20 χρόνια Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής στο Μουσείο Μπενάκη

Τα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη ιδρύθηκαν το 1995 (φέτος συμπληρώνουν 20 χρόνια λειτουργίας) από μία ομάδα αρχιτεκτόνων καθηγητών του ΕΜΠ: τη  Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, το Μάνο Μπίρη, το Χαράλαμπο Μπούρα, και την αρχαιολόγο Αριστέα Παπανικολάου-Κρίστενσεν.

Σκοπός του τμήματος είναι η συγκέντρωση, η καταγραφή, η ταξινόμηση και η αρχειοθέτηση κάθε εικαστικής, γραπτής και προφορικής πληροφορίας σχετικά με τη νεότερη ελληνική αρχιτεκτονική, πολεοδομία και τοπογραφία και με τους δημιουργούς τους, έτσι ώστε να είναι προσιτά σε όλους τους ερευνητές.

Χρονολογικά περιλαμβάνει την περίοδο από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους το 1828, έως σήμερα. Τα Α.Ν.A. είναι ίσως τα μοναδικά οργανωμένα αρχεία νεοελληνικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα.

Στα Α.Ν.Α. βρίσκεται μεγάλος αριθμός αρχείων αρχιτεκτόνων και μηχανικών (πάνω από εκατό αρχεία), καθώς και μεμονωμένες μελέτες, σχέδια και προπλάσματα. Το πλήθος των σχεδίων που φυλάσσονται στα αρχεία φτάνει σήμερα τις 60.000 περίπου.

Έχουν ήδη ψηφιοποιηθεί περίπου 8.000 σχέδια, από τα αρχεία των Δημήτρη Πικιώνη, Νίκου Μητσάκη, από το αρχείο σχεδίων και φωτογραφιών του Αγίου Όρους του Παύλου Μυλωνά, ένα μικρό μέρος του αρχείου του Ιωάννη Δεσποτόπουλου, μέρος της συλλογής των χαρτών της Αθήνας του 19ου αιώνα του Κώστα Μπίρη, καθώς και τμήμα του αρχείου σχεδίων των «Ξενία» του Άρη Κωνσταντινίδη (πολύτιμη προσφορά του Ε.Ο.Τ.). Τα ψηφιοποιημένα σχέδια είναι πλέον διαθέσιμα για το κοινό μέσω διαδικτυακού τόπου του Μουσείου Μπενάκη.

Το αρχειακό υλικό που αφορά στον 19ο αιώνα κατέχει ένα μικρό αλλά εξαιρετικά σημαντικό τμήμα των Α.Ν.Α. Ενδεικτικά αναφέρονται το αρχείο του Λύσανδρου Καυταντζόγλου, μεμονωμένα σχέδια των Σταμάτη Κλεάνθη, Εduard Schaubert και Ερνέστου Τσίλλερ, σχέδια της πόλεως των Αθηνών, κά.

Πολύ μεγαλύτερο αλλά εξίσου σημαντικό είναι το αρχειακό υλικό που έχει συγκεντρωθεί για την περίοδο του Μεσοπολέμου, το οποίο χαρακτηρίζεται από την εισαγωγή και την αφομοίωση του Μοντέρνου Κινήματος.

Ένας ικανός αριθμός σχεδίων, είτε υπό τη μορφή οργανωμένων αρχείων αρχιτεκτόνων της γενιάς του ’30, Νικόλαου Μητσάκη, Κυριακούλη Παναγιωτάκου, Αλέξανδρου Δραγούμη, είτε μεμονωμένων αρχιτεκτονικών έργων των Βασίλη Δούρα και Σταμάτη Παπαδάκη, έχει ήδη ταξινομηθεί και αρχειοθετηθεί.

Στα Α.Ν.Α. έχουν επίσης παραχωρηθεί τα αρχεία καθηγητών των Αρχιτεκτονικών Σχολών του Ε.Μ.Π και του Α.Π.Θ. όπως των: Αλέξανδρου Νικολούδη, Εμμανουήλ Κριεζή, Δημήτρη Πικιώνη, Ιωάννη Δεσποτόπουλου, Σόλωνα Κυδωνιάτη, Κυπριανού Μπίρη, Γιώργου Σκιαδαρέση, Ιωάννη Λιάπη, Αλέξανδρου Ζάννου, Αναστασίας Τζάκου, Δημήτρη Φατούρου, Μάξιμου Χρυσομαλλίδη, Κωνσταντίνου Δεκαβάλλα, Θουκυδίδη Βαλεντή, Θεόδωρου Πάνζαρη και Ιωάννη Κουμανούδη.

Έχουν επίσης παραχωρηθεί αρχεία και συλλογές, είτε με δωρεά είτε με τη μορφή χρησιδανείου (Ε.Λ.Ι.Α), σημαντικών νεοελλήνων αρχιτεκτόνων.

Σημαντικό τμήμα των Α.Ν.Α. αποτελούν επίσης και οι αποτυπώσεις παλιότερων κτηρίων (όπως π.χ. το Αρχείο Αγίου Όρους του Ακαδημαϊκού Παύλου Μυλωνά).

Από την ίδρυσή τους τα Αρχεία έχουν διοργανώσει δεκαπέντε εκθέσεις, στην πλειοψηφία τους μονογραφίες. Έχουν πραγματοποιήσει δώδεκα εκδόσεις, οι οποίες είτε συνοδεύουν εκθέσεις είτε είναι αυτόνομες. Παράλληλα, έχουν συνεισφέρει με υλικό σε πολλές ακόμη εκθέσεις και εκδόσεις άλλων φορέων, εντός και εκτός Ελλάδος.

Από το 1998 τα Α.Ν.Α είναι ενεργό μέλος του ICAM (International Confederation of Architectural Museums), του διεθνούς οργανισμού που αφορά στα μουσεία αρχιτεκτονικής και στα σχετικά με αυτά ιδρύματα.

Τα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη, με αφορμή τη συμπλήρωση 20 χρόνων από την ίδρυσή τους, οργανώνουν έκθεση με τίτλο «Το εργαστήριο του αρχιτέκτονα».