Η επιθυμία του ανθρώπου για μέθεξη με τον Θεό ανέκαθεν μετουσιωνόταν σε μελωδικό άκουσμα, οδηγώντας δημιουργούς και ακροατές στη λύτρωση μέσα από την τέχνη και τη μουσική. Ακόμα και οι νεκρώσιμες ακολουθίες ή οι πένθιμοι θρήνοι για το Θείο Πάθος της Ρωμαιοκαθολικής ή της Λουθηρανικής Εκκλησίας αποκτούν μιαν υπερβατική διάσταση που πάντοτε συγκινούσε βαθιά τους πιστούς αλλά και το φιλόμουσο κοινό απανταχού της Γης. Δύο αριστουργηματικές συνθέσεις της δυτικοευρωπαϊκής θρησκευτικής μουσικής, το Requiem του Μότσαρτ (7/4) και το Stabat Mater του Χάυντν (8/4) έρχονται, λοιπόν, να κοσμήσουν τον Κύκλο Adagio-Moυσικές για τις μέρες του Πάσχα, κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα. Η πρώτη σύνθεση, που αποτελεί και το κύκνειο άσμα του σπουδαίου αυστριακού μουσουργού, παρουσιάζεται τη Μεγάλη Τρίτη 7 Απριλίου 2015 στις 8:30 το βράδυ στην Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης. Η παρουσίαση αυτή αποτελεί συμπαραγωγή του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών και της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών. Τα φωνητικά μέρη του Ρέκβιεμ ερμηνεύουν η υψίφωνος Μυρτώ Παπαθανασίου, η μεσόφωνος Θεοδώρα Μπάκα, ο τενόρος Juan Sancho [Χουάν Σάντσο] και ο μπάσος Vito Priante [Βίτο Πριάντε]. Συμμετέχει η βραβευμένη με Γκράμμυ Χορωδία Arnold Schoenberg [Άρνολντ Σαίνμπεργκ], την οποία δίδαξε ο Erwin Ortner [Έρβιν Όρτνερ]. Την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών διευθύνει ο Βασίλης Χριστόπουλος. Για την καλύτερη κατανόηση του λατινικού ποιητικού κειμένου, έχει προβλεφθεί η προβολή υπερτίτλων στα ελληνικά. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης τη Συμφωνία αρ. 25 σε σολ ελάσσονα Κ 183 του Μότσαρτ. Τα δύο έργα αντικαθιστούν, στο πρόγραμμα της πασχαλινής συναυλίας της ΚΟΑ, τη Missa Solemnis του Μπετόβεν, η οποία είχε αρχικώς ανακοινωθεί. Καθώς η συνολική παραγωγή στηριζόταν εν πολλοίς στη συμμετοχή της Χορωδίας της ΝΕΡΙΤ, η οποία δεν έχει δυστυχώς ακόμα συσταθεί, η Ορχήστρα αναγκάστηκε να αλλάξει σχέδια. Και, ενώ το νέο πρόγραμμα δεν δικαιολογεί την ένταξη της εκδήλωσης στον φετινό θεματικό Κύκλο της ΚΟΑ «Γερμανοί Ρομαντικοί», η Γερμανική Πρεσβεία στην Αθήνα, διατηρώντας το ρομαντισμό της καλλιτεχνικής χορηγικής της συνείδησης, συνεχίζει να παρέχει την ευγενική της υποστήριξη και στην πασχαλινή συναυλία. Της εκδήλωσης θα προηγηθεί δωρεάν εισαγωγική ομιλία του Νίκου Λαάρη για τους κατόχους εισιτηρίων (Αίθουσα Συνεδριακού Κέντρου 1, ώρα έναρξης 19:45).
Προπομπός του Ρέκβιεμ…
… στο πρόγραμμα της πασχαλινής συναυλίας της ΚΟΑ στο Μέγαρο είναι η αριστουργηματική Συμφωνία αρ. 25 σε σολ ελάσσονα Κ 183 του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ (1756-1791), η οποία θα παρουσιαστεί στο πρώτο μέρος.
Πρώιμη σύνθεση σε τετραμερή κλασική φόρμα –ο ιδιοφυής Μότσαρτ την έγραψε πιθανότατα σε ηλικία 17 ετών στα 1773–, η επονομαζόμενη «Μικρή συμφωνία σε σολ ελάσσονα» (σε αντιδιαστολή με την 40ή που είναι γραμμένη στην ίδια τονικότητα), αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα του προρομαντικού γερμανικού κινήματος Sturm und Drang (Θύελλα και ορμή). Όπως επισημαίνουν μουσικοκριτικοί και μελετητές, τα στοιχεία που εντυπωσιάζουν τον ακροατή είναι η αναπάντεχη ωριμότητα και το έντονα τραγικό ύφος της Συμφωνίας αρ. 25 που είναι αντιστρόφως ανάλογα με το νεαρό της ηλικίας του συνθέτη. Το έργο είναι επηρεασμένο από εκείνο του λησμονημένου σήμερα τσέχου συνθέτη Ιωάννη-Βαπτιστή Βάνχαλ (1739-1813), καθώς και από τη Συμφωνία αρ. 39 του Χάυντν, τον οποίο θαύμαζε ο μεγάλος Αυστριακός.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Requiem σε ρε ελάσσονα, KV 626
για τέσσερις σολίστ, χορωδία και ορχήστρα
Ο τελευταίος χρόνος (1791) της ζωής του Μότσαρτ υπήρξε ιδιαίτερα παραγωγικός. Ο φόρτος εργασίας ήταν μεγάλος, εκείνο το καλοκαίρι, καθώς ο συνθέτης είχε στα σκαριά τον Μαγικό Αυλό και τη Μεγαλοψυχία του Τίτου. Στις ήδη ανειλημμένες καλλιτεχνικές του υποχρεώσεις ήρθε να προστεθεί αιφνιδίως και η παραγγελία ενός ρέκβιεμ από ανώνυμο εντολέα, την οποία ο Μότσαρτ δέχθηκε να φέρει σε πέρας για δύο λόγους: επιθυμούσε από τη μία να ασχοληθεί εκ νέου με την εκκλησιαστική μουσική και από την άλλη να βελτιώσει την οικονομική του κατάσταση. Ως γνωστόν, το Ρέκβιεμ δεν ολοκληρώθηκε, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του συνθέτη, αφού η υγεία του είχε αρχίσει να φθίνει δραματικά (απεβίωσε τον Δεκέμβριο του 1791). Το μυστήριο που κάλυπτε τον άγνωστο εντολέα, ωστόσο, έχει πλέον λυθεί: ήταν ένας αριστοκράτης, ερασιτέχνης μουσικός και συνθέτης, που συνήθιζε να προσλαμβάνει προικισμένους δημιουργούς της εποχής του, προκειμένου αυτοί να συνθέτουν έργα για λογαριασμό του έναντι αδρού τιμήματος, τα οποία ο ίδιος παρουσίαζε ως δικά του. Όταν, λοιπόν, ο Κόμης φον Βάλζεγκ έχασε τη σύζυγό του παρήγγειλε στον Μότσαρτ, μέσω ενός αγγελιαφόρου, μια νεκρώσιμη ακολουθία που θα εμφάνιζε ως δήθεν δική του. Το ημιτελές δημιούργημα του μεγάλου δασκάλου ανέλαβαν να αποπερατώσουν οι μαθητές του Άυμπλερ και Ζύσμαϋρ. Στη συνέχεια, η σύζυγος του Μότσαρτ Κονστάντσε προώθησε την παρτιτούρα στον Κόμη φον Βάλζεγκ, που τη διηύθυνε ο ίδιος στη μνήμη της συζύγου του, τον Δεκέμβριο του 1793 στην πόλη Βίνερ-Νόυσταντ (Αυστρία). Η πραγματικά πρώτη πλήρης εκτέλεση του έργου δόθηκε στη Βιέννη στις 2 Ιανουαρίου 1793.
Η ιστορική Κρατική Ορχήστρα Αθηνών…
… η οποία έχει χαράξει μια επιτυχημένη πορεία 70 ετών στα καλλιτεχνικά πράγματα του τόπου μας, σε αυτή την πασχαλινή της συναυλία στο Μέγαρο, θα επιχειρήσει να δώσει έναν τόνο ανάτασης. Σε αυτή της την εμφάνιση στην Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης υποδέχεται για μια ακόμη φορά στο πόντιουμ τον τέως διευθυντή της Βασίλη Χριστόπουλο, τον διακεκριμένο μαέστρο με τη λαμπρή καλλιτεχνική πορεία εντός και εκτός Ελλάδος.
Το αθηναϊκό ορχηστρικό συγκρότημα…
… θα πλαισιώσει τέσσερις εκλεκτούς μονωδούς της νέας γενιάς, που καλούνται να ερμηνεύσουν τα φωνητικά μέρη του Ρέκβιεμ. Τα μέρη της υψιφώνου έχει αναλάβει να αποδώσει η Μυρτώ Παπαθανασίου. Η ελληνίδα σοπράνο που διαπρέπει σε λυρικές σκηνές και φημισμένες αίθουσες συναυλιών της αλλοδαπής, έχει τιμηθεί με το βραβείο Κάλλας «Καλύτερου νέου καλλιτέχνη για το 2012» ερμηνεύοντας Τραβιάτα στο Ντάλλας, ρόλο με τον οποίο πρωτοεμφανίστηκε στηννι), ﷽﷽﷽﷽﷽Τοσκα (ΠουτστηνΤραβιπ Όπερα της Ρώμης (σκην. Φράνκο Τζεφιρέλλι). Με τον Τζεφιρέλλι συνεργάστηκε στη συνέχεια και σε άλλες παραγωγές (Παλιάτσοι, Τόσκα, Φάλσταφ). Το βιογραφικό της περιλαμβάνει επίσης συνεργασίες με διαπρεπείς αρχιμουσικούς (Φίσερ, Χόγκγουντ, Μέτσμαχερ, κ.λπ.) και σκηνοθέτες (Πίτσι, Κάρσεν, Μακ Βίκαρ, κ.ά.). Τισερκο ρεπερτόριό της εκτείνεται από την προκλασική εποχή μέχρι τη σύγχρονη δημιουργία. Έχει ερμηνεύσει σημαντικούς ρόλους σε μπαρόκ όπερες και σε λυρικά έργα των Μότσαρτ, Ροσσίνι και Βέρντι, καθώς και ηρωίδες σε μελοδράματα συνθετών του βερισμού.
Η μετζοσοπράνο Θεοδώρα Μπάκα…
… ισορροπεί με άνεση ανάμεσα στην παλαιά και προκλασική μουσική και στη σύγχρονη δημιουργία. Έχει συνεργαστεί με ευρωπαϊκά λυρικά θέατρα ερμηνεύοντας κυρίως ρόλους από το μπαρόκ ρεπερτόριο και από έργα του Μότσαρτ. Έχει τραγουδήσει σε διεθνείς μουσικές διοργανώσεις στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Έχει συμπράξει ως σολίστ με όλα τα μεγάλα ελληνικά ορχηστρικά σύνολα και με διεθνείς ορχήστρες (Complesso Barocco, MusicAeterna). Συνεργάζεται συχνά με τα συγκροτήματα παλαιάς μουσικής Ex Silentio, Latinitas Nostra (Μάρκελλος Χρυσικόπουλος), Atalante (Έριν Χαίντλυ) και UCS. Έχει συνεργαστεί επίσης με σύγχρονους έλληνες συνθέτες (Κουρουπός, Ζερβός, Γυφτάκης, Μαρκουλάκης, Γρηγορίου, Ανδριόπουλος, Κ. Βήτα, κ.ά.), καθώς και με τους «Χάνομαι γιατί ρεμβάζω». Είναι ιδρυτικό μέλος του σχήματος ΕΡΑΤΩ.
Μαζί τους εμφανίζεται ο ισπανός τενόρος Χουάν Σάντσο…
… ο οποίος έχει εξειδικευτεί στην ερμηνεία έργων παλαιάς μουσικής και έχει θητεύσει δίπλα στη Μονσεράτ Φιγέρας, τον Ραφαέλ Σικόρσκι, τον Ραούλ Χιμένεθ και τον Αλεσσάντρο Κορμπέλλι. Έχει συνεργαστεί με γνωστά σύνολα παλαιάς και προκλασικής μουσικής, καθώς και με αναγνωρισμένους μαέστρους, ενώ έχει τραγουδήσει σε μεγάλα λυρικά θέατρα και συμφωνικά κέντρα (Σκάλα, Τεάτρο Ρεάλ, Λα Φενίτσε, Μπάρμπικαν, Αίθουσα Πλεγιέλ, κ.ά.) αλλά και σε διεθνή φεστιβάλ (Μουσικός Φλωρεντινός Μάιος, Φεστιβάλ Ενέσκου, Φεστιβάλ Παλαιάς Μουσικής της Αμβέρσας, κ.ά.). Έχει τιμηθεί με το ειδικό βραβείο ερμηνείας λιντ και γαλλικής mélodie στον διεθνή διαγωνισμό λυρικού τραγουδιού Julián Gayarre (Ισπανία, 2010).
Στην παρουσίαση του Ρέκβιεμ…
… λαμβάνει επίσης μέρος ο ναπολιτάνος μπάσος Βίτο Πριάντε, ένας ανερχόμενος αστέρας στο οπερατικό στερέωμα, που ειδικεύεται στο μπαρόκ και κλασικό ρεπερτόριο αλλά τελευταία έχει στραφεί και στο μπελκάντο. Έχει τραγουδήσει στα μεγαλύτερα θέατρα και φεστιβάλ της Ευρώπης υπό την καθοδήγηση κορυφαίων μαέστρων της εποχής μας (Μούτι, Μπάρενμποϊμ, Μπόλτον, Χάρντινγκ, Μινκόφσκυ κ.ά.). Έχει ερμηνεύσει επανειλημμένα πρωταγωνιστικούς ρόλους του μοτσάρτιου ρεπερτορίου (Γάμοι του Φίγκαρο, Η μεγαλοψυχία του Τίτου, Ντον Τζοβάννι). Λαμβάνει συχνά μέρος σε παρουσιάσεις έργων θρησκευτικής μουσικής (Μεσσίας του Χάιντελ, Ρέκβιεμ του Μότσαρτ, Stabat Mater του Χάυντν, κ.ά.). Είναι αποδέκτης του βραβείου Φράνκο Αμπιάτι για την ερμηνεία του στον πρωταγωνιστικό ρόλο της όπερας Ο φυλακισμένος του Νταλλαπίκκολα (2008).
Η βιεννέζικη Χορωδία «Άρνολντ Σαίνμπεργκ»…
… είναι ένα από τα διασημότερα και πλέον ευέλικτα πολυφωνικά σύνολα του κόσμου. Ιδρύθηκε το 1972 από τον σημερινό καλλιτεχνικό της διευθυντή Έρβιν Όρτνερ. Το φάσμα της εργογραφίας που ερμηνεύει είναι ευρύτατο και εκτείνεται από την Αναγέννηση έως τη σύγχρονη εποχή. Περιλαμβάνει έργα a cappella αλλά και μεγάλης κλίμακας χορωδιακά και ορχηστρικά, καθώς και όπερες (Fierrabras/Σούμπερτ, Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης/Μεσσιάν, Χρονικό του τόπουo/Mπέριο). Η Χορωδία «Άρνολντ Σαίνμπεργκ» συμμετέχει συχνά σε παραγωγές του Τεάτερ αν ντε Βιν, από τις οποίες ξεχωρίζει η όπερα του Γιάνατσεκ Aπό το σπίτι των νεκρών, που ψηφίστηκε το 2007 ως η «Καλύτερη παραγωγή όπερας σε γερμανόφωνες χώρες» (σκηνοθεσία: Πατρίς Σερώ, μουσική διεύθυνση: Πιερ Μπουλέζ). Εδώ και περισσότερα από 30 χρόνια, η Χορωδία συνεργάζεται στενά με τον Νικολάους Αρνονκούρ. Πραγματοποιεί συχνά περιοδείες και εμφανίσεις σε καλλιτεχνικές διοργανώσεις διεθνούς ενδιαφέροντος (Vienna Festwochen, Φεστιβάλ Ζάλτσμπουργκ, Modern Festival της Βιέννης, Θερινό Φεστιβάλ Καρινθίας, Styriarte του Γκρατς). Της έχουν απονεμηθεί, μεταξύ άλλων, τα βραβεία κλασικής μουσικής και γερμανών κριτικών δίσκου, το Grand Prix των ακαδημαϊκών βραβείων για την ηχογράφηση όλων των χορωδιακών έργων του Σούμπερτ, καθώς και τα βραβεία «Diapason d’or» και «Caecilia». Το 2002, η Χορωδία Άρνολντ Σαίνμπεργκ κέρδισε επίσης βραβείο Γκράμμυ στην κατηγορία «Καλύτερη χορωδιακή εκτέλεση» για την ηχογράφηση των Κατά Ματθαίον Παθών του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ υπό τη διεύθυνση του Ν. Αρνονκούρ. Στις πρόσφατες ηχογραφήσεις της περιλαμβάνονται έργα Γ. Σ. Μπαχ, Γκέρσουιν και Χάυντν, πολυφωνικές συνθέσεις a cappella του Μπραμς, καθώς και δημιουργίες συνθετών του 20ού αιώνα. Μεγάλη επιτυχία σημείωσε, δε, τον περασμένο Νοέμβριο η κυκλοφορία του δίσκου ακτίνας Christmas with the Arnold Schoenberg Choir, ο οποίος εξαντλήθηκε αμέσως και θα επανεκδοθεί τον προσεχή Σεπτέμβριο.
Ο Έρβιν Όρτνερ…
… είναι απόφοιτος της Ακαδημίας Μουσικής της Βιέννης (μουσικοπαιδαγωγική, εκκλησιαστική μουσική, μουσική διεύθυνση και διεύθυνση χορωδίας), της οποίας υπήρξε πρύτανης από το 1996 έως το 2002. Διετέλεσε επίσης διευθυντής της Χορωδίας της Αυστριακής Ραδιοτηλεόρασης-ORF (1983-1995). Έχει συνεργαστεί επί μακρόν με τον Ν. Αρνονκούρ και την ορχήστρα Concentus Musicus της Βιέννης σε βραβευμένες ηχογραφήσεις, καθώς και με τον πιανίστα Μαουρίτσιο Πολλίνι. Ο Όρτνερ έχει προσκληθεί ως μαέστρος να διευθύνει ορχήστρες στη Νέα Υόρκη, το Παρίσι, το Τόκιο, τη Ρώμη και το Ζάλτσμπουργκ και έχει εμφανιστεί σε κορυφαία λυρικά θέατρα, συμφωνικές αίθουσες και διεθνή φεστιβάλ. Ο Έρβιν Όρτνερ, παράλληλα με τις καλλιτεχνικές του δραστηριότητες, είναι περιζήτητος διεθνώς ως εισηγητής σε σεμινάρια τελειοποίησης διεύθυνσης ορχήστρας και χορωδίας. Το 2010, έγινε καλλιτεχνικός διευθυντής τoυ συνόλου Wiener Hofmusikkapelle (έτος ίδρυσης: 1498).