Δεν πρόκειται για κάτι που δεν έχουμε ξανακούσει. Για την ακρίβεια, προσωπικά βιώματα, εξιστορήσεις οικείων προσώπων, μυθοπλαστικές αφηγήσεις και συμβάντα που αναγγέλλονται και σχολιάζονται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης μας κάνουν αισθητή την παρουσία αυτής της βίας. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων το θύμα είναι η γυναίκα της σχέσης. Φυσικά, η βία αυτή λαμβάνει διάφορες μορφές (ενίοτε οι μορφές αυτές συνδυάζονται κι αλληλοσυμπληρώνονται), άλλοτε ψυχολογική, λεκτική, οικονομική, σωματική – μπορεί να φτάσει μέχρι την αφαίρεση ζωής – με αυτήν την τελευταία, να περιγράφεται τα τελευταία χρόνια με τον όρο γυναικοκτονία.
Κάθε χρόνο 30.000 γυναίκες χάνουν τη ζωή τους από το σύντροφό τους, σύμφωνα με το ντοκιμαντέρ.
Η Coco Schrijber στρέφει την κάμερα σε τρεις γυναίκες που επιβίωσαν από κακοποιητικές σχέσεις – με την επιβίωσή τους να βασίζεται στον βίαιο τερματισμό της ζωής των κακοποιητών τους. Τρεις γυναίκες από διαφορετικές χώρες, με σκοπό να αναδειχθεί πως πρόκειται για ένα διεθνές φαινόμενο, που συνεχίζει να ταλανίζει και τις δυτικές κοινωνίες. Η Laura, η Rachel και η Rosalba θα σταθούν απέναντι από το φακό της Coco Schrijber για να πουν κομμάτι της ιστορίας τους, να μας αφηγηθούν την πράξη εκείνη που διασφάλισε την επιβίωση τους. Ακόμα μια γυναίκα θα μοιραστεί τις εμπειρίες της στο ντοκιμαντέρ, μα αυτή μένει ανώνυμη, μιας και συνεχίζει να υφίσταται κακοποίηση. Ενώ, πλάνα από κάμερα ασφαλείας θα δείξουν τον βίαιο θάνατο μιας άλλης γυναίκας από το συντροφό της.
Από το ντοκιμαντέρ λείπουν οι γυναικείες φωνές που διέφυγαν των κακοποιητών τους, χωρίς να φτάσουν στο φόνο. Μια απουσία που ενδεχομένως να οφείλεται στο γεγονός πως η Coco Schrijber θέλει να αναδείξει το θέμα της οργής, του γυναικείου θυμού.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Γιατί αυτό;
Σε συνέντευξή της (1) η σκηνοθέτιδα σχολίασε πως για δεκαετίες, ο αριθμός των γυναικών που δολοφονούνται σε κακοποιητικές σχέσεις κινείται περίπου στα ίδια νούμερα. Της μοιάζει λες και οι κοινωνίες να έχουν αποδεχτεί αυτούς τους φόνους. Ως εκ τούτου, της κίνησαν το ενδιαφέρον οι ιστορίες της Φινλανδής Laura, της Ολλανδής Rachel και της Ιταλίδας Rosalba που πήραν την κατάσταση στα χέρια τους.
Απομονώνοντας μια μόνο φράση της φεμινίστριας φιλοσόφου Audre Lorde ως σχόλιο, «Ο θυμός κουβαλάει πολλή πληροφορία και ενέργεια» (2) .
Η αναπαράσταση της γυναικείας αφωνίας
Η πιο γνωστή ομάδα φεμινιστριών καλλιτέχνιδων, οι Guerrilla Girls (3), από την ίδρυσή τους μέχρι σήμερα θίγουν το ζήτημα της γυναικείας εκπροσώπησης στην τέχνη. Πόσες γυναίκες, κουήρ, ή μη λευκοί καλλιτέχνες, εν τέλει φτάνουν στα μουσεία; Το 1984 κατήγγειλαν πως στη Διεθνή Έκθεση Νεότερης Ζωγραφικής και Γλυπτικής του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης μόνο οι 13 από τους 165 προσκαλεσμένους ήταν γυναίκες. Παράλληλα, αν και λιγότερο από το 5% των έργων τέχνης προερχόταν από γυναίκες, το 85% των απεικονιζόμενων γυμνών μορφών ήταν γυναίκες.
Η Mona Chollet εξερευνώντας τις σχετικές σχέσεις εξουσίας, υποστήριζε πως αυτό δεν οφείλεται αποκλειστικά στο ότι έχουμε να κάνουμε με άντρες καλλιτέχνες, μα και την τοποθέτηση αποκλειστικά αντρών στη θέση του παρατηρητή του έργου. Παραθέτει μάλιστα τα εξής λόγια του Τζον Μπέρτζερ «Όλα γίνονται γι’ αυτόν. Όλα πρέπει να μοιάζουν αποτέλεσμα της παρουσίας του. Γι’ αυτόν ξεγυμνώνονται οι μορφές» (4).
Τι επιλέγουν να ζωγραφίσουν όμως οι γυναίκες;
Στο ντοκιμαντέρ “Look What You Made Me Do” η Coco Schrijber θα εστιάσει το βλέμμα μας σε έναν πίνακα με φορτισμένη ιστορία, φιλοτεχνημένο από γυναίκα. Πρόκειται για το έργο «Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη» της Artemisia Gentilesch. Η καλλιτέχνιδα είχε πέσει θύμα βιασμού από τον δάσκαλό της, ο οποίος στη συνέχεια της υποσχέθηκε γάμο, ώστε να αποκαταστήσει την τιμή της. Υπόσχεση που δεν τήρησε, με αποτέλεσμα να καταλήξουν στα δικαστήρια. Ο βιαστής της, όντας ευνοούμενος καλλιτέχνης του Πάπα, αθωώθηκε.
Η Artemisia Gentilesch μοιάζει να ζωγράφισε την εκδίκηση που δεν μπόρεσε η ίδια να πάρει. Κατά έναν τρόπο εδώ, ο διάσημος πίνακας λειτουργεί συμβολικά ως συνδετικός κρίκος, ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν.
Διαβάστε περισσότερα για το έργο και την ιστορία του στο άρθρο «Η Ιστορία πίσω από τον Πίνακα: Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη της Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι» εδώ.
25η Νοεμβρίου – Η Ιστορία της ημέρας
Τέσσερις Δομινικανές αδερφές σχημάτισαν το Κίνημα της 14ης Ιουνίου, ένα αντιστασιακό κίνημα, με στόχο την ανατροπή του δικτάτορα Ραφαέλ Τρουχίγιο. Τόσο οι ίδιες, όσο και οι σύζυγοί τους φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν. Ακάθεκτες συνέχισαν τον αγώνα. Στις 25 Νοεμβρίου του 1960, οι τρεις από τις τέσσερις αδερφές επισκεπτόταν τους άντρες τους στη φυλακή, όπου συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν σε ένα χωράφι με ζαχαροκάλαμα. Εκεί βασανίστηκαν, ξυλοκοπήθηκαν και στραγγαλίστηκαν μέχρι θανάτου. Από τις «Πεταλούδες» (Las Mariposas), όπως έγιναν γνωστές οι τέσσερις αδερφές, επέζησε μονάχα η μια. Ο θάνατος των τριών τις μετέτρεψε σε σύμβολα λαϊκής και γυναικείας αντίστασης και η οργή που προκλήθηκε ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς ήταν τεράστια. Λίγους μήνες μετά ο δικτάτορας Τρουχίγιο δολοφονήθηκε. Η ημέρα θεσμοθετήθηκε από τον ΟΗΕ το 1999, στη μνήμη των αδελφών Μιραμπάλ.
Προβολές
ΑΘΗΝΑ – Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος (Σίνα 31, Αθήνα)
Τετάρτη 22 Νοεμβρίου, 20.00
Μετά την προβολή, θα ακολουθήσει συζήτηση με τη Νατάσα Κεφαληνού, Υπεύθυνη Επικοινωνίας του Κέντρου Διοτίμα και τη Γεωργία Πετράκη, Καθηγήτρια του Παντείου Πανεπιστημίου και πρώην Διευθύντρια του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλου.
ΑΘΗΝΑ – Κινηματογράφος ΔΑΝΑΟΣ (Λεωφ. Κηφισίας 109, Αμπελόκηποι)
Κυριακή 26 Νοεμβρίου, 16.00
ΒΟΛΟΣ – «Αχίλλειον», Δημοτικό Κινηματοθέατρο Βόλου
Σάββατο 25 Νοεμβρίου, 19.30
ΡΕΘΥΜΝΟ – Χώρος Πολιτισμού «Σημείο»
Σάββατο 18 Νοεμβρίου, 20.00
***
1 . IDFA Masters: Look What You Made Me Do by Coco Schrijber, Geoffrey Macnab,businessdoceurope.com
2 . Sister Outsider, Audre Lorde, Εκδόσεις Κείμενα, Σελίδα 165
3 . guerrillagirls.com
4 . Εφευρίσκοντας τον έρωτα ξανά – Πώς η πατριαρχία σαμποτάρει τις ετεροφυλοφιλικές σχέσεις, Μόνα Σολέ, Εκδόσεις Στερέωμα, Σελ. 285
Διαβάστε επίσης:
Cinedoc: Προβολή του ντοκιμαντέρ Look What You Made Me Do της Coco Schrijber
