Με αφορμή την επέτειο για τα 160 χρόνια από τη γέννηση του Κωστή Παλαμά και τα 60 χρόνια από τη σύσταση του Ιδρύματος Κωστή Παλαμά, η Συμφωνική Ορχήστρα δήμου Αθηναίων παρουσιάζει, στο Ολύμπια, Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας», ένα αφιέρωμα στον μεγάλο ποιητή,με έργα του Μανώλη Καλομοίρη γραμμένα σε ποίηση Κωστή Παλαμά. Συμμετέχουν οι σολίστ: Μαίρη-Έλεν Νέζη (μεσόφωνος) και ο Μιχάλης Καλαμπόκης (αφηγητής/εξάγγελος), ενώ την ορχήστρα θα διευθύνει ο διακεκριμένος αρχιμουσικός Βύρων Φιδετζής.
Η συναυλία πραγματοποιείται με την ευγενική χορηγία του Ιδρύματος Γεωργίου και Βικτωρίας Καρέλια και σε συνεργασία με το Ίδρυμα Κωστή Παλαμά.
Στέλλα Βιολάντη
Η Στέλλα Βιολάντη, το γνωστό θεατρικό δράμα του Γρηγόριου Ξενόπουλου, γράφτηκε αρχικά το 1901 ως νουβέλα, με τίτλο Έρως Εσταυρωμένος και κυκλοφόρησε στο φιλολογικό περιοδικό «Παναθήναια», γνωρίζοντας μεγάλη επιτυχία. Διαβάζοντάς την ο Κωστής Παλαμάς, συγκινημένος, εμπνέεται το ποίημα Στέλλα Βιολάντη και το στέλνει ως δώρο στον Ξενόπουλο, ο οποίος το 1908, στη διασκευή του έργου του για το θέατρο, το βάζει να απαγγέλλεται πριν ανοίξει η αυλαία.
Για τον πρόλογο αυτό, ζητάει από τον νεαρό τότε Καλομοίρη να τον επενδύσει μουσικά. Ο συνθέτης που, μετά το πέρας των μουσικών του σπουδών στη Βιέννη το 1906, ζούσε και εργαζόταν στο Χάρκοβο, ενθουσιασμένος με την πρώτη του ανάθεση γράφει μουσική για τον Πρόλογο, αλλά και από ένα πρελούδιο για τις υπόλοιπες δύο πράξεις του έργου, καθώς και ένα ιντερμέδιο. Μη γνωρίζοντας τις θεατρικές συνθήκες της Αθήνας, γράφει για συμφωνική ορχήστρα, κάτι που τον ανάγκασε ανά τα χρόνια να τη μεταγράφει για διάφορα σύνολα, ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες του εκάστοτε θεάτρου.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η πρεμιέρα της Στέλλας Βιολάντη, με τη μουσική του Καλομοίρη, έγινε στην Αθήνα στις 10 Ιουνίου 1909 από τον θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη, με την ίδια στον ομώνυμο ρόλο. Τον Πρόλογο τον απήγγειλε τότε η Στέλλα Γαλάνη, όμως στη συνέχεια συνδέθηκε με την ερμηνεία της Κοτοπούλη, η οποία τον απέδωσε αρκετές φορές και στην παρουσίασή του ως ανεξάρτητο συμφωνικό συναυλιακό κομμάτι.
Μυρτώ Οικονομίδου
Τα Μαγιοβότανα και η Εποχή τους
Τα «Μαγιοβότανα» είναι ο πρώτος κύκλος ποιημάτων του Κωστή Παλαμά που μελοποίησε ο Μανώλης Καλομοίρης. Το ποιητικό κείμενο αποτελεί το δεύτερο μέρος της ποιητικής συλλογής «Ίαμβοι κι Ανάπαιστοι», που εκδόθηκε για πρώτη φορά στην Αθήνα το 1897 και έγινε γνωστή στον Καλομοίρη το αργότερο το 1905. Ο Καλομοίρης θα μελοποιήσει λίγα χρόνια μετά τα «Μαγιοβότανα» (από το 1918 έως το 1925) και το πρώτο μέρος της συλλογής, με τον τίτλο «Σ’ αγαπώ», ενώ τα υπόλοιπα δύο μέρη, «Η φύσις κρύβει…» και «Ουρανία» θα μείνουν χωρίς μουσική επεξεργασία. Ο συνθέτης είχε μελοποιήσει πριν από τα «Μαγιοβότανα» μόνο μερικά άλλα μεμονωμένα ποιήματα του Παλαμά, τα περισσότερα από τα οποία τα ξαναδούλεψε τη χρονιά του θανάτου του Ποιητή, στη σκοτεινότερη περίοδο της γερμανικής Κατοχής το 1943 ή το 1944. Στα δύο αυτά χρόνια μεταφέρθηκαν σε μουσική και άλλα έργα του Ποιητή, όπως αποσπάσματα από τα «Δεκατετράστιχα», τους «Πεντασύλλαβους», τα «Τετράστιχα» και ορισμένα ποιήματα από την «Πολιτεία και Μοναξιά».
Φίλιππος Τσαλαχούρης & Νίκος Μαλιάρας
H Παλαμική Συμφωνία
Η Παλαμική Συμφωνία δεν πρέπει ν’ ακουστεί σαν ένα καθαρά προγραμματικό μουσικό έργο. Ίσως η εξαγγελία των στίχων του Ποιητή στη συμφωνία μου να θυμίζη κάπως τα γλυπτά εξόχων τεχνιτών που οι παληοί συνήθιζαν να στολίζουν τη μετώπη των αρχαίων ναών και που είχανε μόνο έμμεση σχέση με την εσωτερική τους λειτουργία…
Οι στίχοι του Ποιητή που εξαγγέλονται σε κάθε μέρος της Παλαμικής συμφωνίας αποτελούνε την αφετηρία, το ξεκίνημα στο μουσικό για να πλέξη το ήχινο όνειρό του.
Για να νοιώση τη μουσική της Παλαμικής Συμφωνίας, ο ακροατής θα πρέπει νάχει υπ’ όψει του πως οι στίχοι που τον εμπνέουν δίνουν στο μουσικό την ευκαιρία να ξεκινήση αναπολώντας συχνά τους δικούς του καημούς, τους δικούς του αγώνες.
Ο συνθέτης της Παλαμικής Συμφωνίας, με όσα μουσικά τολμήματα κι αν καταπιάνεται στα έργα του, πιστεύει πάντα πως η τέχνη των ήχων και των ρυθμών είναι κι αυτή μια ποιητική γλώσσα με την οποίαν μπορεί να εκφράζει κανείς τη σκέψη και τα αισθήματά του όπως με κάθε άλλη γλώσσα. – Μανώλης Καλομοίρης (Απόσπασμα κειμένου, από το ανάτυπο της έκδοσης της Παλαμικής Συμφωνίας, Αθήνα 1961).