Το φεμινιστικό ζήτημα υπήρξε η κορυφή των αναζητήσεων των μεγάλων εκθέσεων τέχνης από την προηγούμενη κιόλας Μπιενάλε στη Βενετία, με μεγάλες παρουσιάσεις παγκοσμίως, από την Tate ως το ΕΜΣΤ, στα πλαίσια της άνθησης της woke κουλτούρας. Η γυναικεία καλλιτεχνική ενασχόληση και ο πειραματισμός γυναικών και θηλυκοτήτων δεν αφορά όμως μόνο τάσεις του συρμού αλλά υπήρχε πάντα ως σθεναρή αντίσταση στη λευκή Wasp κραταιής αντίληψης που ήθελε το πρότυπο του καλλιτέχνη ανδρικό και κομιστή σαμανικών ιδιοτήτων, ενώ φίμωνε με πολλούς τρόπους τις γυναικείες φωνές. Μία επίσκεψη σε οποιοδήποτε μουσείο του κόσμου που παρουσιάζει την τέχνη του 20ου αιώνα και πίσω, αρκεί για να καταδείξει αυτόν τον σκανδαλώδη εξοστρακισμό των γυναικών από την καλλιτεχνική πρακτική.
Η δημιουργία της ζωής ως τέχνη είναι αδιαπραγμάτευτο στοιχείο της γυναικείας φύσης και εκφράζεται διαρκώς πέρα από χρόνους και καιρούς. Στην έκθεση της Ύδρας ο εικαστικός και επιμελητής Δημήτρης Αντωνίτσης επέλεξε δημιουργούς που και αγωνίστηκαν και επέμειναν να εκφράζονται καλλιτεχνικά με μία σχεδόν εμμονική προσήλωση ενάντια σε όλες τις πιθανότητες, παρουσιάζοντας έργο που άντεξε στο χρόνο.
Ξεκινώντας με την ιστορική περίπτωση της Ελληνίδας κεραμίστριας Μαίρης Χατζηνικολή, διακρίνουμε ότι η προσήλωση της στον καλλιτεχνικό πειραματισμό και η ανάγκη της να αποκτήσει δικαιώματα η καλλιτεχνική δημιουργία ασχέτως φύλου ή προέλευσης, μία ενασχόληση που την τίμησε μέχρι το τέλος της ζωής της, μπροστάρισσα ούσα στον καλλιτεχνικό συνδικαλισμό, την κατατάσσουν στο αόρατο πάνθεον των μεγάλων Ελληνίδων καλλιτεχνών. Η επιλογή της κεραμικής έδωσε τη δυνατότητα στη Χατζηνικολή να ασχοληθεί με ένα μέσο που ως τότε θεωρείτο “τεχνικό” και λαϊκά διακοσμητικό. Η τριβή της με το εύπλαστο υλικό, η δυνατότητα να αντλεί το άυλο και το αιθέριο μέσα από το γήινο και το εδαφικό, οι σμιλεμένες από τη μνήμη, τη γνώση και την αγάπη, γλυπτικές διαστρωματώσεις των παλίμψηστων “τόμων” που αντικρίζει ο θεατής στην έκθεση, παραθέτουν μπροστά στα μάτια του θεατή το εύρος της στιβαρότητας της τέχνης της Χατζηνικολή που έβλεπε μέσα στην ύλη κόσμους ολόκληρους και τους ανέδυε στην επιφάνεια για να μας κάνει πλουσιότερους και καλύτερους σαν πολιτισμικά παραγωγικά όντα.
Μία νεότερη Ελληνίδα γλύπτρια, η Μάρω Μιχαλακάκος αγαπά κι εκείνη να εντρυφεί μέσα στην ύλη για να αποκαλύψει μέσα από τη διαδικασία της αφαίρεσης, τις βαθιές στιβάδες του κόσμου. Επιλέγοντας ως ταλισμανικό καμβά το ευγενές βελούδο, η Μιχαλακάκος το γδέρνει, το ξυρίζει, το ματώνει, για να εισχωρήσει ιατροδικαστικά στην ουσία της πολυτιμότητας του ενώ με αυτό το υλικό δημιουργεί γλυπτικά αρπακτικά μέλη με μυτερούς όνυχες, μέλη από αρχέγονα όντα που έρχονται σαν τη θεά Νέμεση για να αδράξουν τον θεατή και να τον μεταφέρουν στον κόσμο του ονείρου.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Το όνειρο είναι ο φυσικός χώρος της αρχετυπικής Σουρεαλίστριας που έζησε στο Μεξικό Leonora Karrington, το έργο της οποίας, μετά την ονοματοδοσία της προηγούμενης Μπιενάλε Βενετίας από το συγγραφικό της έργο, έχει πλέον αναγνωριστεί ευρέως. Στην έκθεση της Ύδρας αντικρίζουμε τους μικροσκοπικούς ήρωες των όψιμων οραματικών της ιστοριών σε γλυπτική μορφή ως κτερίσματα που κοσμούν τα όνειρα μας και μας αφηγούνται τα μυστικά του κόσμου που αδυνατούμε να δούμε με ανοιχτά μάτια. Αυτά τα παγανιστικά όντα μοιάζουν να ανασύρονται από τους corpse exquis παιχνιδισμούς του Σουρεαλισμού, λαμπερά ψυμίθια μιας αρχέγονης εποχής του Μύθου.
Η δημοφιλής Tschabalala Self από το Harlem της Νέας Υόρκης στην τρικάναλη ροκ όπερα της Sounding Board αφηγείται πως είναι να ζεις ως αφροαμερικανή γυναίκα μέσα σε μία κοινωνία που δυσκολεύεται να αποδεχθεί όλες αυτές τις παραμέτρους. Με αισθητική afrofuturism, ποπ αρτ φόντα και blaxploitation μουσική, η Self παρουσιάζει τη δική της εκδοχή μιας ιστορίας που θυμίζει Ρομέο και Ιουλιέτα μέσα στο σήμερα. Στα δικά της βίντεο η Chiara Clemente ως άλλη Cindy Sherman, μέσα από το κινηματογραφικό opus της “Our City Dreams”, αφηγείται την πρόκληση να είσαι γυναίκα δημιουργός όπως η Marina Abramovic, αλλά και μέσα από τη σειρά Begginings με πρωταγωνίστριες τις Carolina Herrera, Yoko Ono, Faith Ringgold μεταξύ άλλων, αποκαλύπτει το θάμβος της γυναικείας δημιουργικότητας.
Την έκθεση ολοκληρώνουν τα σαγηνευτικά σκουριασμένα τοπία της μνήμης από την Ιταλίδα Valentina Palazzari, οι ζωντανές, αναθηματικές νεκρές φύσεις “Vessels” της Ινδο-Βρετανής Priya Kishore, ενώ την έκθεση πλαισιώνει η πειραματική μουσική της DJ Avantika με fusion ιαματικούς ήχους από αρώματα Ανατολής.
Κεντρική εικόνα θέματος: Από το video art της Tschabalala Self
