Η αγάπη είναι ο φόβος Συναυλία στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

Ο συνθέτης Μιχάλης Γρηγορίου επιστρέφει στο ΙΜΚ με μία ακόμη συναυλία του όπου παρουσιάζει έργα γνωστά και …

αγαπημένα, με την Σαβίνα Γιαννάτου και τον Δώρο Δημοσθένους, την Τετάρτη 6 Φεβρουαρίου 2013, στις 21:00.

Το πρόγραμμα περιλαμβάνει τρεις Κύκλους Τραγουδιών :

• “Μεσούρανα του Αυγούστου” Kύκλος τραγουδιών για φωνή και πιάνο, σε ποίηση Άρη Αλεξάνδρου, (1982)

• “Ντοάνα”  Kύκλος τραγουδιών για φωνή και πιάνο, σε ποίηση Τάκη Σινόπουλου (1977)

• “Η αγάπη είναι ο φόβος”  Kύκλος τραγουδιών για δυο φωνές, πιάνο, τσέλο, κόρνο και φαγκότο σε ποίηση Μανόλη Αναγνωστάκη, (1979)

• και το έργο: “Σονάτα για πιάνο”, (1978)

Συμμετέχουν:

Σαβίνα Γιαννάτου και ο Δώρος Δημοσθένους (τραγούδι)
και οι μουσικοί Σπύρος Καζιάνης (φαγκότο), Κώστας Σίσκος (κόρνο), Βαγγέλης Νίνα (βιολοντσέλο), Μιχάλης Γρηγορίου (πιάνο)

Λίγα λόγια για τα έργα της συναυλίας από τον συνθέτη Μιχάλη Γρηγορίου

Τα έργα που παρουσιάζω σ’ αύτη την συναυλία ανήκουν όλα τους σε προγενέστερες περιόδους. Η επιλογή τους οφείλεται σε δυο λόγους. Ο πρώτος και πιο βασικός είναι βέβαια ότι πρόκειται για έργα που δεν έχουν πάψει να με αντιπροσωπεύουν αισθητικά. Ο δεύτερος, αλλά διόλου αμελητέος, είναι ότι πρόκειται για έργα με μικρή διανομή, άρα για έργα που έχουν μικρό κόστος και που μπορούν πιο εύκολα να παρουσιαστούν. Είναι προφανές ότι, υπό τις παρούσες συνθήκες, θα ήταν αδύνατον να παρουσιάσω έργα που απαιτούν πολυπρόσωπες διανομές, ορχήστρες, χορωδίες και τα τοιαύτα.

Τα τραγούδια του κύκλου “Μεσούρανα του Αυγούστου”, σε ποίηση του Άρη Αλέξανδρου, γραφτήκαν το 1982.  Κάποτε ο Άρης Αλέξανδρου μου είχε διηγηθεί ένα περιστατικό από τη ζωή του που μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση. Την περίοδο που βρισκόταν στην εξορία οι πολιτικοί συγκρατούμενοι του, ακλουθώντας την “επίσημη” κομματική γραμμή, τον αντιμετώπιζαν ως “ρεβιζιονιστή”, τον είχαν απομονώσει και δεν του μιλούσαν. Ένας από τους λίγους φίλους που δεν είχε πάψει να τον συναναστρέφεται ήταν ο ποιητής Τάσος Λειβαδίτης ο όποιος τον πλησίασε κάποια μέρα και, με μεγάλη αμηχανία, του είπε πως οι άλλοι αντιμετωπίζουν και τον ίδιο με δυσπιστία επειδή συνεχίζει να του απευθύνει τον λόγο. Ο Αλέξανδρου του απάντησε:  “Καταλαβαίνω, μην έχεις κανένα πρόβλημα, μπορείς να πέψεις να μου μιλάς. Δεν πρόκειται να σε παρεξηγήσω.  Πες όμως  στους άλλους πως εγώ βρίσκομαι άδω για τους δικούς μου λόγους κι’ όχι για τους δικούς τους”.  Ο Άρης Αλέξανδρου ήταν ένας άνθρωπος που σ’ όλη του τη ζωή διατήρησε το δικαίωμα της ατομικής χειρονομίας που διασώζει την έννοια της ανθρωπιάς. Τα τραγούδια αυτά, γραμμένα ειδικά για τη φωνή της Σαβίνας Γιαννάτου, αποτελούν κάτι σαν επίλογο της καντάτας “ΑΝΕΠΙΔΟΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ” που είχα γράψει λίγα χρονιά πριν και είναι αφιερωμένα στη μνήμη του.

Τα τραγούδια του κύκλου “Ντοάνα”, σε ποίηση του Τάκη Σινόπουλου, γραφτήκαν το 1977, ύστερα από προτροπή του Σπύρου Σακκά και του Γιώργου Κουρουπιού, με σκοπό να τα παραλάβουν στο ρεπερτόριο των συναυλιών τους. Μερικά χρονιά αργότερα τα ίδια αυτά τραγούδια τα μετέγραψα για γυναικεία φωνή και απέκτησαν την τωρινή τους μορφή.  Τους στίχους του  ποιήματος “Το νησί του θανάτου” στους οποίους βασίζεται το δεύτερο τραγούδι τους χρησιμοποίησα το 1991 με τελείως διαφορετικό τρόπο και σε ένα άλλο έργο μου, τους “ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ”. Θα έλεγα πως τo “Ντοάνα” κι’ οι “ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ” αποτελούν κατά κάποιο τρόπο “συμπληρωματικά έργα” και παραπέμπουν στο ίδιο συμβολικό και συναισθηματικό τοπίο. Μια αίσθηση “νεκρής φύσης”, μια αίσθηση εφιαλτικού ονείρου, μια αίσθηση αμετάκλητης απώλειας. Μια αίσθηση αποχαιρετισμών της θάλασσας.

Η “σονάτα για πιάνο”, έργο του 1978, αποτέλεσε για μένα μια προσπάθεια να συγκεράσω επιδράσεις από το χώρο της λεγόμενης –τότε- “σύγχρονης” μουσικής με στοιχεία μια παραδοσιακής μουσικής γραφής με συγκινησιακές προθέσεις και αφηγηματική μορφή. Προτεραιότητα βέβαια δεν είχαν τα διάφορα μορφολογικά στοιχήματα, αλλά η διάθεση μου να φτιάξω ένα έργο με δραματικό περιεχόμενο που θα κινείται σε ένα ιδιαίτερο συναισθηματικό τοπίο. Σε ένα τοπίο οπού αναμνήσεις από το χθες θα κονταροχτύπιουνται με διαψεύσεις από το σήμερα. Φυσικά, το 1978 ήμουν ακόμα 31 χρονών και τέτοια “ρομαντικά” σενάρια ταίριαζαν με μια γενικότερη ματιά μου απέναντι στη ζωή. Ίσως πάλι, τέτοια “σενάρια” να χαρακτηρίζουν γενικότερα την ιδιοσυγκρασία μου, γιατί εξακολουθούν να με εκφράζουν και σήμερα, ύστερα από 35 χρόνια !

Ο κύκλος τραγουδιών “Η ΑΓΑΠΗ ΕΙΝΑΙ Ο ΦΟΒΟΣ…”, σε ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη, γράφτηκε το 1979, μια εποχή που ήταν ακόμα, τουλάχιστον για ορισμένους από εμάς, μια εποχή βεβαιοτήτων :  Τόσο η καταλυτική επίδραση του Μάνου Χατζιδάκι, όσο κι’ η δική μας νεανική μαχητικότητα μας έκαναν να υπερασπιζόμαστε με πάθος και ενθουσιασμό την κοινωνική λειτουργιά του τραγουδιού και να πιστεύουμε στη δυνατότητα του να συμβάλλει στην ανύψωση του πολιτιστικού επιπέδου. Ήταν ακόμα μια εποχή οπού ξεσπούσαν ανάμεσα μας θυελλώδεις διαμάχες πάνω στον ρόλο της avant- garde κι’ όπου κάθε νέος δίσκος συνοδευόταν από έντονες συζητήσεις περί του αν πρέπει ή όχι να μελοποιείται η ποίηση και με ποιο τρόπο, αλλά και πάνω στο νόημα εννοιών όπως “ελιτισμός” και “λαϊκισμός”, “ελαφριά” και “σοβαρή” μουσική, κλπ.

Μέσα σε ένα τέτοιο ζωηρό πνευματικό κλίμα είχε γραφτεί κι’ ο κύκλος τραγουδιών  “H AΓΑΠΗ ΕΙΝΑΙ Ο ΦΟΒΟΣ”. Δεν ήσαν όμως μόνο τα διάφορα “ιδεολογικά” επιχειρήματα που με οδήγησαν να γράψω το έργο. Είχε προηγηθεί η συγκινησιακή ταύτιση με την ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη. Η ποίηση αποτέλεσε το “σενάριο” πάνω στο όποιο εγώ λειτούργησα, oχι απλώς ως συνθέτης που μελοποιεί στίχους, αλλά κι’ ως σκηνογράφος και σκηνοθέτης που επιχειρεί να στήσει ένα συνεκτικό συναισθηματικό τοπίο. Γι’ αυτό το λόγο, σε συμφωνία με τον ίδιο τον ποιητή, πήρα κι’ ορισμένες πρωτοβουλίες, χρησιμοποιώντας μερικές φορές μόνο αποσπάσματα κάποιων ποιημάτων, κάνοντας αντιμεταθέσεις κάποιων στίχων, κλπ.   Από την αρχή πάντως η πρόθεση μου δεν ήταν να συνθέσω απλώς μια σειρά από αυτόνομα τραγούδια, αλλά να φτιάξω ένα έργο που θα εμφανίζει κάποια ενότητα κι’ ακόμα πιο σημαντικό : ένα έργο που θα είναι συγχρόνως “έντεχνο”, δηλαδή καλοφτιαγμένο, αλλά και συγκινησιακά άμεσο, κι’ αυτό αποτελεί βέβαια ένα πολύ δύσκολο στοίχημα για κάθε μουσικό.  Όπως τότε, έτσι και τώρα, ο ακροατής είναι αρμόδιος να κρίνει εάν το κέρδισα.

Αναλυτικά το πρόγραμμα

“Η αγάπη είναι ο φόβος….”

Συναυλία με έργα του Μιχάλη Γρηγορίου

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

“Μεσούρανα του Αυγούστου”
Κύκλος τραγουδιών για φωνή και πιάνο, σε ποίηση Άρη Αλεξάνδρου,    έργο 31 (1982)

1. Ψηλά στο συρματόπλεγμα
2. Τελευταία νύχτα
3. Παράθυρο
4. Μεσούρανα του Αυγούστου

“Ντοάνα”
Κύκλος τραγουδιών για φωνή και πιάνο, σε ποίηση Τάκη Σινόπουλου, έργο 23 (1977)

1. Η θάλασσα Ι
2. Το νησί του θανάτου
3. Ντοάνα

“Σονάτα για πιάνο”
έργο 25 (1978)

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

“Η αγάπη είναι ο φόβος…”
Κύκλος τραγουδιών για δυο φωνές, πιάνο, τσέλο, κόρνο και φαγκότο
σε ποίηση Μανόλη Αναγνωστάκη, έργο 27 (1979)

1. Εισαγωγή
2. Η αγάπη είναι ο φόβος …
3. Τοπίο
4. Interlude
5. Φίλοι που φεύγουν
6. Θα τραβήξεις μπροστά
7. Intermezzo
8. Όταν σφυρίζουν τα πλοία
9. Το καινούργιο τραγούδι
10. Μια ημερομηνία πριν από χρόνια
11. Coda

Σαβίνα Γιαννάτου και Δώρος Δημοσθένους (τραγούδι)
Σπύρος Καζιάνης (φαγκότο), Κώστας Σίσκος (κόρνο), Βαγγέλης Νίνα (βιολοντσέλο)
Μιχάλης Γρηγορίου (πιάνο)