Τιμητική εκδήλωση και αφιέρωμα στους αδερφούς Ταβιάνι από την Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης

«Η αισιοδοξία σας είναι πιο τραγική κι απ’ τον πεσιμισμό μου», είχε πει κάποτε στους αδερφούς Ταβιάνι ο Πιερ Πάολο Παζολίνι. Οι ίδιοι προτιμούν τη λέξη ελπίδα, διαμορφώνοντας ήρωες που διψούν για ελευθερία και στέκονται ενάντια σε κάθε μορφής εξουσία.

Η Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης τιμά τους αδερφούς Πάολο και Βιτόριο Ταβιάνι, την Τετάρτη 6 Μαΐου, στις 21.30 στην αίθουσα Παύλος Ζάννας. Μετά την τιμητική εκδήλωση θα προβληθεί η ταινία τους Η νύχτα του Σαν Λορέντσο η οποία ανοίγει και επίσημα το κινηματογραφικό αφιέρωμα στους Ιταλούς δημιουργούς που θα πραγματοποιηθεί από τις 7 έως τις 10 Μαΐου στην αίθουσα Τάκης Κανελλόπουλος. Στο πλαίσιο του αφιερώματος θα προβληθούν οι ταινίες τους Κάτω από τον αστερισμό του σκορπιού, Πατέρας αφέντης, Εκλεκτικές συγγένειες, Η νύχτα του Σαν Λορέντσο και Ο Καίσαρας πρέπει να πεθάνει. Να σημειωθεί ότι στις 6 Μαΐου, θα προηγηθεί η αναγόρευση των Πάολο και Βιτόριο Ταβιάνι σε επίτιμους διδάκτορες σε δημόσια πανηγυρική συνεδρίαση της Γ.Σ. του τμήματος Ιταλικής γλώσσας και Φιλολογίας του Α.Π.Θ. στην αίθουσα τελετών του Α.Π.Θ.

Αξίζει να θυμηθούμε ότι:

• Η ταινία Πατέρας αφέντης, βασισμένη στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του Γκαβίνο Λέντα με τίτλο «Πατέρας και  αφέντης: η εκπαίδευση ενός βοσκού», χάρισε στους Ταβιάνι το Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών.

• Για την ταινία τους Η νύχτα του Σαν Λορέντσο, η διάσημη κριτικός κινηματογράφου Πωλίν Καέλ έγραψε στο The New Yorker: «Είναι μια συγκλονιστική ταινία, όσο και ο θρύλος που την ακολουθεί. Αποτυπώνει ακριβώς το όραμα και τη ματιά του κόσμου μας. Κωμωδία, τραγωδία, επιθεώρηση, μελόδραμα, όλα τα κινηματογραφικά στοιχεία συνυπάρχουν αρμονικά. Πρόκειται για μια άλλη Μεγάλη χίμαιρα του Ζαν Ρενουάρ, δια χειρός των αδελφών Ταβιάνι».

• Το 2012 με το Ο Καίσαρας πρέπει να πεθάνει, οι αδελφοί Ταβιάνι επιστρέφουν στο κινηματογραφικό προσκήνιο με ένα γεμάτο σφρίγος δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ, που τους χάρισε τη Χρυσή Άρκτο στο Βερολίνο

Πρόγραμμα προβολών αφιερώματος:

07/05 ΠΕΜΠΤΗ

19:00 Κάτω από τον αστερισμό του σκορπιού

21:30 Πατέρας αφέντης 

08/05 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

19:00 Εκλεκτικές συγγένειες

21:30 Κάτω από τον αστερισμό του σκορπιού

09/05 ΣΑΒΒΑΤΟ

19:00 Πατέρας αφέντης

21:30 Η νύχτα του Σαν Λορέντσο

10/05 ΚΥΡΙΑΚΗ

19:00 Ο Καίσαρας πρέπει να πεθάνει

21:30 Εκλεκτικές συγγένειες

Αναλυτικά οι ταινίες:

Κάτω από τον αστερισμό του σκορπιού/Sotto il segno dello scorpione, με τους Τζιάν Μαρία Βολοντέ, Λουτσία Μποζέ, Τζούλιο Ρότζι, Έγχρωμη, (100’) Ιταλία, 1969

Σ’ αυτήν τη γριφώδη και αινιγματική ιστορία, μία ομάδα αντρών -επιζήσαντες από έναν ισχυρό σεισμό στο νησί τους-, καταφθάνει σε ένα άλλο νησί, εξίσου σεισμογενές, και προσπαθεί να πείσει τους κατοίκους του (που ζουν από την καλλιέργεια της γης) να την ακολουθήσουν στην ενδοχώρα προκειμένου να οικοδομήσουν μια νέα και πιο ασφαλή κοινωνία. Οι «εισβολείς» θα χρησιμοποιήσουν ακόμη και βίαιες μεθόδους για να επιτευχθεί ο σκοπός τους: θα σκοτώσουν τους άντρες του νησιού ενώ θα απαγάγουν τις γυναίκες τους και θα μετακινηθούν  στην ενδοχώρα…

Επηρεασμένοι από το κύμα μοντερνισμού που σαρώνει την κινηματογραφική Ευρώπη αλλά και από τον Μάη του ’68, οι νεωτεριστές αδελφοί Ταβιάνι, στην πρώτη ολοκληρωμένη ταινία τους, σκηνοθετούν αυτήν την «περίεργη» ιστορία που εκτυλίσσεται σε απροσδιόριστο χρόνο. Από τη μια μεριά εφαρμόζουν ακραία τη μπρεχτική μέθοδο της αποστασιοποίησης, σχεδόν «εξαναγκάζοντας» τον θεατή να στοχαστεί και να ερμηνεύσει-αποκρυπτογραφήσει τα δρώμενα, ενώ από την άλλη «εξαφανίζουν» τα γνωστά ονόματα που συμμετέχουν στην ταινία (Τζιαν Μαρία Βολοντέ, Λουτσία Μποζέ), καθώς δεν υπάρχουν «ατομικοί» ήρωες, αλλά συλλογικά υποκείμενα που αντιπαρατίθενται. Οι διαμάχες και οι συγκρούσεις των δύο αντιθετικών ομάδων, έχουν πολιτική χροιά και χαρακτήρα, ακόμα και στο πλαίσιο, μιας αρχαϊκής και πρωτόγονης εποχής, τυλιγμένης στην αχλή του μύθου. Πρόκειται για ένα διαχρονικό πολιτικό σχόλιο γύρω από τις σχέσεις εξουσίας και τις αντιστάσεις της, όποιας, καθεστηκυίας τάξης, όταν αυτή βρίσκεται υπό πίεση και αντιμέτωπη με την αναγκαιότητα της αλλαγής. Το Κάτω από τον Αστερισμό του Σκορπιού, έργο αφαιρετικό, δύστροπο και εσωστρεφές, είναι μια έντονα «σωματική», αλληγορία, υπό μαρξιστικό πρίσμα, για την πρωτόγονη φυσική κατάσταση και τη γέννηση των πρώτων κοινωνιών, και κυρίως υπό το φως της ρήσης «η βία είναι η μαμή της Ιστορίας».  

Πατέρας αφέντης/Padre padrone, με τους Ομέρο Αντονούτι, Σαλβέριο Μαρκόνι, Μαρτσέλα Μικελάντζελι, Έγχρωμη (114’) Ιταλία, 1977, Χρυσός Φοίνικας & Βραβείο της Fipresci Φεστιβάλ Καννών

Ο Πατέρας αφέντης βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, κάτι που οι δημιουργοί φροντίζουν να μας το γνωστοποιήσουν διά στόματος του πραγματικού πρωταγωνιστή της ιστορίας, ο οποίος ανοίγει και κλείνει την ταινία. Πρόκειται για τη συγκλονιστική  ιστορία ενηλικίωσης του Γκαβίνο Λέντα,  ενός χωριατόπαιδου και γιου βοσκού από τη Σαρδηνία, που κατάφερε ν’ αντιμετωπίσει και να ξεπεράσει τη σκληρότητα, τη βαρβαρότητα, τη μιζέρια και την οπισθοδρομικότητα του πατέρα του και της κοινωνίας στην οποία μεγάλωσε, και να γίνει διακεκριμένος επιστήμονας, καθηγητής πανεπιστημίου στον τομέα της γλωσσολογίας. Στη Σαρδηνία, όπου διαδραματίζεται η ιστορία, ο 7χρονος Γκαβίνο, θα αναγκαστεί να διακόψει τη μαθητεία του στο δημοτικό σχολείο, αφού ο πατέρας του παίρνει την απόφαση να τον εγκαταστήσει στα βουνά προκειμένου να γίνει βοσκός, κάτι που θεωρεί σημαντικότερο από τη φοίτηση στο σχολείο και την εκμάθηση γραμμάτων. Στο έρημο και αφιλόξενο, τοπίο των βουνών, ο μικρός Γκαβίνο θα περάσει 14 τυραννικά χρόνια. Η κούραση, η πείνα και οι κακουχίες δεν θα τον εγκαταλείψουν όλο αυτό το διάστημα, όπως δεν θα τον εγκαταλείψει και η κακομεταχείριση, και η αυταρχικότητα της πατρικής εξουσίας. Ο Γκαβίνο θα παραμείνει φυσικά αναλφάβητος και θα επιστρέψει στο χωριό του, εικοσάρης πια, για να καταταγεί εθελοντής -πάντα με διαταγή του πατέρα- στο στρατό, όπου ο νεαρός βοσκός θα έρθει για πρώτη φορά στη ζωή του σε επαφή με τα γράμματα και τη μόρφωση. Έτσι, με μια απόφαση καθοριστική για το μέλλον του, εγκαταλείπει το στρατό και γράφεται στο Πανεπιστήμιο. Η επιλογή του αυτή, θα έρθει βέβαια σε πλήρη αντίθεση με την επιθυμία του αυταρχικού πατέρα. Η σύγκρουση θα είναι πλέον αναπόφευκτη…

Βασισμένη στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του Γκαβίνο Λέντα με τίτλο «Πατέρας και  αφέντης: η εκπαίδευση ενός βοσκού», χάρισε στους Ταβιάνι το Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών, είχε μεγάλη διεθνή καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία και έκανε παγκόσμια γνωστούς τους αδελφούς από την Τοσκάνη. Η ταινία σκληρή και τραχιά στον πυρήνα της, σε  πλήρη αντιστοιχία με τα άγρια ορεινά τοπία της Σαρδηνίας -όπου είναι γυρισμένη- αλλά και με την άγρια συμπεριφορά του τυραννικού πατέρα, μιλά για το ακατάβλητο ψυχικό σθένος και την ακατανίκητη δύναμη της γνώσης. Έξοχες οι ερμηνείες του Ομέρο Αντονούτι και του Σαβέριο Μαρκόνι. 

Η νύχτα του Σαν Λορέντσο/La notte di San Lorenzo, με τους Ομέρο Αντονούτι, Μαργκαρίτα Λοτζάνο, Σαμπρίνα Βανούτσι, Έγχρωμη, (105’) Ιταλία, 1982, Mεγάλο Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής Φεστιβάλ Καννών

Η 10η Αυγούστου, είναι η νύχτα του Σαν Λορέντσο, που πέφτουν τ’ αστέρια και οι ευχές γίνονται πραγματικότητα, σύμφωνα με την ιταλική λαϊκή παράδοση. Η ταινία ανοίγει μια τέτοια νύχτα, καθώς μια γυναίκα, η Σεσίλια αρχίζει να διηγείται στο μικρό παιδί της, μια  ιστορία που συνέβη την αντίστοιχη νύχτα του Σαν Λορέντσο, πολλά χρόνια πριν, το μακρινό 1944: οι μισοί κάτοικοι ενός χωριού της Τοσκάνης, αποφασίζουν να φύγουν από τον τόπο τους, όταν μαθαίνουν ότι οι Γερμανοί σκοπεύουν να τον βομβαρδίσουν, ενώ οι υπόλοιποι επιλέγουν να κλειστούν στην εκκλησία για προστατευθούν. Παρά τις απαγορευτικές διαταγές των Ναζί, οι κάτοικοι που έχουν αποφασίσει να εγκαταλείψουν το χωριό τους, σκοπεύουν να ταξιδέψουν στην ιταλική επαρχία ώσπου να ενωθούν με τους παρτιζάνους και τους συμμάχους, που διαφαίνεται ότι θα επικρατήσουν στον πόλεμο…

Η Σεσίλια που αφηγείται το χρονικό αυτής της Οδύσσειας, την είχε ζήσει η ίδια, ως παιδί. Έτσι, η υποκειμενική μνήμη μπλέκεται με τη συλλογική, σε μια αφήγηση με τη μορφή λαϊκού παραμυθιού, όπου η πολιτική, η ιστορία, η φαντασία και η πραγματικότητα, μπλέκονται μεταξύ τους και η ταινία, «ζυμωμένη» με τον λυρισμό, την ποίηση και το βαθύτατο ουμανισμό των Ταβιάνι, αλλά και τις θαυμάσιες μελωδίες του Νικόλα Πιοβάνι, κυριολεκτικά «απογειώνεται». Η νύχτα του Σαν Λορέντσο βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα που συνέβησαν στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στο χωριό Σαν Μινιάτο, κοντά στην Πίζα, γενέθλιος τόπος των Πάολο και Βιτόριο Ταβιάνι. Ο λυρισμός, η ποίηση, η τραγωδία αλλά και το κωμικό στοιχείο, συναντούν την ιστορική πραγματικότητα και τη λαϊκή φαντασία, σε μια κινηματογραφικά περίπλοκη, βαθιά συγκινητική και σπάνιας ομορφιάς ταινία. Μια από τις σπουδαιότερες στιγμές του ευρωπαϊκού σινεμά της δεκαετίας του ’80.

Εκλεκτικές συγγένειες/Le affinita elettive, με τους Ιζαμπέλ Ιπέρ, Ζαν-Ιγκ Ανγκλάν, Μαρί Ζιγιέν, Φαμπρίτζιο Μπεντιβόλιο, Έγχρωμη, (98’) Ιταλία, 1996

Στις αρχές του 19ου αιώνα, ο Έντουαρντ και η Σαρλότε ξαναβρίσκονται μετά από χρόνια, ερωτεύονται ο ένας τον άλλον, και εντέλει παντρεύονται. Η ειδυλλιακή και ευτυχισμένη ζωή στο αγρόκτημά τους, στην πανέμορφη εξοχή της Τοσκάνης, αναστατώνεται ευχάριστα, από την άφιξη μιας νεαρής και γοητευτικής Οτίλια, ψυχοκόρης της οικοδέσποινας κι ενός οικογενειακού φίλου του Ότο. Τα δύο ζευγάρια συζητούν για το νόημα της ζωής, τις ανθρώπινες σχέσεις, τη φιλία και τον έρωτα, αλλά η συνύπαρξη και οι συνομιλίες τους θα λειτουργήσουν ως καταλύτης πάνω στις ζωές, στα αισθήματα αλλά και στον ίδιο το χαρακτήρα των τεσσάρων πρωταγωνιστών της ιστορίας. Σιγά, σιγά  ανακαλύπτουν ποιος ταιριάζει πραγματικά με ποιον και η επίδραση του έρωτα θα απελευθερώσει τάσεις και δυνάμεις που προϋπήρχαν μέσα τους χωρίς, ίσως, οι ίδιοι να το έχουν αντιληφθεί. Έτσι θα οδηγηθούν σε κρυμμένες πλευρές της προσωπικότητάς τους και θα βρεθούν μπροστά σε ότι ονομάζουμε μοίρα ή πεπρωμένο… και χωρίς καν να το καταλάβουν, τα πράγματα θα πάρουν μιαν απρόβλεπτη όσο και τραγική τροπή… Οι αδελφοί Ταβιάνι μεταφέρουν στην οθόνη, το αθάνατο αριστούργημα του Γκαίτε, «πιάνοντας» το πνεύμα του βιβλίου, τις υπόγειες αλλαγές των συναισθηματικών ρευμάτων,  το σπαραγμό και την απώλεια του έρωτα, αλλά η βασική υπεραξία της ταινίας είναι εικαστική: η κινηματογράφηση της μαγευτικής Τοσκάνης (γενέθλιος τόπος των σκηνοθετών), από τον σπουδαίο διευθυντή φωτογραφίας Τζουζέπε Λάντσι είναι μοναδική. Εξαιρετική η Ιζαμπέλ Ιπέρ στον ρόλο της Σαρλότε.  

Ο Καίσαρας πρέπει να πεθάνει /Cesare deve morire, Ασπρόμαυρη & Έγχρωμη (76’) Ιταλία, 2012, Χρυσή Άρκτος Φεστιβάλ Βερολίνου

Με το Ο Καίσαρας πρέπει να πεθάνει, οι 80χρονοι αδελφοί  επιστρέφουν στο κινηματογραφικό προσκήνιο με ένα γεμάτο σφρίγος δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ, που τους χάρισε τη Χρυσή Άρκτο στο Βερολίνο. Η κάμερα των Πάολο και Βιτόριο Ταβιάνι, εισχωρεί στη φυλακή υψίστης ασφαλείας  Ρεμπίμπια, στα προάστια της Ρώμης, και καταγράφει τις οντισιόν, τις συζητήσεις και τη διανομή των ρόλων, τις προετοιμασίες, την καθημερινότητα των φυλακισμένων, τις προσωπικές τους εξομολογήσεις στο φακό και εντέλει το ανέβασμα του θεατρικού έργου Ιούλιος Καίσαρας, του Γουίλιαμ Σαίξπηρ με πρωταγωνιστές πραγματικούς κρατουμένους των φυλακών. Η παράσταση μέσα στις φυλακές τελειώνει εν μέσω ενθουσιασμού και επιδοκιμασιών. Τα φώτα σβήνουν και οι ηθοποιοί που επιλέχθηκαν να ερμηνεύσουν τους ρόλους του Βρούτου, του Κάσιου, του Μάρκου Αντώνιου, του Καίσαρα και των υπόλοιπων συνωμοτών … επιστρέφουν στα κελιά τους. Οι έγκλειστοι «ηθοποιοί» εκτίουν ποινές για εμπορία ναρκωτικών, ανθρωποκτονίες, μαφιόζικη δράση και αναθέσεις δολοφονιών. Ανάμεσά τους υπάρχουν ακόμα και βαρυποινίτες ισοβίτες και ο καθένας τους είναι μέλος σε κάποια από τις εγκληματικές οργανώσεις του υποκόσμου (Μαφία, Καμόρα, Ντραγκέτα κ.ά.). Στην ταινία το θέατρο συναντάει τον κινηματογράφο σε  μια  «φυλακισμένη» πραγματικότητα, μέσα στην οποία η τέχνη μπορεί βέβαια να λειτουργεί λυτρωτικά (παροδικά και εφήμερα), αλλά και να σφίγγει τον κλοιό, όταν κάποιος κρατούμενος-ηθοποιός ακούγεται να λέει: «Από τότε που γνώρισα την τέχνη, το κελί μου έγινε μια πραγματική φυλακή».