Αφιέρωμα στον Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν από την Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης

Το αφιέρωμα θα πραγματοποιηθεί από την Κυριακή 26 έως την Τρίτη 28 Μαρτίου 2017 στο αγαπημένο σινεφίλ στέκι της Ταινιοθήκης, την αίθουσα Σταύρος Τορνές στην Αποθήκη 1 στο Λιμάνι.

Στο πλαίσιο του αφιερώματος προβάλλονται τρεις πολυβραβευμένες ταινίες του τούρκου σκηνοθέτη: Μακριά (2003), Κλίματα αγάπης (2006) και Κάποτε στην Ανατολία (2011).

Αξίζει να θυμηθούμε ότι:

– Το Μακριά, η τρίτη ταινία του Τζεϊλάν, απέσπασε το Μεγάλο Ειδικό  βραβείο της Επιτροπής στο φεστιβάλ Καννών.

– Στα Κλίματα αγάπης, ένα οδοιπορικό ερωτικού πάθους από τη μια άκρη της Τουρκίας στην άλλη, πρωταγωνιστεί ο ίδιος ο σκηνοθέτης, μαζί με τη σύζυγό του, Έμπρου Τζεϊλάν.

– Η ταινία Κάποτε στην Ανατολία, ίσως το αριστούργημα του σκηνοθέτη, τιμήθηκε με το Μεγάλο Ειδικό βραβείο της Επιτροπής στις Κάννες.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΒΟΛΩΝ

Κυριακή 26/3

18:30  Μακριά

21:00  Κάποτε στην Ανατολία

Δευτέρα 27/3

18:30  Κλίματα αγάπης

21:00  Μακριά

Τρίτη 28/3

18:30  Κάποτε στην Ανατολία

21:15  Κλίματα αγάπης

ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ

Μακριά / Distant / Uzak

(Τουρκία, 2002)

Σκηνοθεσία: Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν. Σενάριο: Nuri Bilge Ceylan και Cemil Kavukçu. Με τους: Muzaffer Özdemir, Emin Toprak, Zuhal Gencer. Έγχρωμη, 110΄

Λόγω της οικονομικής κρίσης που επικρατεί στην Τουρκία, ο Γιουσούφ εγκαταλείπει την επαρχία για να αναζητήσει επαγγελματικές ευκαιρίες και μια καλύτερη τύχη στην Κωνσταντινούπολη. Με στόχο να μπαρκάρει ως μούτσος σε κάποιο πλοίο και ονειροπολώντας να γνωρίσει τον κόσμο, φιλοξενείται από τον συγγενή του Μαχμούτ που ζει και εργάζεται στην Κωνσταντινούπολη ως φωτογράφος. Από την μία ο μοναχικός, εσωστρεφής και εσωτερικά ηττημένος Μαχμούτ, που είχε κάποτε μεγάλα καλλιτεχνικά όνειρα, χαμένος μέσα στα υπαρξιακά του αδιέξοδα και από την άλλη, ο ανήσυχος και μονοκόμματος Γιουσούφ που δεν τον χωράει ο τόπος. Η επίσκεψη αποδιοργανώνει και αποσυντονίζει την εργένικη ζωή του Μαχμούτ, ο οποίος έχει συνηθίσει να βλέπει και να ζει τα πράγματα από απόσταση. Οι διαφορετικοί κόσμοι που εκπροσωπούν είναι αδύνατον να συναντηθούν και οι δύο άντρες δεν θ’ αργήσουν να συγκρουστούν και να οδηγηθούν στην ρήξη.

Το Μακριά, το τρίτο φιλμ του Τζεϊλάν, βραβευμένο με το Μεγάλο Ειδικό βραβείο της Επιτροπής στις Κάννες, είναι η ταινία που τον καθιέρωσε σε διεθνές επίπεδο. Με μεγάλη αφηγηματική δύναμη, ελάχιστη μουσική και λιτούς διάλογους, αποτυπώνει στην οθόνη την οπτική του σκηνοθέτη πάνω στη σύγχρονη ζωή στην πόλη, καταγράφοντας την ανθρώπινη κατάσταση σε συνθήκες μοναξιάς και αποξένωσης, σε μια εκπληκτικά κινηματογραφημένη και χιονισμένη Κωνσταντινούπολη. Η εικαστική τελειότητα των πλάνων της χειμωνιάτικης και παγωμένης Πόλης (ο τούρκος δημιουργός ξεκίνησε τη διαδρομή του στον χώρο της τέχνης ως φωτογράφος, ενώ εδώ έχει και το ρόλο του διευθυντή φωτογραφίας) είναι πρωτόφαντη και εντυπωσιακή.

Κλίματα αγάπης / Climates / Iklimler

(Τουρκία, 2006)

Σκηνοθεσία – Σενάριο: Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν. Με τους: Nuri Bilge Ceylan, Ebru Ceylan, Nazan Kesal. Έγχρωμη, 101΄

Η ιστορία του Ίζα και της Μπαχάρ, ενός ζευγαριού σε κρίση. Η αφήγηση αναπτύσσεται σε τρεις δραματουργικές ενότητες. Στην πρώτη (Καλοκαίρι) ο Ίζα στη διάρκεια των θερινών διακοπών τους στα μικρασιατικά παράλια της Τουρκίας, ζητάει με μισόλογα από τη σύντροφό του Μπαχάρ, που εργάζεται ως τεχνικός στον κινηματογράφο και την τηλεόραση, να απομακρυνθούν για ένα διάστημα ο ένας από τον άλλον. Στη δεύτερη ενότητα (Φθινόπωρο), ο Ίζα μόνος στην Κωνσταντινούπολη, ξανασυναντά μια παλιά του ερωμένη και έχει μια σύντομη όσο και αποτυχημένη ερωτική επαφή μαζί της, που ξυπνά όμως μέσα του, πιο δυνατό, το πάθος του για την Μπαχάρ. Το τρίτο μέρος (Χειμώνας) καταγράφει το οδοιπορικό του σε μια μακρινή επαρχία στα βάθη της Ανατολικής Τουρκίας, όπου βρίσκεται η Μπαχάρ μ’ ένα τηλεοπτικό συνεργείο, για να την πείσει να τα ξαναφτιάξουν και να επιστρέψει κοντά του.

Μια ταινία γύρω από την κρίση στη σχέση ενός ζευγαριού γυρισμένη με μεγάλη κινηματογραφική ευαισθησία και με μια αισθητική προσέγγιση πολύ κοντά στο σινεμά του Αντονιόνι. Όπως ακριβώς και στον Αντονιόνι, οι χώροι όπου κινούνται οι ήρωες και το πέρασμα του χρόνου καθώς οι εποχές αλλάζουν, αντανακλούν τις συναισθηματικές τους μεταλλαγές και τις ψυχολογικές τους διακυμάνσεις. Ο ηθελημένα αργός ρυθμός, οι ελάχιστοι διάλογοι, οι υποβλητικές σιωπές και η ένταση των βλεμμάτων, συλλαμβάνουν και φέρνουν στην επιφάνεια τις αόρατες πτυχές του μέσα κόσμου τους. Ο Τζεϊλάν δημιουργεί έτσι μια ατμόσφαιρα όπου το ερωτικό πάθος είναι ταυτόχρονα κίνητρο ζωής και ορμέμφυτο θανάτου και όπου τα πάντα κρέμονται από μια κλωστή. Η ταινία διανύει ένα αόρατο (όσο και ημιτελή κύκλο καθώς λείπει η Άνοιξη) από τα ηλιόλουστα ακρογιάλια της αρχαίας Ιωνίας στα χιονισμένα βάθη της Ανατολίας, με ενδιάμεσο σταθμό την Πόλη και μιλά για την συναισθηματική αστάθεια και το ψυχικό κενό που προκαλεί η μυστήρια και ανεξιχνίαστη «αρρώστια» του έρωτα. Είναι σίγουρα η πιο προσωπική ταινία του σκηνοθέτη (σε σενάριο εξ ολοκλήρου δικό του), ο οποίος και ερμηνεύει τον κεντρικό ρόλο δίπλα στην σύζυγό του Έμπρου Τζεϊλάν.

Κάποτε στην Ανατολία / Once Upon a Time in Anatolia / Bir Zamanlar Anadolu’da

(Τουρκία – Βοσνία Ερζεγοβίνη, 2011)

Σκηνοθεσία: Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν. Σενάριο: Ercan Kesal, Ebru Ceylan. Με τους: Muhammet Uzuner, Yilmaz Erdogan, Taner Birsel. Έγχρωμη, 157΄

Σε μια απομακρυσμένη περιοχή της ανατολικής Τουρκίας μία ομάδα ανθρώπων προσπαθεί να βρει το πτώμα ενός ανθρώπου που δολοφονήθηκε: Ο εισαγγελέας, ο αστυνομικός, ο γιατρός, ο δήμαρχος, δύο χωροφύλακες και οι δύο βασικοί ύποπτοι για τον φόνο. Ο ένας  απ’ τους υπόπτους οδηγεί την ομάδα σε μία ερημική τοποθεσία, αναζητώντας μέσα στη νύχτα το θαμμένο πτώμα του θύματος. Μόνο που όσο δεν μπορεί να θυμηθεί το ακριβές σημείο, η έρευνα δεν αποδίδει, και η  ένταση κλιμακώνεται. Ο καθένας από αυτούς τους ήρωες μοιάζει να κουβαλά το δικό του βαρύ κι ασήκωτο σταυρό και να βασανίζεται από προσωπικούς δαίμονες.

Αυτό το νυχτερινό road-movie αναζήτησης του νεκρού στην ενδοχώρα της Ανατολίας, μοιάζει μ’ ένα «ταξίδι στα βάθη της νύχτας», κατευθείαν στην «καρδιά του σκοταδιού» της ανθρώπινης ύπαρξης. Καθώς παρακολουθούμε λεπτομερειακά και βήμα-βήμα την διαδικασία λειτουργίας και απονομής της δικαιοσύνης, η ταινία αντί να πλησιάζει στον στόχο της, δηλαδή την αλήθεια, θαρρείς πως απομακρύνεται με γοργά βήματα απ’ αυτήν· μιαν αλήθεια που μεταλλάσσεται σε  φενάκη, που γίνεται όλο και πιο ασαφής, συγκεχυμένη και απροσδιόριστη και που βουλιάζει σ’ έναν ζοφερό ψυχικό βυθό, παρασέρνοντας μαζί της και αυτούς που την αναζητούν. Μια μόνιμη αίσθηση απειλής, εκκρεμότητας και αναμονής κυριαρχεί και η ταινία αποκτά τη φόρμα μια βουβής, αρχαϊκής σχεδόν, κραυγής. Η δολοφονία και το οδοιπορικό αναζήτησης του πτώματος δεν είναι για τον Τζεϊλάν παρά ένα πρόσχημα για να σχολιάσει -για ακόμα μια φορά στο έργο του- με οξυδέρκεια και διεισδυτικότητα την ανθρώπινη συνθήκη και να σκιαγραφήσει το πορτραίτο μια αντιφατικής και αλληλοσπαρασσόμενης χώρας. Τα έξοχα, υποβλητικά νυχτερινά μονοπλάνα-σεκάνς, με μοναδικό φωτισμό τους αναμμένους φάρους των αυτοκινήτων μέσα σε ανοίκεια, ερημικά τοπία, φωτίζουν (φευγαλέα) το ψυχικό κενό και τη υπαρξιακή  άβυσσο (εκπληκτική η δουλειά του οπερατέρ Γκιόκχαν Τιριακί)· ακόμα, η νυχτερινή επίσκεψη-φιλοξενία της ομάδας στο σπίτι του δημάρχου -σκηνή κρεμασμένη ανάμεσα στο όνειρο και στην  πραγματικότητα- απογειώνει  την ταινία στο υψίπεδο ενός  οράματος. Ίσως το αριστούργημα του Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν, βραβευμένο με το Μεγάλο Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής στις Κάννες.