τον άνθρωπο και την φύση. Σε άμεση θέαση του φυσικού περιβάλλοντος, με ακριβείς μαρτυρίες της λεπτομέρειας των αποχρώσεων, με την σχολαστική, πιστή απόδοση του φυσικού τοπίου, με ήπιες και μυστηριώδεις εκλάμψεις ανάμεσα φως και σκιά, με έντονες αντιθέσεις και ευαίσθητες τονικές διαβαθμίσεις αποτυπώνεται εδώ εικαστικά ένας κόσμος μεταμορφώσεων της πραγματικότητας, μια αλήθεια που ανήκει στην επικράτεια μιας “άλλης” ζωής έξω από τον συμβατικό χρόνο.
Είναι κόσμος ενός εξωτικού υποσυνείδητου, ποιητικών φαντασιώσεων που κυριαρχείται από την θαυμαστική-λατρευτική σχέση με την συμπαντική ύπαρξη του ανθρώπου, μια σχέση ανάμεσα στο εδώ και στο επέκεινα, με την ανθρώπινη παρουσία και την γήινη ζωή να εκτοξεύεται σε ένα συμπαντικό άπειρο, ανάμεσα στο τώρα και στο πάντα. Οι μεταμορφώσεις και η ρευστότητα της εικαστικής ύλης, μέσα από διαρκείς εκφραστικές ανανεώσεις επιτρέπουν να φανερωθεί μέσα από τον πλούτο της ζωγραφικής γλώσσας και να αναδυθεί εικαστικά ένας βιότοπος που συναντιώνται και ανθίζουν από κοινού ο έλεγχος της χειρονομίας και η τυχαιότητα της ματιέρας, το συνειδητό και το ασυνείδητο, το φευγαλέο και το διαρκές , το ψυχρό και το θερμό, το ρέον και το σταθερό, το άυλο και το συμπαγές, το επίπεδο και το ανάγλυφο, η απτή ευκρίνεια και η λυρική απροσδιοριστία, ο ορθός λόγος και η υπέρβαση του.
Η τέχνη του Αλέξη Αυλάμη είναι μια τέχνη πλούσια σε υπαινιγμούς, χάνεται βαθειά στο ανθρώπινο παρελθόν και ταυτόχρονα συνδιαλέγεται με ένα παρόν και ένα μέλλον τεχνοκρατικό, απροσδιόριστο αλλά και ανήσυχα εκθαμβωτικό. Τι θα προκύψει απ΄αυτήν την λυρική, σκοτεινή μουσικότητα του καιρού; Οι γυναικείες μορφές, ξωτικά, νεράιδες, νοσταλγικές ουτοπίες, μυθολογικες μνήμες, αισθησιακές απεικονίσεις της μητέρας γης, κυριαρχούν και αναλογίζονται το “σήμερα, ως αύριον και ως χθές”, ατενίζοντας τις αποχρώσεις του άπειρου με την αξιοπρέπεια της δικής τους ηθικής και αισθητικής παρουσίας. Ο χρόνος που υπονοείται εδώ, που περιβάλλει τα πρόσωπα και διαποτίζει αυτές τις μορφές είναι χρόνος εν κινήσει μέσα στην ακινησία του, χρόνος άχρονος, σε μια αντιδιαστολή αλλά και συνύπαρξη του ιδιωτικού με τον ιστορικό χρόνο, του προσωπικού με το συλλογικό βίωμα.
Μέσα από τις λεπτές, πολλαπλές διαστρωματώσεις της μνήμης, μέσα από τα αλλεπάλληλα στρώματα του χρωματικού πλασμού, μέσα από ελεύθερους εικαστικούς και νοηματικούς συνειρμούς, γεννιέται η διαβατήρια πράξη για την αποδημία σ΄έναν εικαστικό τόπο που απηχεί την μνήμη και την νοσταλγία του μέλλοντος. Ένας ιδεατός εικαστικός τόπος που οριοθετείται στην συνοριακή μεθόριο εντός και εκτός του υλικού και του άυλου κόσμου, εντός και εκτός της αέναης κίνησης και της σταθερής, ακίνητης μνημειακότητας.
Η κηρόχυτη ζωγραφική τέχνη – η εγκαυστική, που με ταπεινότητα και γνώση υπηρετεί ο Αλέξης Αυλάμης, αυτή η πανάρχαια τεχνική και καλλιτεχνική μέθοδος είναι το κρυμμένο καταφύγιο της αθανασίας, η ανεξίτηλη ελπίδα για μια διαρκή παραμονή στην ζωή – πέρα από τον θάνατο. Η τέχνη της εγκαυστικής παλεύει πεισματικά με αισιόδοξη απελπισία να διαφυλάξει τα εν ζωή κατάλοιπα, να ανασύρει και να αναδείξει την αίσθηση του “ζωντανού” από την σωματικότητα του κεριού, να διασώσει μέσα στον χρόνο – μέσα από τη διαχρονική αντοχή της κέρινης ύλης – το πολύτιμο αίσθημα της συνέχειας της ζωής του ανθρώπου και του κόσμου. Είναι η τέχνη που αναζητά – μέσα από αυτό το σπάνιο, εύπλαστο, αιωνόβιο υλικό του κεριού – να χαράξει, να πλάσει, να χτίσει τον κοινό μας παρονομαστή, την κοινή μας ανάγκη να χωράμε μαζί στον ίδιο τόπο, να προφυλάξουμε την μνήμη από την λήθη, να επιστρέφουμε διαρκώς στον πυρήνα. Στον πυρήνα. Στο σπίτι μας. Και τι είναι το σπίτι μας; Η ίδια η τέχνη. Και δημιουργός της ένας φυσιοδίφης, ένας καλλιεργητής, ένας ξωμάχος που παλεύει να αναστήσει τα βλαστάρια στο χώμα. Γνωρίζοντας τον καιρό τους.
“Καιρός του σπείρειν, καιρός του θερίζειν.”
Και μαζί με τον δημιουργό και ο δημιουργός – θεατής, ένας άποικος σε μια νέα ήπειρο, στο βασίλειο μιας παραμυθένιας αφήγησης, στην επικράτεια ενός αυθεντικά γήινου και γι΄αυτό μαζί ονειρικού κόσμου.
Παρά δήμον ονείρων.
-Γιάννης Ψυχοπαίδης, Ομότιμος Καθηγητής Ζωγραφικής ΑΣΚΤ
*: Όμηρος, Οδύσσεια 24.12
Σκέψεις – Για τη ζωγραφική του Αλέξη Αυλάμη | Γράφει η Δώρα Φ. Μαρκάτου
Ο Αλέξης Αυλάμης ήταν μέχρι πρότινος γνωστός για τα «τοπία του νου», μεγάλου μεγέθους, πυκνές, αφηρημένες συνθέσεις, επηρεασμένες από τον υπερρεαλιστικό αυτοματισμό. Τώρα στρέφει τη ματιά του προς το παρελθόν, το οποίο, όπως ό ίδιος ομολογεί, ανακάλυψε μελετώντας τα εκθέματα του Κοργιαλενείου Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Κεφαλληνίας. Έτσι προέκυψε η έκθεση Η Ηχώ του παρελθόντος (Αργοστόλι, 29 Ιουνίου-21 Οκτωβρίου 2022), για την οποία, με υπερρεαλιστική και παιγνιώδη διάθεση, φιλοτέχνησε μικρές, λιτές συνθέσεις, οι οποίες εκτέθηκαν δίπλα στα αντικείμενα από τα οποία πήγασε η έμπνευσή του.
Η παρούσα έκθεση με τον τίτλο Μετατοπίσεις είναι φυσική εξέλιξη της προηγούμενης` συνεχίζει την έρευνά του σε ένα ανώτερο επίπεδο και ανατρέχει σε αρχαίους μύθους, οι οποίοι περιγράφουν μεταμορφώσεις, όχι βέβαια για να τους εικονογραφήσει, αλλά για να μελετήσει και να αποδώσει ζωγραφικά τη μεταβατική στιγμή ή τη μετάπτωση από τη μια κατάσταση στην άλλη, για να προβληματίσει τον θεατή και συγχρόνως για να εκφράσει ψυχικές καταστάσεις και εσωτερικές διεργασίες. Εξυπακούεται, ότι, ως σκεπτόμενος, ερευνητής καλλιτέχνης, εμπλουτίζει τον πυρήνα του μύθου που χρησιμοποιεί με επινοημένες δικές του εικόνες εμπνευσμένες από τις μεταμορφώσεις βιολογικών όντων στη φύση και εκ πνευματικής περιουσίας. Με άλλα λόγια, σε κάθε σύνθεσή του συντήκονται μυθολογικά, φυσικά και πνευματικά-ιδιοσυγκρασιακά στοιχεία, κάποτε σε διάλογο με εμβληματικά έργα μεγάλων δασκάλων της τέχνης. Το γεγονός, ότι ζωγραφίζει στο υπαίθριο εργαστήριό του σε άμεση επαφή με την ιδιαίτερη και πολυποίκιλη φύση της Κεφαλονιάς, προκαλεί τη μορφοπλαστική του φαντασία και τον οδηγεί σε λύσεις ευφάνταστες, χωρίς τον έλεγχο της κοινής λογικής, συνήθως χωρίς καθιερωμένες εικαστικές συμβάσεις, σε εικόνες ενοραματικές, οι οποίες όχι μόνο φέρνουν σε επαφή το παρελθόν με το παρόν, αλλά αποκαλύπτουν και μια άγρυπνη συνείδηση, όσον αφορά στα προβλήματα που απασχολούν τον σημερινό άνθρωπο. Αποτέλεσμα είναι πίνακες εντελώς πρωτότυποι με τη σφραγίδα ενός προικισμένου ζωγράφου, ο οποίος γνωρίζει να τέρπει τον θεατή με το οπτικό, ποιητικό μέρος του πίνακα` να τον προβληματίζει, να ενεργοποιεί τη σκέψη του και να τον ψυχαγωγεί, αλλά και να του υποδεικνύει αβίαστα, ότι από την επιφάνεια αξίζει να προχωρήσει στο βάθος, ότι η ζωγραφική δεν περιορίζεται στα όρια του πίνακα και στο ορατό μέρος` γι’ αυτό αν τον αποφλοιώσει και τον ελευθερώσει από κάθε υλικό στοιχείο μπορεί να φθάσει στον πνευματικό πυρήνα του έργου.
Αρωγός στην προσπάθειά του έρχεται η αρχαία εγκαυστική μέθοδος, η οποία από τη φύση της περιέχει τη μεταμόρφωση της ύλης: το στερεό μελισσοκέρι θερμαίνεται σε υψηλή θερμοκρασία και τήκεται περίπου στους 63 °C η ρευστή μορφή του στερεοποιείται πάλι, αφού προηγουμένως αναμιχθεί με χρώματα και ρητίνη δάμμαρη. Έτσι προκύπτει μια επιφάνεια ελαφρά ανάγλυφη, ένα εικαστικό σχόλιο, στην περίπτωση του Αλέξη Αυλάμη ένα σχόλιο πάνω στην εσωτερική, ψυχολογική εξέλιξη του ανθρώπου. Χρησιμοποιείται συνήθως πάνω σε ξύλο, μέσω της ρευστής ύλης τα χρώματα απορροφώνται από το υλικό της φέρουσας επιφάνειας και με τη βοήθεια της ρητίνης παραμένουν φωτεινά και αναλλοίωτα για πάντα. Το μελισσοκέρι, ως προϊόν της μέλισσας είναι εκατό τοις εκατό φυσική ύλη, ιδιότητα που ανταποκρίνεται στη φυσιολατρική ιδιοσυγκρασία του ζωγράφου και στην περιέργειά του να ζωγραφίσει με ένα αμιγώς φυσικό υλικό.
Με την εγκαυστική ο Αλέξης Αυλάμης πειραματίζεται από το 2005. Με αφετηρία τη θεωρητική μελέτη, συνεχείς δοκιμές σε διάφορες επιφάνειες και πειραματισμούς με διαφορετικές προσεγγίσεις, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η δύσκολη τεχνική της εγκαυστικής «προσφέρει ένα μεγάλο εύρος οπτικών εφέ και ποικιλία σε ζωγραφικές ποιότητες», ώστε να ικανοποιεί απόλυτα τις εκφραστικές του ανάγκες.
Η εγκαυστική τελειοποιήθηκε από τους αρχαίους Έλληνες, πότε ακριβώς και ποιος την επινόησε δεν γνωρίζουμε. Πάντως στα τέλη του έκτου αιώνα π. Χ. ήταν ήδη σε χρήση. Την περιγράφει ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (23-79 μ. Χ.) στο 22ο κεφάλαιο του 35ου βιβλίου της Φυσικής Ιστορίας του και την κατέστησαν διάσημη οι προσωπογραφίες του Φαγιούμ (1ος-3ος αι. μ. Χ.). Τα νεότερα χρόνια επανήλθε στο προσκήνιο και ήδη από τη δεκαετία του 1750 στο Λονδίνο τη χρησιμοποιούσαν καλλιτέχνες, όπως ο Sir Joshua Reynolds (1723-1792). Στον ελληνικό χώρο, πρωτοπόρος ερευνητής της εγκαυστικής μεθόδου ήταν ο Ζακυνθινός ζωγράφος, Κωνσταντίνος Ιατράς (1811-1888). Ενεργό μέλος μιας μικρής πρωτοποριακής ομάδας στην Ευρώπη, που αντιμετώπιζε την τεχνική στην τέχνη ως επιστήμη, ο Ιατράς επιδόθηκε με πάθος στην έρευνα για την εφαρμογή της αρχαίας εγκαυστικής στη σύγχρονη τέχνη.
Στα χέρια του Αλέξη Αυλάμη, του οποίου η έμπνευση έχει βαθιές ρίζες στις παρακαταθήκες του παρελθόντος και στη σοφία της φύσης, χωρίς να αντιπαρέρχεται τα προβλήματα του παρόντος, η πανάρχαια τεχνική της εγκαυστικής δίνει εξαιρετικά αποτελέσματα και μάλιστα μπορεί να υπηρετήσει αναζητήσεις υψηλού πνευματικού επιπέδου. Στο πλαίσιο ενός σημειώματος δεν είναι δυνατόν να αναφερθώ σε συγκεκριμένα παραδείγματα. Οφείλω, ωστόσο, να υπογραμμίσω ότι οι περισσότεροι από τους πίνακές του έχουν ως τίτλους αφηρημένες έννοιες, οι οποίες προϋποθέτουν από την πλευρά του ζωγράφου πνευματική και συναισθηματική ωριμότητα αλλά και τεχνική επάρκεια και ασφάλεια, γεγονός που παραπέμπει σε υψηλούς στόχους, τους οποίους θεωρώ ότι κατορθώνει να πραγματώσει. Οι μελετημένες, αινιγματικές και ευφάνταστες συνθέσεις, η απεικόνιση δύο φάσεων του χρόνου πριν και μετά τη μεταμόρφωση, ο συνδυασμός φαινομενικά ετερόκλητων στοιχείων, η χρωματική αρμονία και η λάμψη των χρωμάτων, σε μερικές περιπτώσεις η υποβλητική ατμόσφαιρα που εγγίζει τα όρια της κατηγορίας του υψηλού, η ιδιάζουσα υφή του κηροχρώματος, η ελαφρά αναγλυφικότητα της παλλόμενης ζωγραφικής επιφάνειας, όλα συγκρατούν το βλέμμα του θεατή, ενεργοποιούν τη σκέψη του, του προκαλούν συνειρμούς και συμβάλλουν στη μέθεξη.
-Δώρα Φ. Μαρκάτου, τ. Αναπλ. Καθηγ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Κατόπτευση, 2023, εγκαυστική σε ξύλο, 60 x 60 εκ
