14η Διεθνής Έκθεση Αρχιτεκτονικής – La Biennale di Venezia: η ελληνική συμμετοχή

Η Ελλάδα συμμετέχει για 10η φορά στη Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής – La Biennale di Venezia. Η Biennale Αρχιτεκτονικής της Βενετίας είναι η σημαντικότερη έκθεση αρχιτεκτονικής διεθνώς και συγκεντρώνει περισσότερους από 200.000 επισκέπτες στους 6 μήνες που λειτουργεί.

Η Ελληνική συμμετοχή στην 14η Biennale Αρχιτεκτονικής της Βενετίας 2014 με Εθνικό Επίτροπο τον Γιάννη Αίσωπο, αρχιτέκτονα, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Πατρών, έχει τίτλο Tourism Landscapes: Remaking Greece. Πραγματεύεται το ρόλο του τουρισμού ως εργαλείου διαρκούς εκμοντερνισμού της χώρας μέσω της κατασκευής δομημένων τοπίων τουρισμού –ξενοδοχεία και θέρετρα, οργανωμένες ακτές, αρχαιολογικοί χώροι, αρχαιολογικά μουσεία, διαμορφώσεις δημοσίων χώρων και τοπία υποδομών– αλλά και τη συνακόλουθη συνεχή (ανα)διαμόρφωση της εθνικής μας ταυτότητας. Η ελληνική Ιστορία και το ελληνικό τοπίο συγκρότησαν από κοινού τον μύθο της σύγχρονης Ελλάδας. Το κλασικό παρελθόν της χώρας και η ιστορική και πολιτισμική συνέχεια διαμέσου του αναλλοίωτου του τοπίου καθόρισαν την ταυτότητα του νεότερου ελληνικού κράτους. Τα ίδια αυτά στοιχεία –Ιστορία και τοπίο– αποτέλεσαν την βάση για την είσοδο της Ελλάδας σε έναν νέο τομέα οικονομικής δραστηριότητας που ξεκίνησε στην μεταπολεμική περίοδο εκμοντερνισμού της χώρας: τον τουρισμό, μια παγκόσμια βιομηχανία στην οποία η Ελλάδα έμελε να παίξει σημαντικό ρόλο, σε παγκόσμια κλίμακα. Ο τουρισμός είναι μια κατεξοχήν εξωστρεφής δραστηριότητα που προϋποθέτει συνεχή επικοινωνία με το «άλλο», επαφή με το νέο και προσαρμογή σε αυτό και συνεχή (ανα)διαμόρφωση ταυτότητας. Με αρχιτεκτονικούς όρους, μια διαρκή ανακατασκευή του δομημένου τοπίου.

Ήδη από τις δεκαετίες του ’50 και του ’60, τοπία που συνδύαζαν την εξαιρετική φυσική ομορφιά με την Ιστορία και την αναψυχή επιλέχτηκαν για την κατασκευή παραθαλάσσιων ξενοδοχείων, θέρετρων και οργανωμένων ακτών που θα προσέφεραν τις απαραίτητες υποδομές για την επερχόμενη μαζική εισροή τουριστών. Η αρχιτεκτονική αυτή δεν υποτάσσεται στις προϋπάρχουσες πολιτισμικές και μορφικές δεσμεύσεις του παραδοσιακού αλλά υιοθετεί τη μοντέρνα αρχιτεκτονική γλώσσα. Αναζητεί την κρυμμένη ευφυΐα του φυσικού ή κατασκευασμένου τοπίου που υποδέχεται τα κτίρια με στόχο μια νέα χωρική και νοητική εμπειρία. Πρόκειται για ένα νέο ελληνικό αρχιτεκτονικό ιδίωμα που εγκαθιδρύει τη συνέχεια μέσω του χώρου και της εμπειρίας του, παρά μέσω της μορφής και του διακόσμου.  Μια πρωτότυπη αφομοίωση της νεωτερικότητας και του μοντέρνου τρόπου διαβίωσης είχε ήδη συντελεστεί.

 
Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, η διεθνής ανάπτυξη του τομέα της προστασίας κτιρίων και συνόλων και ο ερχομός της μετανεωτερικότητας οδήγησαν στην επιβολή μορφολογικών κανόνων που περιόρισαν την σχεδιαστική ελευθερία. Η αφομοίωση της νέας συνθήκης επέτρεψε και οδήγησε στην, σε μεγάλο βαθμό, εικονογραφική αναδιατύπωση του τοπικού και του παραδοσιακού ως «νεο-παραδοσιακό» ή «νεο-ελληνικό» ενδυναμώνοντας την τοπικιστική ταυτότητα. Στη διάρκεια της πρόσφατης δεκαετίας της ευημερίας, πολλαπλά στοιχεία του διεθνούς (μινιμαλιστικού) lifestyle και της κουλτούρας της ευεξίας ενσωματώθηκαν στο σχεδιασμό του εσωτερικού, του οπoίου ο ρόλος κατέστη κυρίαρχος, επισκιάζοντας το εξωτερικό του κτιρίου.
 

Τώρα πια, στην εποχή της κρίσης, η φαντασμαγορία ξεθωριάζει δίνοντας τη θέση της σε μια πιο «νηφάλια» και «πρωταρχική» διαβίωση βασισμένη συχνά στις αναζητήσεις της αειφορίας και του περιβαλλοντικού αποτυπώματος.  Τα κατασκευασμένα τοπία του τουρισμού αποτελούν μια συνεχή διαπραγμάτευση ανάμεσα στο τοπικό και το παγκόσμιο, μια καταγραφή της κυρίαρχης αντίληψης για την εκάστοτε διαμορφούμενη ταυτότητά μας στα πλαίσια μιας ολοένα πιο παγκοσμιοποιημένης κουλτούρας.

Η έκθεση χωρίζεται σε 2 τμήματα: Το αρχειακό τμήμα παρουσιάζει την αρχιτεκτονική παραγωγή τοπίων τουρισμού τα τελευταία 100 χρόνια, από το 1914 έως σήμερα, δίνοντας έμφαση στη διερεύνηση της σχέσης των κτιρίων με το φυσικό περιβάλλον τους. Παρουσιάζονται ξενοδοχεία, θέρετρα, οργανωμένες ακτές, αρχαιολογικοί χώροι, αρχαιολογικά μουσεία, διαμορφώσεις δημοσίων χώρων και τοπία υποδομών σε μια συνεχή επιφάνεια εικόνων τοποθετημένων κατά μήκος των τοίχων του εσωτερικού του Ελληνικού Περιπτέρου. Το αρχειακό τμήμα αποτελείται από 3 υπο-τμήματα. Φωτογραφίες τοπίων τοποθετούνται στο κατώτερο τμήμα των τοίχων δημιουργώντας ένα «ανάγλυφο», πάνω σε αυτές τοποθετούνται σχεδία και φωτογραφίες της αρχιτεκτονικής του τουρισμού που διακόπτονται από φωτογραφίες «στοιχείων ταυτότητας» που εισάγουν την ανθρωπολογική διάσταση.

 
Το τμήμα των νέων έργων τοποθετείται στο κέντρο του Περιπτέρου και παρουσιάζει με μακέτες που τοποθετούνται πάνω σε ίδιες βάσεις διαφορετικού ύψους και δημιουργούν ένα εσωτερικό, γεωμετρικό «τοπίο νησίδων» τις σχεδιαστικές προτάσεις 15 Ελλήνων και ξένων αρχιτεκτόνων/αρχιτεκτονικών γραφείων για μια παραθαλάσσια τουριστική εγκατάσταση. Οι προτάσεις εκπονήθηκαν ειδικά για την έκθεση αυτή. Το χρονικό πλαίσιο είναι η μετά-την-κρίση εποχή που χαρακτηρίζεται από περιορισμένους πόρους, επιζητεί επανεξέταση προτεραιοτήτων και επανακαθορισμό αξιών, αναθεώρηση της σχέσης με τη φύση, και, μέσω πνευματικής ανασυγκρότησης, την επανεκτίμηση του λιγότερου. Η συνύπαρξη Ελλήνων και ξένων αρχιτεκτόνων στην έκθεση αναφέρεται στην αλληλεπίδραση που ο τουρισμός υποστηρίζει, την αντιπαραβολή της αντίληψής μας για τον εαυτό μας με εκείνη που οι άλλοι, οι ξένοι, έχουν για εμάς.

Εθν. Επίτροπος-Επιμελητής: Γιάννης Αίσωπος.

Βοηθοί Επιτρόπου: Αγγελική Ευριπιώτη, Ιωάννα Κουλούρη, Γιώργος Κουράκος, Μίνα Ρούσσου, Θοδωρής Σβορώνος, Μαρία Χασιώτη

Συμμετέχοντες Αρχιτέκτονες – Νέα Έργα:
Ανδρέας Αγγελιδάκης, Αθήνα, Tense Architecture Network, Αθήνα, Αριστείδης Αντονάς, Αθήνα, A. Βούγια / Π. Ησαΐας / Θ. Ησαΐας, Λονδίνο, Flux Office, Αθήνα, buerger katsota Architects, Αθήνα, Ζήσης Κοτιώνης, Βόλος, Kse Studio, Νέα Υόρκη, Μπερτάκη / Λουκοπούλου / Πανηγύρης, Αθήνα, Ηλίας Παπαγεωργίου / SO-IL, Νέα Υόρκη, Manuel Aires Mateus, Λισαβόνα, Cristina Díaz Moreno / Efrén García Grinda, Μαδρίτη, HHF Architects, Βασιλεία, Alejandro Zaera-Polo & Maider Llaguno Architecture, Princeton, Neri & Hu, Σαγκάη

Συμμετέχοντες Αρχιτέκτονες – Αρχειακό Υλικό 1914 – 2014:
Δημήτρης Αντωνακάκης, Σουζάννα Αντωνακάκη, Νίκος Βαλσαμάκης, Εμμανουήλ Βουρέκας, Φίλιππος Βώκος, Αντώνης Γεωργιάδης, Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας, Κωνσταντίνος Δοξιάδης, Divercity, Walter Gropius/TAC, Ηλίας Ζέγγελης, Τάκης Ζενέτος, Mplusm, Κλέων Κραντονέλλης, Άρης Κωνσταντινίδης, Νικηφορίδης / Cuomo, Γεώργιος Νικολετόπουλος, Renzo Piano, Δημήτρης Πικιώνης, Περικλής Σακελλάριος, Αλέξανδρος Κ. Σαμαράς, Αλέξανδρος Τομπάζης, Bernard Tschumi, Ed Tuttle, Foster & Partners, Δημήτρης A. Φατούρος, 3SK Στυλιανίδης Αρχιτέκτονες μεταξύ άλλων.
 

Σύμβουλοι – Νέα Έργα: Ηλίας Ζέγγελης, Γεώργιος Πανέτσος, Λόης Παπαδόπουλος
Φωτογράφοι: Γιώργης Γερόλυμπος, Πάνος Κοκκινιάς
Βοηθοί Επιτρόπου: Ιωάννα Κουλούρη, Γιώργος Κουράκος, Μίνα Ρούσσου, Θοδωρής Σβορώνος, Μαρία Χασιώτη

 
Διοργάνωση: Ευρωπαϊκή  Ένωση, Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής – Γ.Γ. Χωροταξίας & Αστικού Περιβάλλοντος, ΕΠΠΕΡΑΑ, ΕΣΠΑ, Σύλλογος Αρχιτεκτόνων (Σ.Α.Δ.Α.Σ. – Π.Ε.Α.)

Γραφείο Τύπου – Επικοινωνία: 
Αγγελική Ευριπιώτη | +30 6936069340
Αναΐς Ευριπιώτη | +30 6936811303
press@tourismlandscapes.gr

Φωτό θέματος: 1962 Μεγάλη Ακτή, Βουλιαγμένη | Π. Βασιλειάδης, Ε. Βουρέκας, Π. Σακελλάριος

Πηγή: Αρχείο Κ. Μεγαλοκονόμου

Φώτο κειμένου: 1960 Ξενία Ακροναυπλίας | Ιωάννης Τριανταφυλλίδης

Πηγή: Φωτογραφικά Αρχεία Μουσείου Μπενάκη