Ιστορίες εξουσίας και βίας: Αφιέρωμα στην Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης

Τέσσερις ταινίες που ξεχώρισαν στο τοπίο του σύγχρονου παγκόσμιου σινεμά και οι οποίες πραγματεύονται την εξουσία και τη βία, η καθεμιά με το δικό της ιδιαίτερο τρόπο, βρίσκονται στο επίκεντρο του αφιερώματος «Ιστορίες εξουσίας και βίας» που παρουσιάζει αυτή την εβδομάδα η Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης. Το αφιέρωμα πραγματοποιείται από την Πέμπτη 7 έως και την Κυριακή 10 Απριλίου 2016 στην αίθουσα Σταύρος Τορνές.

Στο πλαίσιο του αφιερώματος θα προβληθούν οι ταινίες Γόμορρα του Ματέο Γκαρόνε  (2008), Το μυστικό στα μάτια της του Χουάν Χοσέ Καμπανέλα  (2009), Η τελευταία ακροβάτις της Μαδρίτης του Άλεξ ντε λα Ιγκλέσια (2010) και 38 μάρτυρες του Λουκά Μπελβό (2012).

Αξίζει να θυμηθούμε ότι:

– Η ταινία Γόμορρα βασίζεται στο αποκαλυπτικό βιβλίο-ντοκουμέντο που έγραψε ο δημοσιογράφος Ρομπέρτο Σαβιάνο το 2006 σχετικά με  τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η Καμόρα, η ναπολιτάνικη εκδοχή της Μαφίας.

– Το φιλμ Το μυστικό στα μάτια της κατέκτησε την πρώτη θέση στη λίστα των πιο επιτυχημένων εμπορικά ταινιών της Αργεντινής, σημείωσε αντίστοιχη επιτυχία στη Λατινική Αμερική, στην Ισπανία αλλά και σε όλο τον κόσμο και τιμήθηκε με το Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας.

– Η τελευταία ακροβάτις της Μαδρίτης απέσπασε, μεταξύ άλλων, το Αργυρό Λιοντάρι σκηνοθεσίας και το βραβείο σεναρίου στο Φεστιβάλ Βενετίας το 2010.

Πρόγραμμα προβολών:

Πέμπτη 7 Απριλίου

19:00  Η τελευταία ακροβάτις της Μαδρίτης

21:30  38 μάρτυρες

Παρασκευή 8 Απριλίου

19:00  Το μυστικό στα μάτια της

21:30  Γόμορρα

Σάββατο 9 Απριλίου

19:00  38 μάρτυρες

21:30  Το μυστικό στα μάτια της

Κυριακή 10 Απριλίου

19:00  Γόμορρα

21:30  Η τελευταία ακροβάτις της Μαδρίτης

Οι ταινίες του αφιερώματος:

Γόμορρα / Gomorra

(Ιταλία, 2008)

Σκηνοθεσία: Ματέο Γκαρόνε / Matteo Garrone. Σενάριο: Roberto Saviano (μυθιστόρημα), Maurizio Braucci. Ηθοποιοί: Gianfelice Imparato, Salvatore Abbruzzese, Toni Servillo. Έγχρωμη, 137΄.

H Καμόρα, η ναπολιτάνικη εκδοχή της Μαφίας, δεν έχει μόνον βαθιές ρίζες στις φτωχότερες περιοχές του ιταλικού Νότου, αλλά ελέγχει κάθε οικονομική και κοινωνική λειτουργία στις περιοχές αυτές. Ο δημοσιογράφος Ρομπέρτο Σαβιάνο γράφει το 2006 ένα ιδιαίτερα αποκαλυπτικό και αναλυτικό βιβλίο-ντοκουμέντο με τίτλο «Γόμορρα» σχετικά με  τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το σύστημα αυτό και έκτοτε ζει υπό συνεχή αστυνομική προστασία σε άγνωστο μέρος, καθώς ουσιαστικά έχει καταδικαστεί σε θάνατο από την Καμόρα. Το 2010 ο Ματέο Γκαρόνε μεταφέρει το βιβλίο στην μεγάλη οθόνη, επιλέγοντας κάποιες από τις προσωπικές ιστορίες ανθρώπων  που περιέχονται σ’ αυτό και έχουν σχέση με την Καμόρα….

Ο Ματέο Γκαρόνε μ’ ένα ξερό, αποστασιοποιημένο και ωμό κινηματογραφικό τρόπο, τύπου «σινεμά-αλήθεια» συνθέτει μια τοιχογραφία ζόφου, παρακμής, βίας και διαφθοράς, βγαλμένη από την πραγματική ζωή και όπου οι πάντες και τα πάντα υποτάσσονται, χωρίς δεύτερη κουβέντα, στους νόμους του οργανωμένου εγκλήματος. Αυτό το εκρηκτικό πορτρέτο της Καμόρα, χαρακτηρίστηκε ως «το πιο αληθινό φιλμ που έχει ποτέ γίνει για τη μαφία». Με την κάμερα στο χέρι ακολουθεί τους χαρακτήρες του σε σκηνές που αποκαλύπτουν λεπτομέρειες για τη δράση της οργάνωσης, τη στρατολόγηση, τις εσωτερικές διαμάχες και τις επιχειρήσεις που διατηρεί ως βιτρίνα. Η ταινία υπήρξε εμπορικός θρίαμβος στην Ιταλία και αποτέλεσε, μαζί με το Il Divo του Πάολο Σορεντίνο, με θέμα της το βίο και την πολιτεία του αμφιλεγόμενου Τζούλιο Αντρεότι, αντικείμενο επερώτησης στην ιταλική βουλή, ενώ ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι τη χαρακτήρισε ντροπή για τη χώρα. Το Γόμορρα τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Καννών.

Το μυστικό στα μάτια της  / El secreto de sus ojos

(Αργεντινή – Ισπανία, 2009)

Σκηνοθεσία: Χουάν Χοσέ Καμπανέλα / Juan José Campanella. Σενάριο: Eduardo Sacheri, Juan José Campanella. Ηθοποιοί: Ricardo Darín, Soledad Villamil, Pablo Rago. Έγχρωμη, 129΄.

Μπουένος Άιρες 1974: ο αστυνομικός Μπενχαμίν Εσπόζιτο αναλαμβάνει τη διερεύνηση της βάναυσης δολοφονίας μιας νεαρής γυναίκας, η οποία βρίσκεται νεκρή στο σπίτι της. Ο Εσπόζιτο στηρίζεται στη βοήθεια του συναδέλφου και φίλου του Πάμπλο, και της νεαρής, γοητευτικής προϊσταμένης του Ιρένε για την εξιχνίαση του εγκλήματος. Είκοσι πέντε χρόνια αργότερα, ο Εσπόζιτο, ο οποίος αποχώρησε από το αστυνομικό σώμα και ήταν σε εξορία, επιστρέφει στο Μπουένος Άιρες, συναντά ξανά την Ιρένε και της ζητά τη βοήθειά της προκειμένου να γράψει ένα βιβλίο για την υπόθεση αυτή που ακόμα τον στοιχειώνει. Θα ξεκινήσουν λοιπόν μαζί ένα ταξίδι στο παρελθόν με απρόβλεπτες συνέπειες.

Κινηματογραφικό κομψοτέχνημα, βασισμένο στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Εδουάρδου Σακέρι, μ’ ένα σοκαριστικό όσο και απρόβλεπτο φινάλε, που συνδυάζει μια τρυφερή ερωτική ιστορία, ένα καλογραμμένο αστυνομικό μυστήριο κι ένα οξύ πολιτικό σχόλιο στις πιο σκοτεινές και ανεξερεύνητες πτυχές της  σύγχρονης ιστορίας της Αργεντινής. Η ταινία  κατέκτησε την πρώτη θέση στην λίστα των πιο επιτυχημένων εμπορικά ταινιών της Αργεντινής, υπήρξε τεράστια εμπορική επιτυχία στη Λατινική Αμερική, στην Ισπανία αλλά και σε όλο τον κόσμο και τιμήθηκε με το Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας. Έξοχος ο σπουδαίος ηθοποιός Ρικάρντο Νταρίν -εμβληματική φυσιογνωμία του αργεντίνικου σινεμά- στον κεντρικό ρόλο. 

Η τελευταία ακροβάτις της Μαδρίτης / Balada triste de trompeta

(Ισπανία – Γαλλία, 2010)

Σκηνοθεσία – σενάριο: Άλεξ ντε λα Ιγκλέσια / Álex de la Iglesia. Ηθοποιοί: Carlos Areces, Antonio de la Torre, Carolina Bang. Έγχρωμη, 107΄.

1937, Ισπανικός Εμφύλιος: O Παλιάτσος επιστρατεύεται από την Πολιτοφυλακή των Δημοκρατικών και συμμετέχει με αμφίεση κλόουν σε μια ενέδρα που καταλήγει σε λουτρό αίματος, εναντίον των στρατιωτών της Εθνοφυλακής του Φράνκο. 1973, Μαδρίτη: Ο Χαβιέ, ο γιος του Παλιάτσου του Εμφυλίου, βρίσκει δουλειά ως «Λυπημένος κλόουν» σε ένα τσίρκο, όπου θα γνωρίσει τον Σέρτζιο. Ο Σέρτζιο είναι ένας εξαιρετικά βίαιος τύπος, το αστέρι του τσίρκου, γνωστός και  ως «Τρελός κλόουν» και εραστής της Νατάλια, της σαγηνευτικής αλλά και σκληρής, ιπτάμενης ακροβάτιδας. Έτσι ξεκινά η κεντρική ιστορία του θανατηφόρου τριγώνου της ταινίας, όπου ο Χαβιέ και ο Σέρτζιο θα οδηγηθούν από έρωτα, οργή, απελπισία, ζήλια και λαγνεία, σε μια σύγκρουση μέχρις εσχάτων για να κερδίσουν την καρδιά της τελευταίας ακροβάτιδας της Μαδρίτης.

Πρόκειται για μια σουρεαλιστική ιστορία τρόμου και ταυτόχρονα μια πολιτική αλληγορία για το βίαιο και αιματοβαμμένο ιστορικό παρελθόν της Ισπανίας και το μεγάλο τραύμα του Εμφυλίου. Χρησιμοποιώντας τις πιο ετερόκλητες κινηματογραφικές αναφορές από τον Φελίνι στον Γιοντορόφσκι και από τον Κινγκ Κονγκ στον Τζόκερ της Γκόθαμ Σίτι, ο Βάσκος σκηνοθέτης Άλεξ Ντε Λα Ινγκλέσια «απασφαλίζει» στην κυριολεξία και κινηματογραφεί μια αληθινή saga βίας, πολιτικής, σουρεαλισμού, συναρπαστικών εικόνων και εξωφρενικών καταστάσεων. Ο Άλεξ ντε λα Ινγκλέσια κατεδαφίζει τις συμβάσεις και τους αφηγηματικούς κώδικες των κινηματογραφικών  ειδών και μεταμορφώνει τον χώρο του τσίρκου –μεταφορά της ίδιας της χώρας- σ’ ένα ζοφερό θέατρο του παραλόγου. Σκηνές μυθοπλασίας που ακουμπούν στην ιστορική πραγματικότητα, εναλλάσσονται με κινηματογραφημένο ιστορικό αρχειακό υλικό και η ατομική μνήμη διαπλέκεται με τη συλλογική, σ’ ένα χαοτικό και ανολοκλήρωτο παζλ που εκρήγνυται συνεχώς. Βραβεύτηκε με το Αργυρό Λιοντάρι σκηνοθεσίας και το  βραβείο σεναρίου στο Φεστιβάλ Βενετίας. 

38 μάρτυρες / 38 témoins

(Γαλλία – Βέλγιο, 2012)

Σκηνοθεσία: Λουκά Μπελβό / Lucas Belvaux. Σενάριο: Lucas Belvaux, Didier Decoin (μυθιστόρημα). Ηθοποιοί: Yvan Attal, Sophie Quinton, Nicole Garcia. Έγχρωμη, 104΄.

Μια νεαρή γυναίκα βρίσκεται άγρια δολοφονημένη στην είσοδο ενός συγκροτήματος διαμερισμάτων σε μια πυκνοκατοικημένη περιοχή της Χάβρης. Εκτός από ποιόν, γιατί και πώς έγινε το έγκλημα η ταινία στρέφει κυρίως την προσοχή της στο γεγονός πως, τις απεγνωσμένες κραυγές της κοπέλας που δολοφονήθηκε, άκουσαν 38 μάρτυρες οι οποίοι δεν έκαναν απολύτως τίποτα για να την βοηθήσουν. Ο Πιερ, ένας από αυτούς τους 38, κατατρεγμένος από ενοχές και τύψεις, κάποια στιγμή πηγαίνει στην αστυνομία για να αποκαλύψει την δική του αλήθεια. Αυτό όμως θα τον οδηγήσει σε αντιπαράθεση με την αλήθεια των άλλων, βάζοντάς τον σε τροχιά σύγκρουσης μαζί τους αλλά και με τον ίδιο του τον εαυτό, με αποτέλεσμα τα πράγματα να πάρουν μια ακραία τροπή…

Η ιστορία της ταινίας είναι  βασισμένη σε μια νουβέλα του Ντιντιέ Ντεκουάν, η οποία κατέγραψε το πραγματικό περιστατικό της δολοφονίας της Kίτι Τζενοβέζε,  μιας νεαρής σερβιτόρας που  δολοφονήθηκε το 1964. Ο βέλγος σκηνοθέτης Λουκά Μπελβό, μεταφέρει τη δράση στο λιμάνι της Χάβρης, ανάμεσα στην ήσυχη «αστική» περιοχή του λιμανιού, την περιοχή των «νοικοκυραίων», και στα τεράστια πλοία μεταφοράς κοντέινερς και τους γερανούς φορτοεκφόρτωσης που είναι ο επαγγελματικός χώρος του κεντρικού ήρωα. Ο Μπελβό χρησιμοποιώντας τις συμβάσεις του αστυνομικού και του ψυχολογικού θρίλερ κάνει μια ταινία σε νουάρ ύφος, εστιάζοντας όμως, κυρίως, στο δύσκολο θέμα της κοινωνικής συνείδησης, της συλλογικής ενοχής και ατομικής ευθύνης, θέμα με σημαντικές πολιτικές και φιλοσοφικές διαστάσεις. Η στάση του δημιουργού, είναι παρεμβατική, καταγγελτική και όχι ενός απλού παρατηρητή, με τον ήρωα της μυθοπλασίας, μάρτυρα και ταυτόχρονα εξιλαστήριο θύμα, ερμηνευμένο εξαιρετικά από τον Ιβάν Ατάλ.