Με εξαιρετικά λεπτές κινήσεις ακρίβειας, ο σκηνοθέτης Λευτέρης Γιοβανίδης «ενορχηστρώνει» και ισορροπεί αρμονικά…
… όλα τα παραστασιακά σημεία που συνθέτουν το «Atomic Alert», όπως παρουσιάζεται στο Ίδρυμα Κακογιάννη.
Από την Μαρίκα Θωμαδάκη*
Η σύνθεση του Γάλλου συγγραφέα Φρεντερίκ Σοντάνγκ, επικουρούμενου από τον Τομά Ρατιέ, δημιουργεί μια απευθείας σύνδεση του ασπρόμαυρου κινηματογράφου της δεκαετίας του ’50 με το «εδώ και τώρα» μιας ορισμένης και συγκεκριμένης αναπαραστάσιμης ύλης. Δι’ αυτής, το θέαμα που δημιουργείται, αφηγείται πάθη και παθήματα, καταστάσεις και ιστορίες «καθημερινής τρέλας», προτάσεις και «παρεπόμενα του ρήματος» στην διάταξη ενός χαρακτηριστικού «παράδρομου», ο οποίος επιχειρεί να προτείνει το παράδοξο ως μέσο διαφυγής ή και ως διορθωτικό εργαλείο στο πλαίσιο της διαλεκτικής ανάμεσα στο τακτικό και στην αταξία, στο ισόρροπο και στην ανισορροπία. Εξ άλλου, όλα ξεκινούν από την αρχετυπικής εμβέλειας ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας με ό, τι αυτό συνεπάγεται και με ό, τι μπορεί να προσκολληθεί στο συμβάν, ένα συμβάν που δημιουργεί καινούργια κοσμοθεωρία, εντασσόμενο στις απέραντα απλωμένες στον χωροχρόνο «βιβλικές» (όπως τις αποκαλούμε) καταστροφές, όπως ο κατακλυσμός, για παράδειγμα, του Νώε.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Στο έργο «Atomic Alert», σε ελληνική μετάφραση της Σταυρούλας Μάκρα, τα κείμενα που αντιστοιχούν στην κινηματογραφική ταινία, παραφράζονται για να αποδώσουν με σατυρικό οίστρο την «παρτιτούρα», η οποία συνοδεύει το ακραίο γεγονός της ατομικής καταστροφής. Η διαστρέβλωση του λόγου – και συνακολούθως του νοήματος – παραπέμπει σε αυτόν τούτο τον παραλογισμό των εικόνων σε συνδυασμό με την κτηνώδη, θα λέγαμε, αντιμετώπιση της καταστροφής από τους γνωστούς επίσημους του πολιτισμένου κόσμου. Οι συνδημιουργοί του έργου ή του «θεατροσκοπίου» (αν θέλετε) προσβλέπουν πιθανότατα στην καταγγελία της αναλγησίας των κρατούντων, των εν πολλοίς ανίκανων να διαχειρισθούν μια κρίση, των ανθρωποειδών εκείνων που με καθωσπρέπει συμπεριφορά σκορπίζουν στον κόσμο, την χυδαιότητα και την οντική τους αναπηρία. Στο σημείο αυτό εμφανίζεται στο προσκήνιο η επίκαιρη πραγματικότητα. Εδώ τι μπορεί να πει κανείς, ποιες λέξεις λογικές να αρθρώσει, να κλάψει ή να γελάσει;
Το κοινό στην αίθουσα του θεάτρου παρακολουθεί μια ιεροτελεστία: το χτες συναντά το άμεσο τώρα, με μια μεγάλη ξεχειλωμένη χειραψία, που υπογραμμίζει την συνάντηση και τα μεταξύ ημών και ημών θερμά συγχαρητήρια. Η υπερατλαντική αφέλεια (;) της χρυσής εποχής του Χόλυγουντ συναντά την αλεπού Ευρώπη μεταμορφωμένη σε αρκούδα με πολλούς χαλκάδες παντού, τους οποίους σέρνει και περιφέρει η γνωστή (επίσης) αρκουδιάρισσα της νεοναζιστικής υπεροψίας. Πάντως, το μανιτάρι της βόμβας είναι πράγματι σούπερ θεαματικό. Χιλιάδες οι νεκροί, άπειροι οι ακρωτηριασμένοι και άλλοι τόσοι οι άλλοι…Οι μνήμες συνδιαλέγονται με τα μνημόσυνα και τελικά με τα μνημόνια. Πάνω απ’ όλα, να μην ξεχάσουμε να πληρώσουμε το χαράτσι!
Οι ηθοποιοί σχεδόν απέναντι από την θεατρική οθόνη, εκτελούν αναλογικές και ομολογικές φωνητικές κινήσεις συνοδευόμενες ενίοτε από μικρές, λεπτεπίλεπτες χειρονομίες εν είδει παραλεκτικού ενδιαιτήματος του ιδιαίτερου αυτού θεάματος. Στους εύγλωττους ήχους της μουσικής του Πολ Λεβί, οι ηθοποιοί, Μαρία Ζερβού, Μάνος Καρατζογιάννης, Πάρις Λύκος, Σταυρούλα Μάκρα και Σταύρος Σιούλης, συναπαρτίζουν μιαν έξυπνα τοποθετημένη ορχήστρα δωματίου, η οποία ακολουθεί σε τοκάτα και φούγκα (κυριολεκτώντας) το δούναι και λαβείν του λόγου με το εξώλογο, του πλήρους νοήματος με την ανυπαρξία αιτιατού, της μηχανής με την αμηχανία. Και όλα αυτά στην αισθητική που είναι δυνατόν να παράξει η υφολογία της σουρντίνας. Ο θεατής έρχεται εδώ, βρίσκεται στο συγκεκριμένο θέαμα, στο «Atomic Alert», για να γελάσει λυτρωτικά αλλά, κυρίως, για να κλάψει (λυτρωτικά) στον ώμο του διπλανού του…
Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
«Atomic Alert», μια cinema performance των Φρεντερίκ Σοντάνγκ και Τομά Ρατιέ
Μετάφραση: Σταυρούλα Μάκρα
Προσαρμογή διαλόγων: Μαρία Ζερβού
Σκηνοθεσία: Λευτέρης Γιοβανίδης
Μουσική: Πολ Λεβί
Διανομή: Μαρία Ζερβού, Μάνος Καρατζογιάννης, Πάρις Λύκος, Σταυρούλα Μάκρα, Σταύρος Σιούλης
*Η Μαρίκα Θωμαδάκη είναι καθηγήτρια Σημειολογίας του Θεάτρου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
