Ο Οθέλλος του Τζουζέππε Βέρντι από την Εθνική Λυρική Σκηνή στο Ηρώδειο!

Η δεύτερη καλοκαιρινή παραγωγή όπερας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Ηρώδειο είναι ο δημοφιλής Οθέλλος του Τζουζέππε Βέρντι, που θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Τη νέα σκηνοθεσία έχει αναλάβει ο διεθνώς καταξιωμένος σκηνοθέτης της όπερας Γιάννης Κόκκος, ο οποίος επιχειρεί μια βαθιά ψυχολογική ανάγνωση του έργου. Ο Οθέλλος σηματοδοτεί τη δεύτερη συνεργασία του με τη Λυρική μετά τον περυσινό αριστουργηματικό Ιπτάμενο Ολλανδό, στο ρωμαϊκό ωδείο

Η συγκλονιστική όπερα του Βέρντι ακολουθεί την αφήγηση του ομώνυμου σαιξπηρικού έργου, αποδίδοντας την ιστορία του πρωταγωνιστικού ήρωα με μουσική εκρηκτικής δύναμης και υποδειγματική οικονομία εκφραστικών μέσων: μία και μόνον μουσική φράση αρκεί προκειμένου να σκιαγραφήσει τον ηρωισμό και την εκρηκτική δύναμη του Οθέλλου, το άσβεστο μίσος του Ιάγου, την αγνότητα και την καλοπιστία της Δυσδαιμόνας. Λίγα μουσικά μέτρα αποδίδουν με τρομακτική δύναμη την καταιγίδα που μαίνεται στη θάλασσα, ταυτόχρονα και στην ψυχή του κεντρικού ήρωα που θα καταποντιστεί από το βάθρο της δόξας του, παραδομένος στο ένστικτο της ζήλειας του.

Η ιστορία του Οθέλλου είναι γεμάτη έντονες αντιθέσεις και βίαια συναισθήματα. Είναι το έπος του δυνατού μαύρου στρατιώτη, που χάρη στις ξεχωριστές ικανότητες και στη γενναιότητά του έγινε στρατηγός μιας υπερδύναμης, της Γαληνοτάτης. Ο Οθέλλος θα βιώσει παράλληλα την ανασφάλεια της καταγωγής και των «πιστεύω» του, με αποτέλεσμα να χειραγωγηθεί εύκολα από δόλιους αντίπαλους όπως ο Ιάγος και να οδηγηθεί στην κόλαση της καταστροφής.

H δράση εκτυλίσσεται στην Κύπρο όπου ο μαύρος κυβερνήτης του νησιού και ηρωικός πολεμιστής Οθέλλος, ωθείται από τον ραδιούργο Ιάγο να στραγγαλίσει την αθώα γυναίκα του, τη Δυσδαιμόνα, πιστεύοντας πως τον απατά. Όταν η συνομωσία του Ιάγου αποκαλύπτεται, ο Οθέλλος αυτοκτονεί.

Η αριστουργηματική μουσική του Βέρντι, ο οποίος συνέθεσε το έργο σε ηλικία 74 ετών, δεκαέξι χρόνια μετά την εμβληματική Αΐντα, άλλοτε χειμαρρώδης και ορμητική και άλλοτε διαυγής και ανάλαφρη, ακολουθεί τις ψυχολογικές διακυμάνσεις των ηρώων χωρίς να χάνει ούτε λεπτό τον ηλεκτρισμό της και διακρίνεται για την πλούσια ενορχήστρωσή της από την πρώτη κιόλας σκηνή της Α’ Πράξης. Η ιδιοφυής μουσική γλώσσα του Ιταλού συνθέτη δένει απόλυτα, σε ένα άρρηκτο σύνολο υψηλής καλλιτεχνικής αξίας, τα μελωδικά κομμάτια με τη δραματικότητα του Σαίξπηρ και τη δύναμη του ποιητικού κειμένου του Μπόιτο, ενώ οι εξαίσιες άριες, τα ντουέτα και τα χορωδιακά μέρη βάζουν το θεατή σε μια κατάσταση συνεχούς εγρήγορσης,  αγωνιώντας για το τι θα επακολουθήσει στη συνέχεια της σπουδαιότερης βερντιανής δημιουργίας.

Εκτός από την σκηνοθεσία, ο διεθνής Έλληνας Γιάννης Κόκκος, υπογράφει τα σκηνικά και τα κοστούμια της παράστασης. Ο Κόκκος έχει παρουσιάσει δουλειές του στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα του κόσμου από τη Σκάλα του Μιλάνου έως το Κόβεντ Γκάρντεν του Λονδίνου και από το Ρεάλ της Μαδρίτης έως την Όπερα της Βιέννης και το Μαριίνσκι, έχει συνεργαστεί με τους κορυφαίους μαέστρους (Αμπάντο, Μούτι, Γκάρντινερ, Μέτα κ.α.), ενώ έχει τιμηθεί με πληθώρα βραβείων για το έργο του. Τη δραματουργική επιμέλεια υπογράφει η Αν Μπλανκάρ και τους φωτισμούς ο Μίχαελ Μπάουερ.

Την ευθύνη της μουσικής διεύθυνσης της παραγωγής έχει ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής της της ΕΛΣ, Μύρων Μιχαηλίδης. Ο Αγαθάγγελος Γεωργακάτος διευθύνει την Χορωδία της ΕΛΣ.

Στη νέα παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, τους βασικούς ρόλους ερμηνεύουν αναγνωρισμένοι Έλληνες και ξένοι μονωδοί με διεθνή ακτινοβολία.

[Ο Οθέλλος με μια ματιά]

Ο συνθέτης / Ο Τζουζέππε Βέρντι, ο διασημότερος συνθέτης του ιταλικού ρομαντισμού, γεννήθηκε στο Λε Ρόνκολε της βόρειας Ιταλίας το 1813 και πέθανε στο Μιλάνο το 1901. Σπούδασε μουσική στο επαρχιακό Μπουσσέτο και στη συνέχεια στο Μιλάνο. Τα πρώτα του έργα γράφηκαν μέσα στο επαναστατικό κλίμα της εποχής, απηχώντας ιδεολογικά τον αγώνα για την απελευθέρωση των ιταλικών κρατιδίων από τους Αυστριακούς και την ενοποίησή τους σε κυρίαρχη χώρα. Η ενασχόληση του Βέρντι με την πολιτική τον ανέδειξε σε εθνικό σύμβολο. Ως ακροστιχίδα το σύνθημα Viva Verdi σήμαινε Ζήτω ο Βίκτωρ Εμμανουήλ βασιλιάς της Ιταλίας-Viva Vittorio Emanuele Re D’ Italia. Το 1861 ο συνθέτης εξελέγη μέλος του πρώτου ιταλικού κοινοβουλίου. Διασημότερες όπερές του είναι οι Ναμπούκκο (1842), Μάκμπεθ (1847/1865), Ριγολέττος (1851), Ο τροβαδούρος (1853), Η παραστρατημένη/Τραβιάτα (1853), Η δύναμη του πεπρωμένου (1862), Αΐντα (1871), Οθέλλος (1887) και Φάλσταφ (1893).

Με τη μουσική του ο Βέρντι εξέφρασε σε αισθητικό επίπεδο το πνεύμα του ώριμου ρομαντισμού και σε πολιτικό επίπεδο την επιθυμία των συμπατριωτών του να δουν την Ιταλία ελεύθερη και ενωμένη. Αγαπήθηκε από ιδιαίτερα πλατύ κοινό και απέκτησε εξαρχής δημοτικότητα που παραμένει αμείωτη μέχρι σήμερα. Στις ιστορικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες του 19ου αιώνα, ο Βέρντι υπήρξε ο συνθέτης που έζησε εκείνη τη μοναδική στιγμή στην Ιστορία της μουσικής, κατά την οποία η υψηλή τέχνη έγινε ταυτόχρονα και λαϊκή.

Το έργο / Λυρικό δράμα σε τέσσερις πράξεις, ο Οθέλλος του Βέρντι βασίζεται σε ποιητικό κείμενο του συγγραφέα και συνθέτη Αρρίγκο Μπόιτο [Arrigo Boito]. Αυτό, με τη σειρά του, αντλεί από το θεατρικό H τραγωδία του Οθέλλου, του μαύρου της Βενετίας [The Tragedy of Othello, the Moor of Venice, 1603] του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ [Willian Shakespeare]. Η υπόθεση αφορά την εκδίκηση του Ιάγου, ο οποίος είναι σημαιοφόρος στην υπηρεσία του Οθέλλου. Ο Ιάγος μισεί τον Οθέλλο, τον μαύρο κυβερνήτη της Κύπρου και στρατηγό της Δημοκρατίας της Βενετίας, επειδή τον παρέκαμψε και έδωσε προαγωγή στον Κάσσιο. Ο Ιάγος δολοπλοκεί προκειμένου να πείσει τον Οθέλλο ότι η σύζυγός του Δυσδαιμόνα τον απατά με τον Κάσσιο. Ο Οθέλλος πέφτει στην παγίδα και θολωμένος απ’ τη ζήλια στραγγαλίζει τη Δυσδαιμόνα. Όταν η πλεκτάνη αποκαλύπτεται, ο Οθέλλος αυτοκτονεί.

Πρεμιέρες / Ο Οθέλλος παρουσιάστηκε πρώτη φορά στη Σκάλα του Μιλάνου στις 5 Φεβρουαρίου 1887 σημειώνοντας τεράστια επιτυχία.

Από την Εθνική Λυρική Σκηνή η όπερα πρωτοπαρουσιάστηκε στις 8 Δεκεμβρίου 1960 στο νέο Θέατρο Ολύμπια, που είχε εγκαινιαστεί τον Ιανουάριο του 1958. Τον κεντρικό ρόλο ερμήνευσε ο τενόρος Λουδοβίκος Κουρουσόπουλος, τον Ιάγο ενσάρκωσε ο βαρύτονος Ρίο Νοβέλλο [Rio Novello] και τη Δυσδαιμόνα η υψίφωνος Μαρία Κερεστετζή. Η σκηνοθεσία ήταν του Ρικκάρντο Μορέσκο [Riccardo Moresco] και η μουσική διεύθυνση του Ανδρέα Παρίδη.

Μουσική διεύθυνση: Μύρων Μιχαηλίδης

Σκηνοθεσία – Σκηνικά – Κοστούμια: Γιάννης Κόκκος

Καλλιτεχνική Συνεργάτις – Δραματουργία: Αν Μπλανκάρ

Φωτισμοί: Μίχαελ Μπάουερ

Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος

Διανομή

Οθέλλος:    Ζόραν Τοντόροβιτς (27, 30/7)

Αντονέλλο Παλόμπι (29, 31/7)

Ιάγος:       Γκεόργκε Γκαγκνίτζε (27, 30/7)

Δημήτρης Πλατανιάς (29, 31/7)

Κάσσιος:    Δημήτρης Φλεμοτόμος (27, 30/7)

Γιάννης Χριστόπουλος (29, 31/7)

Ροδερίκος: Χαράλαμπος Αλεξανδρόπουλος (27, 29, 30, 31/7)

Λουδοβίκος: Τάσος Αποστόλου (27, 30/7)

Πέτρος Μαγουλάς (29, 31/7)

Μοντάνος:     Άκης Λαλούσης (27, 30/7)

Παύλος Σαμψάκης (29, 31/7)

Ένας κήρυκας:Παύλος Μαρόπουλος (27, 30/7)

Θεόδωρος Μωραΐτης (29, 31/7)

Δυσδαιμόνα:   Αλεξία Βουλγαρίδου (27, 30/7)

Τσέλια Κοστέα (29, 31/7)

Αιμιλία:           Αντιγόνη Παπούλκα (27, 30/7)

Ινές Ζήκου (29, 31/7)

Συμμετέχει η Ορχήστρα και η Χορωδία της ΕΛΣ

*Με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους