Το νοσοκομείο «Σωτηρία» έχει μια ιδιαίτερη ιστορία, που ξεκινάει από το 1902 ως το πρώτο «λαϊκό» Σανατόριο της Ελλάδας. Εκεί ήταν που νοσηλεύτηκαν και εκατοντάδες φιματικοί ασθενείς από το 1945 έως το 1975. Το ντοκιμαντέρ της Μαριάννας Οικονόμου «Αζήτητοι» εκκινεί από την εξαιρετικά πρόσφατη ανακάλυψη ενός αθέατου δωματίου στους χώρους του «Σωτηρία». Εντελώς τυχαία, και μόλις το 2015, μια διαρροή έγινε η αιτία να έρθουν στο φως μερικές βαλίτσες. Το περιεχόμενων αυτών (πακεταρισμένα από νοσοκόμες προσωπικά μικροαντικείμενα, φωτογραφίες, έγγραφα και γράμματα) φωτίζει τις ζωές φυματικών ασθενών που απεβίωσαν εκεί, και κανένας δεν ήρθε να παραλάβει τα τελευταία τους υπάρχοντα, ή ακόμα και τη σορό τους. Τα αντικείμενα γίνονται η φωνή, κατά κάποιον τρόπο, των ανθρώπων αυτών, δίνοντας μας μια ιδέα για τη νοσηλεία εκεί, το μοναχικό τέλος των ασθενών, καθώς και την παράλληλη διαδρομή που ακολούθησαν όσοι και όσες τους περίμεναν εκτός «Σωτηρίας», δηλαδή σε πόλεις και χωριά της Ελλάδας του προηγούμενου αιώνα.
Τα γράμματα είναι από φίλους και συγγενείς που αγωνιωδώς ρωτούσαν τους ασθενείς για ενημέρωση πάνω στα θέματα υγείας τους. Τους έγραφαν πως προσεύχονται για την ανάρρωση τους, πως τους περίμεναν, τους διαβεβεβαίωναν πως δεν τους έχουν ξεχάσει. Σε κάποιες επιστολές τους ρωτούσαν αν θέλουν χρήματα, προτείνοντας να πουλήσουν ζώα και χωράφια, αν αυτό συνδράμει στην αποκατάσταση της υγείας των ανθρώπων τους.
«Τα πράγματα δεν πειράζει, οι άνθρωποι δεν ξαναγίνονται», σημειώνει μια σύζυγος στον αγαπημένο της.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Άλλοτε βέβαια γράφουν σκληρά λόγια, όπως ένας πατέρας που παροτρύνει τη νεαρή κόρη του να παραμείνει κι άλλα χρόνια στο «Σωτηρία», για να μην αποτρέψει έναν ενδεχόμενο γάμο του αδερφού της. Λέγοντας της ακόμα, πως όταν επιστρέψει στο χωριό να έχει μαζί της μια πλάκα για να αποδείξει στους συγχωριανούς πως είναι πράγματι υγιής. Η κοπέλα πέθανε στη «Σωτηρία» χωρίς να δει ποτέ ξανά τους δικούς της.
Η στάση αυτή βεβαίως εξηγείται από τον μεγάλο στιγματισμό που αντιμετώπιζαν οι φυματικοί ασθενείς, και οι οικογένειες τους, μιας και η νόσος είχε τεράστια μεταδοτικότητα, και οι συνθήκες εκτός της «Σωτηρίας» (όπως και μέσα) ήταν ιδιαιτέρως δύσκολες και χαρακτηριζόταν από πολλές ελλείψεις.
Στο ντοκιμαντέρ επιχειρείται να βρεθεί η συνέχεια του νήματος της ιστορίας, με την αναζήτηση και συνάντηση με ορισμένους συγγενείς των ασθενών. Ένας αμανές αφιερωμένος σε έναν πατέρα που ποτέ δε γνώρισε το γιό του έρχεται να κλείσει με τον πιο ταιριαστό τρόπο την αφήγηση της Οικονόμου.
Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα ντοκιμαντέρ συγκλονιστικό και συγκινητικό. Τα συμπεράσματά του παραμένουν επίκαιρα, καταδεικνύοντας πως μια πανδημία πλήττει κυρίως τα οικονομικά ασθενέστερα στρώματα, και υπογραμμίζοντας με τον πιο επώδυνο τρόπο την ανάγκη για στήριξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος υγείας – που θα παρέχει δωρεάν φάρμακα και νοσηλεία σε όλες και όλους.
Οι «Αζήτητοι» δεν έχουν κάποιο αφηγητή, μιας και πρόθεση της Οικονόμου ήταν να δώσει ένα ιδιότυπο βήμα σε αυτούς τους ανθρώπους που χάθηκαν εντός «Σωτηρίας», αποκομμένοι από τον κόσμο. Παράλληλα, οι επιστολές αυτών που βρίσκονται «εκτός» παρουσιάζουν τις δυσκολίες της μεταπολεμικής Ελλάδας.
Το ντοκιμαντέρ έρχεται να ψηλαφήσει ένα ανεξερεύνητο τραύμα, με βαθύτατα ανθρωπιστικό τρόπο, και αποτιεί έναν φόρο τιμής, όπως λέει και η σκηνοθέτις «στους εκατοντάδες αζήτητους νεκρούς του Σωτηρία, των οποίων η ύπαρξη χάθηκε μέσα στην λήθη και η ιστορία τους καλύφθηκε από ένα πέπλο σιωπής για πολλές δεκαετίες».
Προβολές του ντοκιμαντέρ
Λίγους μήνες μετά την επίσημη πρεμιέρα της στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, όπου απέσπασε το Βραβείο Κοινού, η ταινία της Μαριάννας Οικονόμου «Αζήτητοι» εγκαινιάζει τη νέα σεζόν του CineDoc.
Η ταινία θα προβληθεί στην Αθήνα, από την Πέμπτη 19 Σεπτεμβρίου στον κινηματογράφο Δαναό.
Αλλά και στο Ρέθυμνο, στον Χώρο Πολιτισμού “Σημείο” το Σάββατο 28 Σεπτεμβρίου, στις 20.00.
Στον Βόλο, στο Πολιτιστικό Κέντρο Νέας Ιωνίας Βόλου το Σάββατο 28 Σεπτεμβρίου, στις 20.00.
Στη Θεσσαλονίκη, στο Λιμάνι – Αποθήκη 1, Αίθουσα «Σταύρος Τορνές» – την Τετάρτη 23 Οκτωβρίου, στις 20.00.
