Γράφοντας σε μια ξένη γλώσσα – Etel Adnan

«Οι γλώσσες ξεκινούν από το σπίτι. Θα αρχίσω λοιπόν να διηγούμαι πώς από την παιδική μου ηλικία βρέθηκα ανάμεσα σε πολλές γλώσσες και πώς μπόρεσε να με αγγίξει η χρήση των γλωσσών που κανονικά δεν θα έπρεπε να μιλάω ή να χρησιμοποιώ για να γράφω ποίηση. Θα δώσω κάποιες πληροφορίες σχετικές με την οικογένειά μου και τα μπερδέματά της με το θέμα.

»Η μητέρα μου ήταν Ελληνίδα, Σμυρνιά, όταν η Σμύρνη πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο ήταν κατά κύριο λόγο ελλη­νική πόλη, μια ελληνόφωνη κοινότητα μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο πατέρας μου ήταν Άραβας, γεννημένος στη Δαμασκό, στη Συρία. Στα δώδεκα χρόνια του μπήκε στη Στρα­τιωτική Ακαδημία της Κωνσταντινούπολης, την επονομαζόμενη Σχολή Πολέμου. Ήταν προς τα τέλη του 19ου αιώνα. Η Δαμα­σκός ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

» Τί μπορώ να πω για το γεγονός ότι δεν χρησιμοποιώ τη μητρική μου γλώσσα και δεν έχω το πιο σημαντικό συναίσθημα που πρέ­πει να έχει ένας συγγραφέας, το συναίσθημα της άμεσης επικοι­νωνίας με το κοινό του; Είναι σαν να με ρωτούν τί θα ήμουν εάν ήμουν κάποια άλλη. Σε τέτοιου είδους ερωτήματα δεν υπάρχουν απαντήσεις. Υπάρχει ένας συνεχώς αυξανόμενος αριθμός συγ­γραφέων που χρησιμοποιούν μια διεθνή γλώσσα, τα αγγλικά για παράδειγμα, που χρησιμοποιούν δηλαδή μιαν άλλη από τη δική τους γλώσσα εξαιτίας της ιστορίας ή λόγω της εξορίας ή από καθαρά προσωπική τους επιλογή.

» Μήπως αισθάνομαι εξόριστη; Ναι, έτσι είναι. Αλλά αυτό ξεκι­νάει από πολύ παλιά, διήρκεσε τόσο πολύ που έγινε δεύτερή μου φύση, και δεν μπορώ να πω ότι έχω υποφέρει πολύ συχνά από αυτό. Υπάρχουν μάλιστα στιγμές που είμαι ευτυχισμένη. Ένας ποιητής είναι πάνω από όλα η ανθρώπινη φύση στην πιο αγνή της κατάσταση. Να γιατί ένας ποιητής είναι τόσο ανθρώπινος όπως μια γάτα είναι μια γάτα ή μια κερασιά κερασιά. Όλα τα υπόλοιπα έπονται. Όλα τα υπόλοιπα μετράνε αλλά καμιά φορά και δεν μετράνε καθόλου. Οι ποιητές ριζώνουν βαθιά στη γλώσσα και υπερβαίνουν τη γλώσσα.»

Η Etel Adnan γεννήθηκε το 1925 και μεγάλωσε στη Βηρυτό του Λιβάνου. Η μητέρα της ήταν Ελληνίδα από τη Σμύρνη και ο πατέρας της υψηλόβαθμος Οθω­μανός αξιωματούχος από τη Δαμασκό. Σπούδασε φιλοσοφία στη Σορβόννη, το Μπέρκλεϋ και το Χάρβαρντ. Από το 1958 έως το 1972 δίδαξε φιλοσοφία. Έγινε ζω­γράφος. Χάρη στη συμμετοχή της στο κί­νημα των ποιητών ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ, άρχισε να γράφει ποιήματα και έγινε, σύμφωνα με τα λόγια της, « μια Α­μερικανίδα ποιήτρια ».

Το 1972 επέστρεψε στη Βηρυτό και εργάστηκε ως πολιτιστική συντάκτρια. Έμεινε στον Λίβανο ως το 1976. Το 1977 το πεζογράφημά της Sitt Marie-Rose δημοσιεύτηκε στο Παρίσι. Την ίδια χρονιά επέστρεψε στην Καλιφόρνια. Ποιήματά της έχουν μελοποιηθεί από σύγ­χρονους συνθέτες και έχουν παρουσιαστεί σε διεθνή φεστιβάλ.

Έργα της για το θέα­τρο έχουν παρουσιαστεί σε όλο τον κόσμο. Μεταξύ άλλων, έγραψε για τον Αμερικανό σκηνοθέτη Bob Wilson το γαλλικό κείμε­νο της πολύγλωσσης όπεράς του CIVIL warS, το 1985. Το ποίημά της Τζενίν δια­σκευάστηκε και παρουσιάστηκε στο Θέα­τρο Άττις, στην Αθήνα το 2005. Έργο της βασισμένο στο ποίημα To Be In a Timeof War, με κείμενα τού Heiner Müller, πα­ραστάθηκε στο Forum Freies Theater στο Ντύσσελντορφ, το Βερολίνο και τη Βηρυτό το 2011. Συμμετείχε με το εικαστικό της έργο στη 13η documenta, στο Κάσσελ της Γερμανίας το 2012.

Οι σημαντικότερες διακρίσεις της περι­λαμβάνουν: Βραβείο France-Pays Arabes για το Sitt Marie Rose (1977)· Arab Ame­rican Book Award για το σύνολο του έρ­γου της και PEN Oakland Award για το Master of the Eclipse (2010)· CaliforniaBook Award for Poetry για τη συλλογή Sea and Fog και Lambda Literary Award για το σύνολο του έργου της ως ομοφυλόφιλης συγγραφέως (2013). Το 2014 αναγορεύ­τηκε Ιππότης των Γραμμάτων και των Τεχνών της Γαλλικής Δημοκρατίας.

Στις Εκδόσεις Άγρα κυκλοφορεί επίσης το βιβλίο της Το τίμημα που δεν είμαστε διατεθειμένοι να καταβάλουμε για τον έρωτα.

Ο Γιάννης Αντωνιάδης γράφει κριτική για το βιβλίο.