Κωνσταντίνος Παπασωτηρόπουλος: Στο “in utero” παλεύουμε κάθε βράδυ να εκπληρώσουμε την υπόσχεσή μας προς την Έρση

in utero.
ημερολόγιο / μια υπόσχεση

25 Αυγούστου 2022 / ώρα 19:00 μ.μ.

Το πλοίο από το λιμάνι των Καταπόλων προς Πειραιά αναχωρεί. Λίγους μήνες πριν, είχα δανειστεί από μια βιβλιοθήκη ένα αντίτυπο του Μυθιστορήματος της κυρίας Έρσης του κυρ – Νίκου. Σε αυτό το ταξίδι από Αμοργό προς Πειραιά, έχασα αυτό το βιβλίο. Πολύ είχα στεναχωρηθεί – παρά τις πολλές μου προσπάθειες το βιβλίο έμεινε στο Blue Star Naxos. Αργότερα, δουλεύοντας για την παράσταση, κατάλαβα πως μοιραίος του προορισμός ήταν, έτσι κι αλλιώς, η θάλασσα.

1 Μαΐου 2022 / ώρα (περίπου) 9:30 π.μ.

Ξυπνάμε. Ετοιμαζόμαστε να φύγουμε από το σπίτι. Εκείνη πιάνει στα χέρια της το Μυθιστόρημα και το ανοίγει τυχαία στη σελίδα 281. «Α! Ωραίο αυτό!»: τι άφηκε απείραχτο, δίχως, να το ξεθεμελιώσει ο χρόνος; […] τι βρίσκεις δικό σου, μέσα στην μοναξιά της κάμαρης που θυμίζει τάφο; «Ωραίο, όντως.». Με γέμισε μια κρυφή χαρά, που κάτι δικό μου (από παλιά ο Πεντζίκης ήταν πολύ δικός μου) της άρεσε. Λοιπόν, έτσι η αφήγηση αυτή έγινε η αφετηρία μου, μήνες μετά (αφού βρήκα με κόπο άλλο αντίτυπο – το οποίο παραμένει ακόμη στη στεριά) όταν ξεκίνησα να δουλεύω για την παράσταση.

Πρώτη αφήγηση μπαίνει αυτή που αφορά την εξωτερική μορφή της κυρίας Έρσης. Έπρεπε να ορίσουμε το περίγραμμα αυτής της γυναίκας στης οποίας την ιστορία θα σας ξεναγήσουμε: Το στήθος της, τα πόδια της, μια ελιά στο μπούτι της – η ελιά η τανύφυλλος – κάτω από την οποία έπεσε και κοιμήθηκε ο Οδυσσέας, όταν πια έφτασε μετά από το πολύπαθο ταξίδι του στο πατρικό του νησί.

Μετά, Η κυρία Έρση κεντά – Κεφάλαιο Δεύτερο – Περί Υφής:

Όταν διηγόμαστε περασμένα βαραίνουν αναπόφευκτα τη σκέψη μελαγχολικές ερωτήσεις, γύρω από το τί στ΄ αλήθεια υπάρχει, τί απομένει από τα τόσα περιστατικά, τι άφηκε απείραχτο δίχως να το ξεθεμελιώσει ο χρόνος;

Τι βρίσκεις δικό σου μέσα στην μοναξιά της κάμαρης που θυμίζει τάφο; κ.ο.κ.

Τα ξαναείπαμε αυτά. Ορθωνόταν μπροστά μας ένα βουνό η ιστορία και τα πάθη αυτής της γυναίκας, που δια της παρήγορης υπομονής του κεντήματος της, πλησιάζει τους ανθρώπους της πίστης. Πόσο πυκνό και αβάσταχτο, ένας άνθρωπος να πιστεύει.

Στο κέντημα της αποκαλύπτονταν στιγμιότυπα της παρελθούσης ευτυχίας της κοινής της ζωής με τον άντρα της τον Παύλο – που είχε πολύ πυκνό και σκληρό γένι.

Ακολουθούν, λοιπόν, αυτά τα αφηγήματα της κοινής τους ζωής. Και επιτέλους, συναντιούνται. Η κυρία Έρση έχει κλείσει τα μάτια της και ο Παύλος από πάνω της σκύβει και της φιλά τα βλέφαρα. Στο κορυφαίο αυτό σημείο της συνάντησης τους – μεταξύ ζωής και θανάτου – η αφήγηση συμπλέκεται με στιγμιότυπα από την κοινή ζωή ανθρώπων μας με αγαπημένα τους πρόσωπα, που έχουν φύγει από τη ζωή τους:

ο Γιώργος,
ο Παύλος,
ο Χάρης,
η Αντριάνα,
ο Παναγιώτης,
η γιαγιά η Ειρήνη,
η Νάνσυ,
η Βίκυ,
η γιαγιά η Διονυσία,
η Milagros,
η Μαρία.

Λοιπόν, σε αυτή τη καθημερινή ανάβαση – προσευχή προς την κυρία Έρση, δεν είμαστε μόνοι μας. Έχουμε φωτεινή πανοπλία αυτούς τους ανθρώπους. Έτσι συνάζεται η Έρση, η Σίλια, ο Στέφανος και οι άνθρωποι μας σε ένα περίπλοκο φαντασμαγορικό μνημόσυνο.

Δίπλα μας, στέκεται ο Μάρτυρας Καλλίστρατος. Την ιστορία του την γνώρισα από ένα άλλο κείμενο του κυρ – Νίκου. Μου γαργάλισε την προσοχή αμέσως η εικόνα να τον σώζουν δύο δελφίνια – να αναδύεται από τον υδάτινο του τάφο, στον οποίο τον είχαν καταδικάσει λόγω της πίστης του, υπό δύο δελφινιών! Πως ενώνεται εκεί η φύση με ένα απλό ανθρώπινο σώμα – στη θάλασσα κι αυτός!

Και κάπου μια Αφροδίτη: άλλος να την ξεθάβει και άλλος να την φυτεύει και Piano Concerto No. 21 in C Major, K. 467 – 2. Andante.

«Η υπέρτατη επιλογή για κάθε ψυχή είναι ίσως η επιλογή μεταξύ αλήθειας και ζωής. Όποιος θέλει να διατηρήσει τη ζωή του, θα τη χάσει.», λέει η Weil. Έτσι η Έρση, μετά την συνάντηση της με τον νεκρό της άντρα, τοποθετείται σε μια πορεία προς την θάλασσα. Εκεί το πάθος της συναντιέται με το πάθος του Καλλίστρατου, σε μια πορεία θανάτου ζωογόνου, εκεί όπου ο τάφος δεν είναι θάνατος, αλλά ζωή και χαρά και παράδεισος.

Ένα τραπέζι που η αναμονή τού φύτρωσε φυτά εξωτικά. Έκκεντρο φως.

Λοιπόν, έτσι παλεύουμε κάθε βράδυ να εκπληρώσουμε την υπόσχεσή μας προς την Έρση και τους υπόλοιπους παρελθόντες μας – όσους κατονομάζονται και όσους μένουν πάντα ανώνυμοι – μπας και για λίγο τους ακουμπήσουμε και ανακουφιστούμε.

Έτσι για να γίνουν αυτοί – και να γίνουμε.

Ας είναι.

Κωνσταντίνος Παπασωτηρόπουλος
Αθήνα, 18 Ιανουαρίου 2024

Διαβάστε επίσης:

in utero, από τον Κωνσταντίνο Παπασωτηρόπουλο στο Θέατρο Σφενδόνη